Kyzykermen: Różnice pomiędzy wersjami
[wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
+archiwa źródeł |
Uściślenie Znaczniki: Z urządzenia mobilnego Z wersji mobilnej (przeglądarkowej) |
||
Linia 6: | Linia 6: | ||
Miasto powstało na początku naszej ery pod nazwą Metropolis. W [[III wiek|III]]-[[IV wiek|IV]] wieku na tym terenie istniała stolica [[Ostrogoci|Ostrogotów]] [[Danparsztad]], istniejący do najazdu Hunów w IV wieku. W 2 połowie [[XIV wiek|XIV]] wieku była tu rezydencja [[chan (władca)|chana]] [[Złota Orda|Złotej Ordy]] [[Tochtamysz]]a, który zbudował tu fortyfikację nazywaną Dogan-geczit. W 1399 roku zniszczyły ją chan [[Temür Kutług]]. |
Miasto powstało na początku naszej ery pod nazwą Metropolis. W [[III wiek|III]]-[[IV wiek|IV]] wieku na tym terenie istniała stolica [[Ostrogoci|Ostrogotów]] [[Danparsztad]], istniejący do najazdu Hunów w IV wieku. W 2 połowie [[XIV wiek|XIV]] wieku była tu rezydencja [[chan (władca)|chana]] [[Złota Orda|Złotej Ordy]] [[Tochtamysz]]a, który zbudował tu fortyfikację nazywaną Dogan-geczit. W 1399 roku zniszczyły ją chan [[Temür Kutług]]. |
||
Po 1398 roku przeciwko Tochtamyszowi przeprowadził kampanię książę litewski [[Witold Kiejstutowicz]], który włączył te tereny do [[Wielkie Księstwo Litewskie|Wielkiego Księstwa Litewskiego]] i rozkazał zbudować zamek z gliny nazwany Johannisburg<ref>Zdan M. Stosunki litewsko-tatarskie za czasow Witolda, Ateneum Wilenskie, r. 7, z. 3-4, Wilno, 1930, s. 543.</ref><ref>Jana Długosza kanonika krakowskiego Dziejów Polskich ksiąg dwanaście / Przekl. K. Mecherzynskiego, t. 3, s. 491.</ref><ref>http://web.archive.org/web/20150516012738/http://annals.xlegio.ru:80/volga/egorov/03.htm</ref>. W miejscu tym pobierano cło, dlatego nazywano je po rusińsku ''Wytowtowa Mytnyca'' (''Витовтова Мытница''), a na mapie Tomasza Makowskiego ''Balneum Vitoldi'' (Łaźnia Witolda). |
Po 1398 roku przeciwko Tochtamyszowi przeprowadził kampanię książę litewski [[Witold Kiejstutowicz]], który włączył te tereny do [[Wielkie Księstwo Litewskie|Wielkiego Księstwa Litewskiego]] i rozkazał zbudować zamek z gliny nazwany Johannisburg<ref>Zdan M. Stosunki litewsko-tatarskie za czasow Witolda, Ateneum Wilenskie, r. 7, z. 3-4, Wilno, 1930, s. 543.</ref><ref>Jana Długosza kanonika krakowskiego Dziejów Polskich ksiąg dwanaście / Przekl. K. Mecherzynskiego, t. 3, s. 491.</ref><ref>http://web.archive.org/web/20150516012738/http://annals.xlegio.ru:80/volga/egorov/03.htm</ref>. W miejscu tym pobierano cło, dlatego nazywano je po rusińsku ''Wytowtowa Mytnyca'' (''Витовтова Мытница''), a na mapie Tomasza Makowskiego ''Balneum Vitoldi'' (czyli "Łaźnia Witolda" - ponieważ "prano" w niej kupców z pieniędzy). |
||
Prawdopodobnie niedługo po śmierci Witolda w 1430 roku, tereny te powróciły pod władzę Tatarów krymskich. W [[1484]] roku [[Imperium Osmańskie|Turcy]] zbudowali na lewym brzegu Dniepru twierdzę nazwaną Dogan-hazi-Kerman (Kazi-Kermen), ale w Rzeczypospolitej określano je najczęściej jako Kyzykermen lub '''Tawań''' (''Тавань'') (od nazwy pobliskiej wyspy). W 1550 wzmiankowano, że prowadził tędy szlak handlowy z Krakowa do [[Kaffa|Kaffy]] na Krymie. |
Prawdopodobnie niedługo po śmierci Witolda w 1430 roku, tereny te powróciły pod władzę Tatarów krymskich. W [[1484]] roku [[Imperium Osmańskie|Turcy]] zbudowali na lewym brzegu Dniepru twierdzę nazwaną Dogan-hazi-Kerman (Kazi-Kermen), ale w Rzeczypospolitej określano je najczęściej jako Kyzykermen lub '''Tawań''' (''Тавань'') (od nazwy pobliskiej wyspy). W 1550 wzmiankowano, że prowadził tędy szlak handlowy z Krakowa do [[Kaffa|Kaffy]] na Krymie. |
Wersja z 20:20, 16 cze 2017
Kyzykermen (ukr.: Кизикермен, tatar.: Ğazı Kermen, غازى كرمان, osm.: Gazi Kirmân, غازى كرمان) – dawna turecka twierdza nad Dnieprem, obecnie miasto Berysław w obwodzie chersońskim.
Miasto powstało na początku naszej ery pod nazwą Metropolis. W III-IV wieku na tym terenie istniała stolica Ostrogotów Danparsztad, istniejący do najazdu Hunów w IV wieku. W 2 połowie XIV wieku była tu rezydencja chana Złotej Ordy Tochtamysza, który zbudował tu fortyfikację nazywaną Dogan-geczit. W 1399 roku zniszczyły ją chan Temür Kutług.
