Zamek w Krzepicach: Różnice pomiędzy wersjami

Zamek w Krzepicach
	nr rej. nr rej. R/42 z 28.08.1947, R/514 z 2.05.1957, 1120/69 z 27.12.1969, 56/78 z 10.03.1978
Państwo	Polska
Miejscowość	Krzepice
Typ budynku	zamek bastionowy
Styl architektoniczny	gotyk, renesans
Rozpoczęcie budowy	ok. 1350
Ważniejsze przebudowy	1588
Zniszczono	1840
Pierwszy właściciel	Kazimierz III Wielki
	Położenie na mapie Polski Brak współrzędnych Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}}
	Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}\|type:building}

Przeglądaj historię interaktywnie

[wersja przejrzana]

← poprzednia edycja następna edycja →

Usunięta treść Dodana treść

WizualnieWikikod

Jednokolumnowy

Wersja z 13:36, 23 maj 2014

Zamek w Krzepicach – nieistniejący obecnie zamek gotycki, a później renesansowy, z którego pozostały obecnie ślady czterech bastionów z XVII wieku.

Historia

Pierwszy zamek zbudowano w połowie XIV wieku roku na polecenie króla Kazimierza Wielkiego. Warownię wzniesiono w pobliżu strategicznej przeprawy przez rzekę Liswartę. Przypuszczalnie ceglany zamek gotycki miał kształt czworokątny i wzmacniała go wieża. W dniu 24 sierpnia 1357 roku w czasie pobytu na zamku króla Kazimierza ze świtą, w dokumencie "Terminus ante quem" po raz pierwszy wymieniony został burgrabia krzepicki Prandota. W 1370 roku król Ludwik Węgierski przekazał zamek Bolesławowi Opolczykowi. W związku z konfliktem z Władysławem Jagiełłą zamek został zdobyty przez wojska królewskie w 1391 roku i następnie przekazany w dzierżawę wojewodzie krakowskiemu Spytkowi z Melsztyna. W 1404 r. zamek wraz z całą okolicą otrzymał w dożywocie od króla Władysława Jagiełły rycerz Hińcza z Rogowa herbu Działosza. W 1521 r. król Zygmunt Stary przekazał starostwo krzepickie i zamek Mikołajowi Szydłowieckiemu herbu Odrowąż, który w latach 1526-1529 gruntowanie go przebudował. W 1553 roku Krzepice przeszły w ręce królewny Izabeli Jagiellonki. W 1556 roku zatrzymała się na zamku w czasie powrotu do Włoch królowa Bona Sforza^[1]. W trakcie walk o koronę Polską w 1587 roku zamek na krótko został zajęty przez arcyksięcia Maksymiliana Habsburga. Po 1588 roku starosta Mikołaj Wolski herbu Półkozic przebudował zamek na rezydencję renesansową, co potwierdzają znaleziska fragmentów kamieniarki z tego okresu. Starosta posiadał w niej okazały zbiór obrazów mistrzów włoskich. Zamek renesansowy składał się z wieży bramnej i trzech skrzydeł mieszkalnych oraz krużganków zamykających dziedziniec z czwartej strony. Całość była otoczona wałem ziemnym. Na początku XVII wieku na zamku przebywał alchemik Michał Sędziwój. Prawdopodobnie w 1650 roku rozpoczęto wznosić wokół zamku fortyfikacje ziemne.

W dniu 6 listopada 1655 roku zamek został zajęty przez wojska szwedzkie pod dowództwem hrabiego Jana Vekarta z Vřesovic i stanowił dla nich bazę zabezpieczającą oblężenie Jasnej Góry. W styczniu 1656 roku zamek został zdobyty przez oddziały polskiej szlachty i górali pod dowództwem Jana Bogusława Petryczyna, a następnie odbity przez Szwedów, jednak wkrótce odzyskał go wypadem z zamku w Dankowie kasztelan krakowski Stanisław Warszycki.

Po Potopie, zamek odbudowano w latach 1657-1671 z inicjatywy starosty Jacka Michowskiego rozbudowując przy tym fortyfikacje ziemne i palisady wzmocnione basztami. Wjazd był usytuowany od strony północno-zachodniej. Zbudowano też most drewniany w przechodzący przez całą dolinę rzeki Liswarty. Po Michnowskim prace kontynuował jego następca na stanowisku starosty Samuel Prażmowski.

