Zamek w Człuchowie: Różnice pomiędzy wersjami

Zamek w Człuchowie
	nr rej. A-35/89 z 25.05.1955
Państwo	Polska
Miejscowość	Człuchów
Ukończenie budowy	po 1320
Pierwszy właściciel	Krzyżacy
	Położenie na mapie Człuchowa Brak współrzędnych Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}}
	Położenie na mapie Polski Brak współrzędnych Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}}
	Położenie na mapie województwa pomorskiego Brak współrzędnych Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}}
	Położenie na mapie powiatu człuchowskiego Brak współrzędnych Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}}
	Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}\|type:building}
	Multimedia w Wikimedia Commons

Przeglądaj historię interaktywnie

[wersja przejrzana]

← poprzednia edycja następna edycja →

Usunięta treść Dodana treść

WizualnieWikikod

Jednokolumnowy

Wersja z 11:10, 2 kwi 2015

Zamek krzyżacki w Człuchowie

Zamek człuchowski - zamek krzyżacki położony w Człuchowie, drugi po Malborku pod względem wielkości zamek Zakonu. Był najtrudniejszym do zdobycia obiektem na Pomorzu, siedzibą komtura i konwentu krzyżackiego. Rezydował w nim Ulrich von Jungingen i Konrad von Wallenrode.

Historia

Od XII wieku Człuchów wchodził w skład kasztelanii w Szczytnie, w której od 1299 roku kasztelanem był wojewoda kaliski Mikołaj z Ponieca. Po aneksji Pomorza Gdańskiego w 1308 roku synowie kasztelana Mikołaja sprzedali Człuchów Zakonowi Krzyżackiemu, który po 1320 roku wybudował w Człuchowie zamek dla ochrony szlaku prowadzącego z krajów niemieckich do Prus. W czasie wojen z Zakonem wojska polskie próbowały bezskutecznie zdobyć zamek w 1414 roku i 1433 roku. Zamek w rękach krzyżackich pozostał do Wojny trzynastoletniej, gdy został opanowany w 1454 roku przez wojska królewskie. W tym samym roku Krzyżacy próbowali bezskutecznie odbić zamek, a następnie w roku 1455 i 1456, jednak załoga polska odparła ataki. Kolejne ataki na zamek przeprowadzono w 1520 czasie Wojny pruskiej i 1563 roku, kiedy zamek zaatakowały wspierające Krzyżaków wojska Dytrycha Schoenberga. Odtąd zamek był w rękach polskich aż do rozbiorów. Z ramienia Królestwa Polskiego na zamku rezydował starosta królewski wraz z załogą. Wśród starostów występowali przedstawiciele najsłynniejszych polskich rodów, takich jak Wejherowie, Sanguszkowie i Radziwiłłowie. W 1627 roku bezskutecznie próbowali zdobyć zamek Szwedzi. W czasach Potopu Szwedzi nie potrafili zająć zamku od wczesnej jesieni 1655 roku i udało im się to dopiero, gdy wykorzystali zimą zamarznięte wody jeziora, dzięki czemu udało im się wedrzeć na zamkowe mury. Po zakończeniu wojny zamek z powrotem wrócił w polskie ręce.

Po I rozbiorze Polski w 1772 roku zamek został przekazany przez Kazimierza Sorokę władzom pruskim, których działania doprowadziły do jego prawie całkowitego zniszczenia. Najpierw obniżono lustro jeziora o 4 metry, wywieziono ołtarz z kaplicy zamkowej do kościoła w Chrząstowie, ambonę do Krępska, a następnie Prusacy nakazali całkowitą rozbiórkę zamku, która trwała do 1811 roku. W latach 1826-1828 wybudowano neogotycki kościół ewangelicki w miejscu kaplicy Zamku Wysokiego. Kolejną dewastacją było zlokalizowanie w XIX wieku na III przedzamczu cmentarza.

Architektura

Zamek składał się z czterech części: Zamku Wysokiego z wieżą i dziedzińcem oraz trzech przedzamczy. Przedzamcze zachodnie, przez które wjeżdżało się do środka, mieściło stajnie, wartownie, zbrojownię i spichrze. Podzamcze północne przeznaczone było na wartownie i mieszkania dla części załogi, a wschodnie posiadało zabudowania gospodarskie. W Zamku Wysokim znajdowały się pomieszczenie dla rycerzy zakonnych i księży, sypialnie, jadalnie oraz kaplica. Każda osobna część zamku ogrodzona była murem, ponadto całość otoczono dodatkowym murem, zbudowanym z głazów granitowych i cegieł, które otaczała fosa i Jeziora Człuchowskie.