Po 1398 roku przeciwko Tochtamyszowi przeprowadził kampanię książę litewski Witold Kiejstutowicz, który włączył te tereny do Wielkiego Księstwa Litewskiego i rozkazał zbudować zamek z gliny nazwany Johannisburg[1][2][3]. W miejscu tym pobierano cło, dlatego nazywano je po rusińsku Wytowtowa Mytnyca (Витовтова Мытница), a na mapie Tomasza Makowskiego Balneum Vitoldi (czyli "Łaźnia Witolda" - ponieważ "prano" w niej kupców z pieniędzy).
Prawdopodobnie niedługo po śmierci Witolda w 1430 roku, tereny te powróciły pod władzę Tatarów krymskich. W 1484 roku Turcy zbudowali na lewym brzegu Dniepru twierdzę nazwaną Dogan-hazi-Kerman (Kazi-Kermen), ale w Rzeczypospolitej określano je najczęściej jako Kyzykermen lub Tawań (Тавань) (od nazwy pobliskiej wyspy). W 1550 wzmiankowano, że prowadził tędy szlak handlowy z Krakowa do Kaffy na Krymie.
Tomasz Makowski na swojej mapie z 1643 roku opisał miejsce leżące w miejscu dzisiejszego Berysławia następująco:
Żywe pozostałości zamku Siemimaiki[4], istnieją bowiem aż do dnia dzisiejszego dwa mury opasające wzgórze, natomiast na samym wzgórzu znajduje się widoczna aż do dzisiaj świątynia i dom murowany
a leżące po drugiej stronie rzeki w miejscu wsi Kachowka:
Ostam kirmen - Murowany zamek Tatarów, porzucony jednak przez Tatarów z powodu ciągłych wypraw Kozaków. Wiśniowiecki bowiem i ten [zamek] obrócił w pył za pomocą podstawionej artylerii[5]
Pochody przeciwko twierdzy były organizowane przez hetmanów kozackich Iwana Sirko w 1679 roku i Semiona Palij w 1693 roku. W XVII wieku twierdza ta została rozbudowana i wsparta przez trzy forty: na prawym brzegu były to Mubeurek-Kermen i Islam-Kermen oraz położony na wyspie Tawań fort Musrit-Kermen. Garnizon liczył 3 tys. żołnierzy mających do dyspozycji 60-80 dział[6]. Twierdza została zdobyta w 1696 roku przez wojska rosyjsko-kozackie podczas pochodu azowskiego. W Traktacie konstantynopolskim z 1700 roku Turcja zobowiązała się twierdzę zlikwidować, ale miasto istniało nadal jako ważny punkt handlowy.
W 1783 roku Rosja dokonała aneksji Chanatu krymskiego. W 1784 roku w miejscu miasta Kyzykermen założono miasto Berysław, znajdujące się obecnie na terenie Republiki Ukrainy.
Turecki opis twierdzy z XVII w.
Bramy prowadzą dwie: jedna – do brzegu Dniepru, druga – na step. Ściany mają dwa rzędy, z dwoma rzędami zębów i pięknych, smukłych i wytrzymałych wież. Z zewnątrz otaczają ją fosy wykute w skale. W bardzo mocnej wieży, stojącej na brzegu Dniepru jest działo. Budynki są ustawione blisko siebie z widokiem na Dniepr.(...)
Cytadela znajduje się na stromej skale i jest wzmocniona pięcioma-dziesięcioma wieżami. W niej jest dom komendanta, Imam muezzina i kapitana muzyków, a także magazyny wojskowe i stodoły, bez centrów handlowych, bez rynku, bez zajazdów lub łaźni.
Ale to nadal jest bardzo silny i piękny zamek. Działa skierowano do rowów na północy i północnym zachodzie (...). Ściana boczna to wał dwadzieścia siedem jardów wysoki i szeroki na dwadzieścia kroków(...).
Twierdza ta jest miejscem, skąd prowadzą drogi do twierdzy Oczaków, Bendery a przede twierdzy Or Qapı (Perekop) w przejściu na Krym. A wszystko wokół niej to step. Twierdza znajduje się na stromej krawędzi, od brzegu Dniepru, jak sokół siedzący na klifie. A imię jej zgodnie z zasadami, o których mowa - twierdzy Sokoła i Sokoła, który zawsze szuka ofiary (...)[7]
- ↑ Zdan M. Stosunki litewsko-tatarskie za czasow Witolda, Ateneum Wilenskie, r. 7, z. 3-4, Wilno, 1930, s. 543.
- ↑ Jana Długosza kanonika krakowskiego Dziejów Polskich ksiąg dwanaście / Przekl. K. Mecherzynskiego, t. 3, s. 491.
- ↑ http://web.archive.org/web/20150516012738/http://annals.xlegio.ru:80/volga/egorov/03.htm
- ↑ u Eryka Lassoty w Opisie Ukrainy "Siedni Majaki"
- ↑ http://history.org.ua/LiberUA/978-966-02-5255-4;/10.pdf
- ↑ http://rusmilhist.blogspot.com/2015/05/ottoman-defense-system-on-dnepr-don.html.
- ↑ Ewlja Czelebi: Księga podróży Ewliji Czelebiego. Warszawa: Książka i Wiedza, 1969.
Bibliografia
- Tawań, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. II: Derenek – Gżack, Warszawa 1881, s. 48 .
- Tawań, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XII: Szlurpkiszki – Warłynka, Warszawa 1892, s. 266 .
- Ewlja Czelebi „Księga podróży Ewliji Czelebiego”, Książka i Wiedza, Warszawa 1969