Zamek w Człuchowie: Różnice pomiędzy wersjami

Przeglądaj historię interaktywnie

[wersja przejrzana]

← poprzednia edycja następna edycja →

Usunięta treść Dodana treść

WizualnieWikikod

Jednokolumnowy

Wersja z 14:48, 2 paź 2012

Zamek krzyżacki w Człuchowie

Zamek człuchowski - zamek krzyżacki położony w Człuchowie, drugi po Malborku pod względem wielkości w Polsce. Był najtrudniejszym do zdobycia obiektem na Pomorzu i siedzibą komtura i konwentu krzyżackiego. Rezydował w nim Ulrich von Jungingen i Konrad von Wallenrode.

Historia:

Od XII wieku Człuchów wchodził w skład kasztelanii w Szczytnie, w której od 1299 roku kasztelanem był wojewoda kaliski Mikołaj z Ponieca. Po aneksji Pomorza Gdańskiego w 1308 roku synowie kasztelana Mikołaja sprzedali Człuchów Zakonowi Krzyżackiemu, który po 1320 roku wybudował w Człuchowie zamek dla ochrony szlaku prowadzącego z krajów niemieckich do Prus. W czasie wojen z Zakonem wojska polskie próbowały bezskutecznie zdobyć zamek w 1414 roku i 1433 roku. Zamek w rękach krzyżackich pozostał do Wojny trzynastoletniej gdy został opanowany przez wojska królewskie w 1454 roku. W tym samym roku Krzyżacy próbowali bezskutecznie odbić zamek, a następnie w roku 1455 i 1456, jednak załoga polska odparła ataki. Kolejne ataki na zamek przeprowadzono w 1520 czasie Wojny pruskiej i 1563 roku kiedy zamek zaatakowały wspierające Krzyżaków wojska Dytrycha Schoenberga. Odtąd zamek był w rękach polskich aż do rozbiorów. Z ramienia Królestwa Polskiego na zamku rezydował starosta królewski wraz z załogą. Wśród starostów występowali przedstawiciele najsłynniejszych polskich rodów takich jak Wejherowie, Sanguszkowie i Radziwiłłowie. Na początku XVII wieku bezskutecznie próbowali zdobyć go Szwedzi w 1627 roku. W czasach Potopu Szwedzi nie potrafili zając zamku od wczesnej jesieni 1655 roku i udało im się to dopiero gdy wykorzystali zimą zamarznięte wody jeziora dzięki czemu udało im się wedrzeć na zamkowe mury. Po zakończeniu wojny zamek z powrotem wrócił w polskie ręce.

Po I Rozbiorze polski w 1772 roku został przekazany przez Kazimierza Sorokę władzom pruskim, które podjęły decyzje doprowadzające zamek do prawie całkowitego zniszczenia. Najpierw obniżono lustro jeziora o 4 metry, wywieziono ołtarz z kaplicy zamkowej do kościoła w Chrząstowie, ambonę do Krępska, a następnie Prusacy nakazali całkowitą rozbiórkę zamku, która trwała do 1811 roku, a w latach 1826-1828 wybudowano neogotycki kościół ewangelicki w miejscu kaplicy Zamku Wysokiego. Kolejną dewastacją było zlokalizowanie w XIX wieku na III przedzamczu cmentarza.

Architektura:

Zamek składał się z czterech części: trzech przedzamczy oraz Zamku Wysokiego z dziedzińcem. Przedzamcze zachodnie, przez które wjeżdżało się do środka, zawierało stajnie, wartownie, zbrojownię i spichrze. Podzamcze północne przeznaczone było na wartownie i mieszkania dla części załogi, a wschodnie posiadało zabudowania gospodarskie. W Zamku Wysokim znajdowały się pomieszczenie dla rycerzy zakonnych i księży, sypialnie, jadalnie oraz kaplica. Każda osobna część zamku ogrodzona była murem, ponadto całość otoczono dodatkowym murem, zbudowanym z głazów granitowych i cegieł, które otaczała fosa i okoliczne jeziora.

Zamek posiadał 11 bram i 9 baszt, lecz najpotężniejszą jego częścią była wieża, wysokości prawie 50 metrów i o murze grubości do 5 metrów. Prowadziło do niej jedno wejście, 16 metrów nad ziemią (dziś wykute u podstawy), z piętra sąsiedniego zamku głównego. W piwnicach wieży znajdowały się lochy dla więźniów i studnia. Sama wieża miała służyć jako miejsce ostatniego oporu załogi w przypadku zdobycia zamku przez nieprzyjaciela.

Stan obecny:

Do dziś przetrwały mury, wieża i nie odkryte do dziś podziemia. Ze względu na małą aktywność samorządową obecnie zamek nie jest praktycznie restaurowany od czasu pożaru, który strawił Człuchów za Fryderyka Wilhelma II, a który to pozwolił mieszkańcom rozebrać zamek na odbudowę miasta. W 1811 roku ukazało się rozporządzenie rejencji o ochronie ruin zamku.

Obecnie trwają prace budowlane, których celem jest ponowne udostępnienie zamku turystom.