Zamek posiadał 11 bram i 9 baszt, lecz najpotężniejszą jego częścią była wieża typu bergfried o wysokości prawie 50 metrów i murze o grubości do 5 metrów. Prowadziło do niej jedno wejście, 16 metrów nad ziemią (dziś wykute u podstawy), z piętra sąsiedniego budynku. W piwnicach wieży znajdowały się lochy dla więźniów i studnia. Sama wieża miała służyć jako miejsce ostatniego oporu załogi w przypadku zdobycia zamku przez nieprzyjaciela.

Stan obecny

Do dziś przetrwały mury, wieża i nie odkryte do dziś podziemia. Od czasu pożaru, który strawił Człuchów za Fryderyka Wilhelma II, a który sprawił, że mieszkańcy rozebrali zamek na odbudowę miasta, zamek nie był restaurowany. W 1811 roku ukazało się rozporządzenie rejencji o ochronie ruin zamku.

W 2014 roku rozpoczęto prace remontowe, których celem jest zwiększenie możliwości udostępnienia zamku turystom.

Zobacz też

Lasek Luizy

Linki zewnętrzne

Bibliografia

Arszyński, M., Budownictwo warowne zakonu krzyżackiego w Prusach (1230-1454), Toruń 1995.
Fryda M. (wyd.), Inwentarz starostwa człuchowskiego z roku 1753, Człuchów-Gdańsk 2008.
Hoszowski S. (wyd.), Lustracja województwa pomorskiego, Lustracje dóbr królewskich XVI-XVIII, (w:) Prusy Królewskie 1564 r., , Gdańsk 1961.
Kościński, K., Inwentarz starostwa człuchowskiego z roku 1748, Roczniki Towarzystwa Naukowego w Toruniu 11, Toruń 1904.
Starski, M., Kurdwanowski, M., Badania archeologiczne zamku krzyżackiego w Człuchowie w 2008 roku, „Merkuriusz Człuchowski”, 2008/4 (58), s. 4-12.
Badania archeologiczne zamku krzyżackiego w Człuchowie w 2009 roku, „Merkuriusz Człuchowski”, 2010/1-2 (62, 63), s. 2-7.

