Jan Wejhard Wrzesowicz
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
28 sierpnia lub 10 września 1656 |
| Przyczyna śmierci |
zabity podczas próby ucieczki w trakcie bitwy |
| Zawód, zajęcie |
żołnierz (generał major) |
Jan Wejhard Wrzesowicz (czes. Jan Vekart z Vřesovic; ur. po 1623, zm. 28 sierpnia lub 10 września 1656) – czeski hrabia, oficer szwedzki w stopniu generała majora. Jeden z dowódców w trakcie szwedzkiego potopu.
Dokładna data urodzenia Wrzesowicza jest nieznana, jednak nastąpiło to po roku 1623, kiedy to pobrali się jego rodzice: Wilhelm Vekart, 1 hr. z Vřesovic oraz Anna Ludmiła z Salmu (prawdopodobnie w Nadrenii-Palatynacie). W roku 1652 przebywał już w Rzeczypospolitej i podczas sejmu w Warszawie został dzierżawcą wielickiej żupy solnej. Jednak z uwagi na nieregulowanie płatności do skarbca królewskiego dzierżawę wkrótce cofnięto.
Podczas szwedzkiego najazdu na Rzeczpospolitą w 1655 przeszedł na stronę Szwedów. W armii króla Karola X Gustawa otrzymał stopień generała majora. Jeszcze przed końcem roku, w dniach 8–9 listopada na czele niewielkiego oddziału bezskutecznie próbował zdobyć klasztor na Jasnej Górze. Kolejne próby jego zdobycia podjął 29 lutego i 24 kwietnia 1656. W obydwu wypadkach został jednak odparty i zmuszony do odwrotu.
Latem 1656 Wrzesowicz otrzymał rozkaz udania się na czele oddziału szwedzko-niemieckiego (Brandenburczycy i Sasi) w sile około 800–2000 ludzi na odsiecz oblężonemu przez Polaków Kaliszowi. W trakcie tej wyprawy, 28 sierpnia lub 10 września, w nocnej bitwie pod Lubrzem oddział Wrzesowicza został niespodziewanie zaatakowany przez oddział dowodzony przez pułkownika Andrzeja Karola Grudzińskiego. Obóz został złupiony, a żołnierze Wrzesowicza ponieśli wysokie straty i ulegli rozproszeniu. Sam Jan Wejhard Wrzesowicz został zabity przez okolicznych chłopów podczas próby ucieczki z pola bitwy. Popularyzator historii Sławomir Leśniewski[1] pisze na ten temat tak: "Okrutnie obity drągami i wybatożony, znienawidzony czeski szlachcic «za niecne zdrady i rabunki jego» – jak stwierdza w rymowanej kronice współczesny autor Wojciech Odymalski – został utopiony w Lubrzy"[2].
Postać Wrzesowicza pojawiła się na kartach powieści Henryka Sienkiewicza pod tytułem Potop, a także w jej ekranizacji z 1974 w reżyserii Jerzego Hoffmana. W filmie w rolę hrabiego wcielił się Mieczysław Voit[3].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Sławomir Leśniewski - Wydawnictwo Literackie [online], www.wydawnictwoliterackie.pl [dostęp 2022-05-13] (pol.).
- ↑ Sławomir Leśniewski, Potop. Czas hańby i sławy 1655-1660, 16 lutego 2017, ISBN 978-83-08-06307-1.
- ↑ Potop. Film fabularny. www.filmpolski.pl. [dostęp 2020-03-01]. (pol.).
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Michał Baliński: Pielgrzymka do Jasnej Góry w Częstochowie odbyta przez Pątnika XIX wieku, Warszawa 1846.
- Ryszard Henryk Bochenek: Twierdza Jasna Góra, Warszawa 1997.
- Pierrre des Noyers: Lettres de Pierre Des Noyers secrétaire de la reine de Pologne Marie-Louise de Gonzague ... pour servir a l’histoire de Pologne et de Suède de 1655 a 1659, Berlin 1859; przekład polski: Portofolio królowéj Maryi Ludwiki: czyli Zbiór listów, aktów urzędowych i innych dokumentów, ściągających się do pobytu tej monarchini w Polsce, przełożonych z francuskiego na język polski. Tom 2, wydał Edward Raczyński, Poznań 1844.
- Wawrzyniec Jan Rudawski: Historja Polska od śmierci Władysława IV aż do pokoju Oliwskiego, czyli dzieje panowania Jana Kazimierza od 1648 do 1660 r. tom 2, Petersburg – Mohylew 1855.