Trójjedyny mózg

Trójjedyny mózg albo Trójdzielny mózg (Triune brain) – pojęcie opracowane przez amerykańskiego biologa Paula Macleana w latach 1950-1960 i publikowane kilkakrotnie pod tą nazwą od 1970 roku. Według jego teorii procesy ewolucyjne mają być odzwierciedlone w funkcjach i strukturach ludzkiego mózgu. Koncepcja ta zakłada istnienie trzech części mózgu: mózgu gadziego (reptilian brain), mózgu ssaczego (mammalian brain) i kory mózgowej (neocortex).

Podział mózgu

Mózg gadzi

Obejmuje obszar pnia mózgowego i rdzeń kręgowy. To najstarsza część mózgu. Mózg gadzi odpowiada za podstawowe funkcje życiowe i automatyczne procesy (m.in. oddychanie, regulowanie pracy serca). Pozwala na wykrycie zagrożenia oraz zapewnienie bezpieczeństwa. W skład gadziego mózgu wchodzą jądra podstawy, odpowiedzialne za dominację i zachowania terytorialne. Odpowiadają za reakcję „walka, ucieczka lub zamrożenie”, skracają czas reakcji oraz zatrzymują racjonalne myślenie.

Mózg ssaczy

Mózg ssaczy (albo mózg paleossaczy) to inaczej układ limbiczny, który odpowiada za emocje i podstawowe zachowania społeczne. Mózg ssaczy ściśle współpracuje z pniem mózgu i jest odpowiedzialny za przeżywanie emocji i przechowywanie uczuć. W głównej mierze generuje podstawowe zachowania społeczne. Bierze udział w tworzeniu wspomnień i reakcji lękowych. Pozwala na odczuwanie przywiązania bądź niechęci do kogoś lub czegoś. Odpowiada za reprodukcję i instynktowne zachowania rodzicielskie.

Kora mózgowa

Kora mózgowa (mózg nowossaczy albo mózg racjonalny) jest odpowiedzialna za analizę, wyciąganie wniosków, złożone procesy decyzyjne, planowanie, język, a także myślenie abstrakcyjne. Jest to inaczej mózg racjonalny. Jego częścią są płaty czołowe.

Odbiór teorii w środowiskach naukowych

W środowisku naukowym koncepcja została mocno skrytykowana i w większości odrzucona. Założenia dotyczące ewolucji anatomii mózgu różnych klas kręgowców są błędne, a ich wyniki są nie do utrzymania. Funkcjonalny podział anatomii mózgu jest nadmiernie uproszczony. Na przykład dowody wskazują, że nawet najwcześniejsze ssaki rozwinęły korę mózgową oraz że ptaki i gady mają obszary mózgu podobne do kory nowej. Przemawia za tym fakt, że sprawność poznawcza niektórych ptaków, na przykład w zakresie języka lub wytwarzania narzędzi, jest nie mniejsza niż u wielkich małp

Jedynie nieliczni badacze, tacy jak Jaak Panksepp, przyjęli tę koncepcję z zainteresowaniem.

Jednak teoria trójjedynego mózgu, choć odrzucona przez większość naukowców, jest szeroko rozpowszechniona wśród psychologów. Koncepcja mózgu gadziego, ssaczego i kory nowej pomaga im w prosty sposób, choć z przymrużeniem oka, wyjaśniać klientom źródła ich emocji.