@@ Linia 36: / Linia 36: @@
 |Image:Czluchow3 js.jpg|Widok ogólny od strony jeziora
 }}
-'''Zamek człuchowski''' - [[zamek]] [[Zakon krzyżacki|krzyżacki]] położony w [[Człuchów|Człuchowie]], drugi po [[Zamek w Malborku|Malborku]] pod względem wielkości w Polsce. Był najtrudniejszym do zdobycia obiektem na [[Pomorze|Pomorzu]] i siedzibą [[komtur]]a i konwentu krzyżackiego. Rezydował w nim [[Ulrich von Jungingen]] i [[Konrad von Wallenrode]].
+'''Zamek człuchowski''' - [[zamek]] [[Zakon krzyżacki|krzyżacki]] położony w [[Człuchów|Człuchowie]], drugi po [[Zamek w Malborku|Malborku]] pod względem wielkości zamek Zakonu. Był najtrudniejszym do zdobycia obiektem na [[Pomorze|Pomorzu]], siedzibą [[komtur]]a i konwentu krzyżackiego. Rezydował w nim [[Ulrich von Jungingen]] i [[Konrad von Wallenrode]].
 '''Historia'''
-Od XII wieku Człuchów wchodził w skład kasztelanii w [[Szczytno (województwo pomorskie)|Szczytnie]], w której od 1299 roku kasztelanem był wojewoda kaliski Mikołaj z [[Poniec]]a. Po aneksji Pomorza Gdańskiego w 1308 roku synowie kasztelana Mikołaja sprzedali Człuchów Zakonowi Krzyżackiemu, który po 1320 roku wybudował w Człuchowie zamek dla ochrony szlaku prowadzącego z krajów niemieckich do Prus. W czasie wojen z Zakonem wojska polskie próbowały bezskutecznie zdobyć zamek w 1414 roku i 1433 roku. Zamek w rękach krzyżackich pozostał do [[Wojna trzynastoletnia|Wojny trzynastoletniej]], gdy został opanowany przez wojska królewskie w 1454 roku. W tym samym roku Krzyżacy próbowali bezskutecznie odbić zamek, a następnie w roku 1455 i 1456, jednak załoga polska odparła ataki. Kolejne ataki na zamek przeprowadzono w 1520 czasie [[Wojna polsko-krzyżacka 1519-1521|Wojny pruskiej]] i 1563 roku, kiedy zamek zaatakowały wspierające Krzyżaków wojska Dytrycha Schoenberga. Odtąd zamek był w rękach polskich aż do rozbiorów. Z ramienia Królestwa Polskiego na zamku rezydował starosta królewski wraz z załogą. Wśród starostów występowali przedstawiciele najsłynniejszych polskich rodów, takich jak Wejherowie, [[Sanguszkowie]] i [[Radziwiłłowie]]. W 1627 roku bezskutecznie próbowali zdobyć zamek Szwedzi. W czasach Potopu Szwedzi nie potrafili zająć zamku od wczesnej jesieni 1655 roku i udało im się to dopiero, gdy wykorzystali zimą zamarznięte wody jeziora, dzięki czemu udało im się wedrzeć na zamkowe mury. Po zakończeniu wojny zamek z powrotem wrócił w polskie ręce.
+Od XII wieku Człuchów wchodził w skład kasztelanii w [[Szczytno (województwo pomorskie)|Szczytnie]], w której od 1299 roku kasztelanem był wojewoda kaliski Mikołaj z [[Poniec]]a. Po aneksji Pomorza Gdańskiego w 1308 roku synowie kasztelana Mikołaja sprzedali Człuchów Zakonowi Krzyżackiemu, który po 1320 roku wybudował w Człuchowie zamek dla ochrony szlaku prowadzącego z krajów niemieckich do Prus. W czasie wojen z Zakonem wojska polskie próbowały bezskutecznie zdobyć zamek w 1414 roku i 1433 roku. Zamek w rękach krzyżackich pozostał do [[Wojna trzynastoletnia|Wojny trzynastoletniej]], gdy został opanowany w 1454 roku przez wojska królewskie. W tym samym roku Krzyżacy próbowali bezskutecznie odbić zamek, a następnie w roku 1455 i 1456, jednak załoga polska odparła ataki. Kolejne ataki na zamek przeprowadzono w 1520 czasie [[Wojna polsko-krzyżacka 1519-1521|Wojny pruskiej]] i 1563 roku, kiedy zamek zaatakowały wspierające Krzyżaków wojska Dytrycha Schoenberga. Odtąd zamek był w rękach polskich aż do rozbiorów. Z ramienia Królestwa Polskiego na zamku rezydował starosta królewski wraz z załogą. Wśród starostów występowali przedstawiciele najsłynniejszych polskich rodów, takich jak Wejherowie, [[Sanguszkowie]] i [[Radziwiłłowie]]. W 1627 roku bezskutecznie próbowali zdobyć zamek Szwedzi. W czasach Potopu Szwedzi nie potrafili zająć zamku od wczesnej jesieni 1655 roku i udało im się to dopiero, gdy wykorzystali zimą zamarznięte wody jeziora, dzięki czemu udało im się wedrzeć na zamkowe mury. Po zakończeniu wojny zamek z powrotem wrócił w polskie ręce.
