Żupan (ubranie): Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
m zamieniam magiczny ISBN na szablon |
Merytoryczne Znaczniki: Z urządzenia mobilnego Z wersji mobilnej (przeglądarkowej) |
||
| Linia 2: | Linia 2: | ||
{{dopracować|zweryfikować|}} |
{{dopracować|zweryfikować|}} |
||
[[Plik:Aleksander Benedykt Sobieski.jpg|thumb|[[Aleksander Benedykt Sobieski]] w żupanie]] |
[[Plik:Aleksander Benedykt Sobieski.jpg|thumb|[[Aleksander Benedykt Sobieski]] w żupanie]] |
||
'''Żupan''' – staropolska męska szata, |
'''Żupan''' – staropolska męska szata noszona w XVI wieku na wierzchu, a od połowy XVII wieku pod kontuszem. Miała postać długiej sukni z rękawami, zapinana na rząd drobnych [[guzik]]ów, haftek bądź szamerowana{{r|SłownikWyrazówObcych|SlownikJezykaPolskiego3}} często dłuższa od [[kontusz]]a, w żywych [[Barwa|kolorach]], z kosztownego materiału. W Europie środkowej noszony już przed [[XI wiek|XI]] w. przez urzędników królewskich ([[Żupan (urząd)|żupanów]]){{r|NowaEncyklopedia}}. W Polsce noszony przez szlachtę według różnych źródeł od [[XVI wiek|XVI]]{{r|SłownikWyrazówObcych|SlownikJezykaPolskiego3}} lub [[XVIII wiek|XVIII]]{{r|NowaEncyklopedia}} do połowy [[XIX wiek|XIX w.]]{{r|SłownikWyrazówObcych|MałySłownik}}. Początkowo jako szata wierzchnia. Od połowy XVII wieku noszony pod kontusz stanowił wraz z nim szlachecki ubiór narodowy{{r|NowaEncyklopedia}}, kontusz i żupan, noszony nie tylko przez szlachtę, ale także przez mieszczaństwo, a czasem co bogatszych chłopów, od XVII w. były powszechnie uważane za części polskiego stroju narodowego{{r|NajnowszaEncyklopediaPowszechnaAZ}}. |
||
Odpowiednik ludowej [[sukmana|sukmany]]. Pochodzi od muzułmańskiej długiej koszuli zwanej [[galabija|diszdasz]]. Część historyków, w tym [[Jacek Komuda]] podają mu inne pochodzenie - od średniowiecznych, rycerskich koszul. |
Odpowiednik ludowej [[sukmana|sukmany]]. Pochodzi od muzułmańskiej długiej koszuli zwanej [[galabija|diszdasz]]. Część historyków, w tym [[Jacek Komuda]] podają mu inne pochodzenie - od średniowiecznych, rycerskich koszul. |
||
== Pochodzenie nazwy == |
== Pochodzenie nazwy == |
||
Wersja z 20:21, 4 mar 2017
 |
Niektóre z zamieszczonych tu informacji wymagają weryfikacji. Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się w dyskusji tego artykułu. Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu. |
Żupan – staropolska męska szata noszona w XVI wieku na wierzchu, a od połowy XVII wieku pod kontuszem. Miała postać długiej sukni z rękawami, zapinana na rząd drobnych guzików, haftek bądź szamerowana[1][2] często dłuższa od kontusza, w żywych kolorach, z kosztownego materiału. W Europie środkowej noszony już przed XI w. przez urzędników królewskich (żupanów)[3]. W Polsce noszony przez szlachtę według różnych źródeł od XVI[1][2] lub XVIII[3] do połowy XIX w.[1][4]. Początkowo jako szata wierzchnia. Od połowy XVII wieku noszony pod kontusz stanowił wraz z nim szlachecki ubiór narodowy[3], kontusz i żupan, noszony nie tylko przez szlachtę, ale także przez mieszczaństwo, a czasem co bogatszych chłopów, od XVII w. były powszechnie uważane za części polskiego stroju narodowego[5].
Odpowiednik ludowej sukmany. Pochodzi od muzułmańskiej długiej koszuli zwanej diszdasz. Część historyków, w tym Jacek Komuda podają mu inne pochodzenie - od średniowiecznych, rycerskich koszul.
Pochodzenie nazwy
Nazwa pochodzi od włoskiego giubbone, giuppone[1] (zazwyczaj szeroki kaftan męski z grubego materiału), od giubba (kaftan, frak, kurtka wojskowa), które pochodzi od arabskiego: dżubba (spodnia szata z bawełny)[3][4][6][7].
Opis
W ramionach był szeroki, z wąskimi rękawami[2][6]. Żupan posiadał stojący kołnierz[1][2][6], pierwotnie z tyłu lekko podwyższony, później był jednakowej wysokości, ale z przodu rozchylony. Osoby zamożne nosiły aksamitne, jedwabne bądź brokatowe żupany z pozłacanymi haftkami lub guzikami, uboga szlachta poprzestawała na białych lnianych (latem) i szarych lub brązowych wełnianych (zimą). Mieszczanie nosili żupany wykonane z tkaniny z łyka konopnego (stąd zwano ich łykami, łyczkami)[3].
Uzupełnieniem żupana był szeroki i długi pas (np. z wzorzystego jedwabiu), którym opasywano się kilkakrotnie wokół. Żupan wkładano czasem pod kontusz[6].
Przypisy
- ↑ a b c d e Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu
<ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwieSłownikWyrazówObcychBŁĄD PRZYPISÓW - ↑ a b c d Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu
<ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwieSlownikJezykaPolskiego3BŁĄD PRZYPISÓW - ↑ a b c d e Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu
<ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwieNowaEncyklopediaBŁĄD PRZYPISÓW - ↑ a b Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu
<ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwieMałySłownikBŁĄD PRZYPISÓW - ↑ Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu
<ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwieNajnowszaEncyklopediaPowszechnaAZBŁĄD PRZYPISÓW - ↑ a b c d Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu
<ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwieSlownikWyrazowObcychBŁĄD PRZYPISÓW - ↑ Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu
<ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwieWładysław Kopaliński PodręcznyBŁĄD PRZYPISÓW