Do 1775 roku starostwo krzepickie należało do rodziny Mączyńskich i w tym czasie zamek zaczął popadać w ruinę. W 1765 roku zamek nie nadawał się już do zamieszkania.

Na polecenie władz rosyjskich około 1840 roku rozebrano ruiny i sprzedano jako materiał budowlany na licytacji. Po śmierci w 1881 roku ostatniego właściciela zamku Pawła Szyszkowskiego, teren po zamku odziedziczyła jego wnuczka Jadwiga Kowalska.

Obecnie teren dawnego zamku należy do osoby prywatnej.

Architektura

Według lustracji z 1636 roku renesansowy zamek był niewielki. Posiadał mały dziedziniec wewnętrzny otoczony z trzech stron skrzydłami mieszkalnymi. Z czwartej strony dziedziniec zamykały krużganki pełniące funkcję klatki schodowej, łączącej dwupiętrowe skrzydła mieszkalne oraz kaplicę i wysoki parter. Zamek miał cztery narożne wieżyczki. Budowla renesansowa została zbudowana na prostokątnym rzucie gotyckiego dziedzińca. Stare mury obwodowe stały się zewnętrznymi ścianami budynków mieszkalnych. Na środku frontowej fasady znajdowała się wysoka wieża z bramą prowadzącą na dziedziniec. Ozdabiały go ogród włoski i zwierzyniec^[2]^[3].

Prace archeologiczne

2014 - mgr Wojciech Dudak, Radosław Herman

Bibliografia

Antoniewicz Marceli "Zamki na Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej - Geneza-Funkcje-Konteksty"
Gruszecki Andrzej "Bastionowe zamki w Małopolsce"
Kajzer Leszek, Kołodziejski Stanisław, Salm Jan "Leksykon zamków w Polsce"
Kołodziejski Stanisław "Z problematyki badań średniowiecznych zamków na Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej"

[1] ttp://www.czestochowa.simis.pl/index.php?Szczegolne-dzieje-krzepickiego-zamku-&www=simnews_pl&id=1112

[2] ttp://www.zamkiobronne.pl/zamki-w-polsce-opis-391.htm

[3] ttp://www.it-jura.pl/pl/zamki.php?go=krzepice

[1]

[2]

[3]

