Sabagadis
Sabagadis (imię z chrztu Za-Manfas Kuedus, ur. około 1770 - zm. 15 lutego 1831) – dedżazmacz i zarządca prowincji Tigraj. Był synem szum Ualdu z prowincji Agame i członkiem plemienia Irob. Sabagadis pozostawił po sobie czterech synów: Aregawiego, Uelde Mikaela, Kassę, Balgada-Araję, a także liczne córki. Jego działalność przypada na okres rozbicia dzielnicowego Etiopii.
Dojście do władzy[edytuj | edytuj kod]
W pierwszej dekadzie XIX wieku, Sabagadis kilkukrotnie buntował się przeciwko rasowi Uelde Syllasje, jednak z czasem stał się jego wiernym pomocnikiem. Po śmierci Syllasje w 1816, Sabagadis podważył autorytet jego syna co do sukcesji i sam stał się najpotężniejszym wodzem w Tigraj. Ustanowił swoją stolicę w mieście Adigrat. Rządził prowincjami Tigraj, Semien, a także niewielkim pasem nadmorskich równin Erytrei (Hamasien, Akele Guzai i Seraje) w 1818[1].
Polityka zagraniczna[edytuj | edytuj kod]
Dedżazmacz Sabadagis uważał, że broń palna jest niezbędna do pokonania kawalerii należącej do wrogich mu regentów z dynastii Sjeru Guangul, którzy de facto rządzili Cesarstwem Etiopii w imieniu marionetkowych cesarzy. Sabadagis poświęcił wiele czasu na zbieraniu broni palnej i skupywaniu jej od Europejczyków. Jednym z jego celów było zajęcie, należącego w tym czasie do Turków osmańskich, portu w Massawie nad Morzem Czerwonym. Utrzymywał stosunki dyplomatyczne ze Zjednoczonym Królestwem. Do dziś zachował się list Sabagadisa do króla Jerzego IV Hanowerskiego. Władca Tigraj poprosił w korespondencji o stu kawalerzystów, stolarza i budowniczego kościołów, który zbudowałby drogę w jego kraju. Sabagadis napisał również list do koptyjskiego patriarchy Aleksandrii, Piotra VII, w którym skarżył się na zachowanie abuny Kuerellosa III i zapytywał ironicznie patriarchę w mocnych słowach:
Czy wysłałeś go do nas dlatego, że nienawidzisz Etiopii? Czy nie wiedziałeś o jego zachowaniu i dlatego nam go przysłałeś?
Innym, dużo ważniejszym polem polityki zagranicznej dedżazmacza, były znacznie bliższe relacje z licznymi władcami etiopskimi.
Koalicja przeciwko regentowi[edytuj | edytuj kod]
Sabagadis był w stałym kontakcie z chrześcijańskimi władcami Etiopii. W oparciu o swoją reputację utworzył koalicję razem z zarządcami Godżamu, Lasta i Semien przeciwko Marjo z Jedżu-Oromo - inderasowi (czyli regentowi) cesarstwa etiopskiego. Marjo pokonał dedżazmacza Goszu Zeude w Godżamie, a następnie główny trzon jego armii wymaszerował do Lasta, a następnie do prowincji Semien, gdzie wojska Marjo zaatakowały Uube Hajle Marjama. Sabagadis obserwował bitwę na granicy z Lasta i nie przyszedł z pomocą Uube, który poddał się rasowi Marjo. Sojusznicy zostali pokonani pojedynczo. Po zwycięstwie, Marjo postanowił położyć kres zagrożeniu płynącemu z Tigraj. Na czele oddziałów z Uello, Jedżu, Begiemdyru, Amhary, a także (przymusowo) wojsk Uube i Goszu, Marjo przekroczył rzekę Takaze, graniczącą z prowincją Tigraj[2]. Armie dedżazmacza Sabagadisa, oraz rasa Marjo z Jedżu spotkały się czternastego lutego 1831 roku pod Debre Abbay. Oddziały Sabagadisa dysponowały większą ilością broni palnej, ale strzelcy byli słabo wyszkoleni i nie potrafili pokonać kawalerii oromskiej. W bitwie poległ Marjo, jednak jego zwolennicy walczyli dalej, pokonując ostatecznie siły Sabagadaisa. Ten chcąc uniknąć niewoli i zemsty ze strony ścisłych sojuszników Marjo, poddał się swojemu niedawnemu sprzymierzeńcowi, Uube, który złamał jednak obietnicę, odsyłając Sabagadisa do obozu Oromów, gdzie dedżazmacz został zabity w dniu piętnastego lutego w odwecie za śmierć Marjo[3]. Jego szczątki rzekomo miały później spocząć w klasztorze Gunda Gunde. Chociaż był Tigrajczykiem, opłakiwali go również mieszkańcy prowincji Amhara.
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Richard K.P. Pankhurst: History of Ethiopian Towns. Wiesbaden: Franz Steiner Verlag, 1982, s. 210.
- ↑ Paul B. Henze: Layers of Time: A History of Ethiopia. Nowy Jork: Palgrave, 2000, s. 123.
- ↑ Mordechai Abir: The Era of the Princes: the Challenge of Islam and the Re-unification of the Christian empire, 1769-1855. Londyn: Longmans, 1968, s. 35.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Richard K.P. Pankhurst, History of Ethiopian Towns (Wiesbaden: Franz Steiner Verlag, 1982).
- Coulbeaux, Jean-Baptiste, Histoire Politique et Religieuse d’Abyssinie: Depuis les temps les plus reculés jusqu’à l’avènement de Ménélik II, 3 vols. (Paris, Geuthner, 1928).
- Paul B. Henze, Layers of Time: A History of Ethiopia (New York: Palgrave, 2000).
- Mordechai Abir, The Era of the Princes: the Challenge of Islam and the Re-unification of the Christian empire, 1769-1855 (London: Longmans, 1968).
- A. Devlin, Abyssinia and its Apostle, May Lady Herbert translator (London, 1867).
- Andrzej Bartnicki, Joanna Mantel-Niećko: Historia Etiopii. Wrocław: Ossolineum, 1971.