Linki zewnętrzne

Bibliografia

Arszyński, M., Budownictwo warowne zakonu krzyżackiego w Prusach (1230-1454), Toruń 1995.
Fryda M. (wyd.), Inwentarz starostwa człuchowskiego z roku 1753, Człuchów-Gdańsk 2008.
Hoszowski S. (wyd.), Lustracja województwa pomorskiego, Lustracje dóbr królewskich XVI-XVIII, (w:) Prusy Królewskie 1564 r., , Gdańsk 1961.
Kościński, K., Inwentarz starostwa człuchowskiego z roku 1748, Roczniki Towarzystwa Naukowego w Toruniu 11, Toruń 1904.
Starski, M., Kurdwanowski, M., Badania archeologiczne zamku krzyżackiego w Człuchowie w 2008 roku, „Merkuriusz Człuchowski”, 2008/4 (58), s. 4-12.
Badania archeologiczne zamku krzyżackiego w Człuchowie w 2009 roku, „Merkuriusz Człuchowski”, 2010/1-2 (62, 63), s. 2-7.

@@ Linia 8: / Linia 8: @@
 '''Historia:'''
-Krótko po wykupieniu w 1320 roku Człuchowa z rąk wielkopolskiego rodu Poniców, Zakon Krzyżacki wybudował w Człuchowie zamek dla ochrony szlaku prowadzącego z krajów niemieckich do Prus. W rękach krzyżackich pozostał do [[Wojna trzynastoletnia|Wojny trzynastoletniej]] gdy został opanowany przez wojska królewskie w 1454 roku i odtąd był w rękach polskich aż do rozbiorów. Z ramienia Królestwa Polskiego na zamku rezydował starosta królewski wraz z załogą. Wśród starostów występowali przedstawiciele najsłynniejszych polskich rodów takich jak Wejherowie, [[Sanguszkowie]] i [[Radziwiłłowie]]. Na początku XVII wieku bezskutecznie próbowali zdobyć go Szwedzi. Udało im się to dopiero w 1655 roku podczas Potopu gdy wykorzystali zamarznięte wody jeziora dzięki czemu udało im się wedrzeć na zamkowe mury. Po zakończeniu wojny zamek z powrotem wrócił w polskie ręce.
+Od XII wieku Człuchów wchodził w skład kasztelanii w [[Szczytno (województwo pomorskie)|Szczytnie]], w której od 1299 roku kasztelanem był wojewoda kaliski Mikołaj z [[Poniec]]a. Po aneksji Pomorza Gdańskiego w 1308 roku synowie kasztelana Mikołaja sprzedali Człuchów Zakonowi Krzyżackiemu, który po 1320 roku wybudował w Człuchowie zamek dla ochrony szlaku prowadzącego z krajów niemieckich do Prus. W czasie wojen z Zakonem wojska polskie próbowały bezskutecznie zdobyć zamek w 1414 roku i 1433 roku. Zamek w rękach krzyżackich pozostał do [[Wojna trzynastoletnia|Wojny trzynastoletniej]] gdy został opanowany przez wojska królewskie w 1454 roku. W tym samym roku Krzyżacy próbowali bezskutecznie odbić zamek, a następnie w roku 1455 i 1456, jednak załoga polska odparła ataki. Kolejne ataki na zamek przeprowadzono w 1520 czasie [[Wojna polsko-krzyżacka 1519-1521|Wojny pruskiej]] i 1563 roku kiedy zamek zaatakowały wspierające Krzyżaków wojska Dytrycha Schoenberga. Odtąd zamek był w rękach polskich aż do rozbiorów. Z ramienia Królestwa Polskiego na zamku rezydował starosta królewski wraz z załogą. Wśród starostów występowali przedstawiciele najsłynniejszych polskich rodów takich jak Wejherowie, [[Sanguszkowie]] i [[Radziwiłłowie]]. Na początku XVII wieku bezskutecznie próbowali zdobyć go Szwedzi w 1627 roku. W czasach Potopu Szwedzi nie potrafili zając zamku od wczesnej jesieni 1655 roku i udało im się to dopiero gdy wykorzystali zimą zamarznięte wody jeziora dzięki czemu udało im się wedrzeć na zamkowe mury. Po zakończeniu wojny zamek z powrotem wrócił w polskie ręce.
-Po I Rozbiorze polski w 1772 roku władze pruskie podjęły decyzje, które doprowadziły zamek do prawie całkowitego zniszczenia. Najpierw nakazały jego całkowitą rozbiórkę, która trwała do 1811 roku, a w latach 1822-1825 wybudowano neogotycki kościół ewangelicki w miejscu kaplicy Zamku Wysokiego. Kolejną dewastacją było zlokalizowanie w XIX wieku na III przedzamczu cmentarza.
+Po I Rozbiorze polski w 1772 roku został przekazany przez Kazimierza Sorokę władzom pruskim, które podjęły decyzje doprowadzające zamek do prawie całkowitego zniszczenia. Najpierw obniżono lustro jeziora o 4 metry, wywieziono ołtarz z kaplicy zamkowej do kościoła w [[Chrząstowo (województwo pomorskie)|Chrząstowie]], ambonę do [[Krępsko|Krępska]], a następnie Prusacy nakazali całkowitą rozbiórkę zamku, która trwała do 1811 roku, a w latach 1826-1828 wybudowano neogotycki kościół ewangelicki w miejscu kaplicy Zamku Wysokiego. Kolejną dewastacją było zlokalizowanie w XIX wieku na III przedzamczu cmentarza.
 '''Architektura:'''