-Po I rozbiorze Polski w 1772 roku zamek został przekazany przez Kazimierza Sorokę władzom pruskim, które podjęły decyzje, doprowadzające zamek do prawie całkowitego zniszczenia. Najpierw obniżono lustro jeziora o 4 metry, wywieziono ołtarz z kaplicy zamkowej do kościoła w [[Chrząstowo (województwo pomorskie)|Chrząstowie]], ambonę do [[Krępsko (województwo zachodniopomorskie)|Krępska]], a następnie Prusacy nakazali całkowitą rozbiórkę zamku, która trwała do 1811 roku, a w latach 1826-1828 wybudowano neogotycki kościół ewangelicki w miejscu kaplicy Zamku Wysokiego. Kolejną dewastacją było zlokalizowanie w XIX wieku na III przedzamczu cmentarza.
+Po I rozbiorze Polski w 1772 roku zamek został przekazany przez Kazimierza Sorokę władzom pruskim, których działania doprowadziły do jego prawie całkowitego zniszczenia. Najpierw obniżono lustro jeziora o 4 metry, wywieziono ołtarz z kaplicy zamkowej do kościoła w [[Chrząstowo (województwo pomorskie)|Chrząstowie]], ambonę do [[Krępsko (województwo zachodniopomorskie)|Krępska]], a następnie Prusacy nakazali całkowitą rozbiórkę zamku, która trwała do 1811 roku. W latach 1826-1828 wybudowano neogotycki kościół ewangelicki w miejscu kaplicy Zamku Wysokiego. Kolejną dewastacją było zlokalizowanie w XIX wieku na III przedzamczu cmentarza.
 '''Architektura'''
-Zamek składał się z czterech części: trzech przedzamczy oraz Zamku Wysokiego z dziedzińcem. Przedzamcze zachodnie, przez które wjeżdżało się do środka, zawierało stajnie, wartownie, zbrojownię i spichrze. Podzamcze północne przeznaczone było na wartownie i mieszkania dla części załogi, a wschodnie posiadało zabudowania gospodarskie. W Zamku Wysokim znajdowały się pomieszczenie dla rycerzy zakonnych i księży, sypialnie, jadalnie oraz kaplica. Każda osobna część zamku ogrodzona była murem, ponadto całość otoczono dodatkowym murem, zbudowanym z głazów [[granit]]owych i cegieł, które otaczała fosa i [[Jeziora Człuchowskie]].
+Zamek składał się z czterech części: Zamku Wysokiego z wieżą i dziedzińcem oraz trzech przedzamczy. Przedzamcze zachodnie, przez które wjeżdżało się do środka, mieściło stajnie, wartownie, zbrojownię i spichrze. Podzamcze północne przeznaczone było na wartownie i mieszkania dla części załogi, a wschodnie posiadało zabudowania gospodarskie. W Zamku Wysokim znajdowały się pomieszczenie dla rycerzy zakonnych i księży, sypialnie, jadalnie oraz kaplica. Każda osobna część zamku ogrodzona była murem, ponadto całość otoczono dodatkowym murem, zbudowanym z głazów [[granit]]owych i cegieł, które otaczała fosa i [[Jeziora Człuchowskie]].
-Zamek posiadał 11 bram i 9 baszt, lecz najpotężniejszą jego częścią była wieża o wysokości prawie 50 metrów i murze grubości do 5 metrów. Prowadziło do niej jedno wejście, 16 metrów nad ziemią (dziś wykute u podstawy), z piętra sąsiedniego zamku głównego. W piwnicach wieży znajdowały się lochy dla więźniów i studnia. Sama wieża miała służyć jako miejsce ostatniego oporu załogi w przypadku zdobycia zamku przez nieprzyjaciela.
+Zamek posiadał 11 bram i 9 baszt, lecz najpotężniejszą jego częścią była wieża typu [[bergfried]] o wysokości prawie 50 metrów i murze o grubości do 5 metrów. Prowadziło do niej jedno wejście, 16 metrów nad ziemią (dziś wykute u podstawy), z piętra sąsiedniego budynku. W piwnicach wieży znajdowały się lochy dla więźniów i studnia. Sama wieża miała służyć jako miejsce ostatniego oporu załogi w przypadku zdobycia zamku przez nieprzyjaciela.
 '''Stan obecny'''
-Do dziś przetrwały mury, wieża i nie odkryte do dziś podziemia. Ze względu na małą aktywność samorządową obecnie zamek nie jest praktycznie restaurowany od czasu pożaru, który strawił Człuchów za [[Fryderyk Wilhelm II Pruski|Fryderyka Wilhelma II]], a który sprawił, że mieszkańcy rozebrali zamek na odbudowę miasta. W [[1811]] roku ukazało się rozporządzenie [[rejencja|rejencji]] o ochronie ruin zamku.
+Do dziś przetrwały mury, wieża i nie odkryte do dziś podziemia. Od czasu pożaru, który strawił Człuchów za [[Fryderyk Wilhelm II Pruski|Fryderyka Wilhelma II]], a który sprawił, że mieszkańcy rozebrali zamek na odbudowę miasta, zamek nie był restaurowany. W [[1811]] roku ukazało się rozporządzenie [[rejencja|rejencji]] o ochronie ruin zamku.
-Obecnie trwają prace budowlane, których celem jest udostępnienie zamku turystom.
+W 2014 roku rozpoczęto prace remontowe, których celem jest zwiększenie możliwości udostępnienia zamku turystom.
 == Zobacz też ==