@@ Linia 36: / Linia 36: @@
 === Historia ===
-Pierwszy zamek zbudowano w połowie XIV wieku roku na polecenie króla [[Kazimierz Wielki|Kazimierza Wielkiego]]. Warownię wzniesiono w pobliżu strategicznej przeprawy przez rzekę Liswartę. Przypuszczalnie ceglany zamek gotycki miał kształt czworokątny i wzmacniała go wieża. W 1356 roku w czasie pobytu na zamku króla Kazimierza ze świtą, w dokumencie ''"Terminus ante quem"'' po raz pierwszy wymieniony został burgrabia krzepicki [[Prandota]]. W 1370 roku król [[Ludwik Węgierski]] przekazał zamek Bolesławowi Opolczykowi. W związku z konfliktem z [[Władysław Jagiełło|Władysławem Jagiełłą]] zamek został zdobyty przez wojska królewskie w 1391 roku i następnie przekazany w dzierżawę wojewodzie krakowskiemu [[Spytek z Melsztyna|Spytkowi z Melsztyna]].
+Pierwszy zamek zbudowano w połowie XIV wieku roku na polecenie króla [[Kazimierz Wielki|Kazimierza Wielkiego]]. Warownię wzniesiono w pobliżu strategicznej przeprawy przez rzekę Liswartę. Przypuszczalnie ceglany zamek gotycki miał kształt czworokątny i wzmacniała go wieża. W dniu 24 sierpnia 1357 roku w czasie pobytu na zamku króla Kazimierza ze świtą, w dokumencie ''"Terminus ante quem"'' po raz pierwszy wymieniony został burgrabia krzepicki [[Prandota]]. W 1370 roku król [[Ludwik Węgierski]] przekazał zamek Bolesławowi Opolczykowi. W związku z konfliktem z [[Władysław Jagiełło|Władysławem Jagiełłą]] zamek został zdobyty przez wojska królewskie w 1391 roku i następnie przekazany w dzierżawę wojewodzie krakowskiemu [[Spytek z Melsztyna|Spytkowi z Melsztyna]]. W 1404 r. zamek wraz z całą okolicą otrzymał w dożywocie od króla Władysława Jagiełły rycerz [[Hińcza z Rogowa]] herbu Działosza.
+W 1521 r. król Zygmunt Stary przekazał starostwo krzepickie i zamek [[Mikołaj Szydłowiecki|Mikołajowi Szydłowieckiemu]] herbu Odrowąż, który w latach 1526-1529 gruntowanie go przebudował. W 1553 roku Krzepice przeszły w ręce królewny Izabeli Jagiellonki. W 1556 roku zatrzymała się na zamku w czasie powrotu do Włoch królowa [[Bona Sforza]]<ref>http://www.czestochowa.simis.pl/index.php?Szczegolne-dzieje-krzepickiego-zamku-&www=simnews_pl&id=1112</ref>. W trakcie walk o koronę Polską w 1587 roku zamek na krótko został zajęty przez arcyksięcia [[Maksymilian Habsburg|Maksymiliana Habsburga]]. Po 1588 roku starosta [[Mikołaj Wolski]] herbu [[Półkozic]] przebudował zamek na rezydencję renesansową, co potwierdzają znaleziska fragmentów kamieniarki z tego okresu. Starosta posiadał w niej okazały zbiór obrazów mistrzów włoskich. Zamek renesansowy składał się z wieży bramnej i trzech skrzydeł mieszkalnych oraz krużganków zamykających dziedziniec z czwartej strony. Całość była otoczona wałem ziemnym. Na początku XVII wieku na zamku przebywał alchemik [[Michał Sędziwój]]. Prawdopodobnie w 1650 roku rozpoczęto wznosić wokół zamku fortyfikacje ziemne.
-W latach 1526-1529 starosta krzepicki [[Mikołaj Szydłowiecki]] gruntowanie przebudował zamek. W trakcie walk o koronę Polską w 1587 roku zamek na krótko został zajęty przez arcyksięcia [[Maksymilian Habsburg|Maksymiliana Habsburga]]. Po 1588 roku starosta [[Mikołaj Wolski]] herbu [[Półkozic]] przebudował zamek na rezydencję renesansową, co potwierdzają znaleziska fragmentów kamieniarki z tego okresu. Starosta posiadał w niej okazały zbiór obrazów mistrzów włoskich. Zamek renesansowy składał się z wieży bramnej i trzech skrzydeł mieszkalnych oraz krużganków zamykających dziedziniec z czwartej strony. Całość była otoczona wałem ziemnym. Na początku XVII wieku na zamku przebywał alchemik [[Michał Sędziwój]]. Prawdopodobnie w 1650 roku rozpoczęto wznosić wokół zamku fortyfikacje ziemne.
 W dniu 6 listopada 1655 roku zamek został zajęty przez wojska szwedzkie pod dowództwem hrabiego [[Jan Wejhard Wrzesowicz|Jana Vekarta z Vřesovic]] i stanowił dla nich bazę zabezpieczającą oblężenie Jasnej Góry. W styczniu 1656 roku zamek został zdobyty przez oddziały polskiej szlachty i górali pod dowództwem Jana Bogusława Petryczyna, a następnie odbity przez Szwedów, jednak wkrótce odzyskał go wypadem z zamku w Dankowie kasztelan krakowski [[Stanisław Warszycki]].
@@ Linia 46: / Linia 45: @@
 Do 1775 roku starostwo krzepickie należało do rodziny Mączyńskich i w tym czasie zamek zaczął popadać w ruinę. W 1765 roku zamek nie nadawał się już do zamieszkania.
+Na polecenie władz rosyjskich około 1840 roku rozebrano ruiny i sprzedano jako materiał budowlany na licytacji. Po śmierci w 1881 roku ostatniego właściciela zamku Pawła Szyszkowskiego, teren po zamku odziedziczyła jego wnuczka Jadwiga Kowalska.
-Około 1840 roku zaborcze władze rosyjskie sprzedały ruiny zamku na licytacji, a jego pozostałości rozebrano i sprzedano na materiał budowlany.
 Obecnie teren dawnego zamku należy do osoby prywatnej.