Wagony Graz nr 50–55 (tramwaje w Brnie)
,_N%C3%A1dra%C5%BEn%C3%AD,_52%2B205.jpg) Tramwaj nr 52 w Brnie | |
| Dane ogólne | |
| Kraj produkcji | |
|---|---|
| Producent |
Grazer Maschinen- und Waggonbau-Aktiengesellschaft |
| Miejsce produkcji | |
| Lata produkcji |
1911 |
| Dane techniczne | |
| Liczba członów |
1 |
| Długość |
8870 mm |
| Szerokość |
2500 mm |
| Wysokość |
3370 mm |
| Masa |
11 500 kg |
| Rozstaw wózków |
1435 mm |
| Moc silników |
2 × 29,5 kW |
| Typ silników |
U 104 |
| Napięcie zasilania |
550 V |
| Wnętrze | |
| Liczba miejsc siedzących |
32 |
| Liczba miejsc ogółem |
50 |
Wagony Graz nr 50–55 – typ dwuosiowego, dwukierunkowego tramwaju, wytwarzanego w 1911 r. w zakładach Grazer Waggon- & Maschinen-Fabriks-Aktiengesellschaft vorm. Joh. Weitzer w Grazu dla przedsiębiorstwa Společnost brněnských elektrických pouličních drah.
Konstrukcja[edytuj | edytuj kod]
Nadwozie tramwaju miało zbliżoną konstrukcję do nadwozi starszych tramwajów nr 1–41 z lat 1899–1900; w porównaniu z nimi zmniejszono szerokość (2500 mm wobec 2070 mm u serii 1–41). Innymi różnicami były zabudowane platformy wejściowe oraz brak nadbudówki na dachu. Podwozie tramwaju tworzyła stalowa kratownica, natomiast sam szkielet zbudowano z drewna i wykończono blaszanym poszyciem. Dach wykonano z drewnianych desek pokrytych płótnem. Do wnętrza prowadziły jednoskrzydłowe drzwi przesuwne. Przestrzeń dla pasażerów oddzielono od platform wejściowych za pomocą drewnianych ścianek z drzwiami przesuwnymi. Podobna ścianka dzieliła wnętrze na dwie równe części. Siedzenia rozmieszczono w układzie 2+2, nad nimi zamontowano półki na bagaż. Każdą ze ścian bocznych nadwozia wyposażono w osiem okien z lufcikami w górnej części. Nadwozie zamontowano nie na klasycznym wózku, lecz na dwóch oddzielnych osiach. Wyposażenie elektryczne dostarczyła firma AEG[1]. Rezystory rozruchowe i hamujące umieszczono pod podłogą. Nastawniki B 6-30 umożliwiały ustawienie 9 stopni jazdy oraz 6 stopni hamowania hamulcem elektrodynamicznym. Były to jedyne brneńskie tramwaje z hamulcem hydraulicznym. Odbiór prądu umożliwiał odbierak pałąkowy. Wnętrze oświetlono połączonymi szeregowo żarówkami, zasilanymi napięciem stałym o wartości 120 V.[1][2]
W trakcie eksploatacji wagony uległy przebudowom. Na przełomie lat 10. i 20. XX wieku fartuch nadwozia zabudowano drewnianymi deskami. W latech 1925–1928 silniki typu U 104 o mocy 29,5 kW z powodu zbyt niskiej mocy przy hamowaniu wymieniono na typ DU 158 o mocy 40,5 kW[3], a hamulec hydrauliczny zastąpiono solenoidowym[1]. W latach 30. XX wieku odbierak pałąkowy zastąpiono lirowym, a ten po drugiej wojnie światowej – pantografem. W drugiej połowie lat 50. XX wieku małe boczne okna wymieniono na większe, w wyniku czego liczba okien z boków nadwozia zmniejszyła się z ośmiu do czterech[3].
Dostawy[edytuj | edytuj kod]
W 1911 r. wyprodukowano 6 wagonów tego typu.
| Państwo | Miasto | Lata dostaw | Liczba | Numery taborowe | |
|---|---|---|---|---|---|
 Austro-Węgry
|
Brno | 1912 | 6 | 50–55 | [4] |
| Łączna liczba: | 6 | ||||
Eksploatacja[edytuj | edytuj kod]
Wagony serii 50–55 były pierwszymi nowo zakupionymi tramwajami od 1904 roku. Sześć egzemplarzy wytworzono w 1911 r. i dostarczono do Brna na początku 1912 r. W porównaniu ze wszystkimi starszymi tramwajami odznaczały się większą szerokością, dlatego też mogły obsługiwać tylko linię nr 1 (Královo Pole – Pisárky), która była przystosowana do ruchu szerokich, towarowych wagonów kolejowych. Tramwaje serii 50–55 wykorzystywano do zestawiania składów na liniach 1 i 6, być może z powodu zwiększone liczby pasażerów. W czasie II wojny światowej wagony obsługiwały głównie dodatkową linię B i kursowały jako środkowe wagony w składach potrójnych. Eksploatowane były do 1945 r., kiedy to wszystkie egzemplarze z wyjątkiem nr 52 spłonęły w zajezdni Pisárky. Tramwaj nr 52 pozostał w ruchu liniowym, a w 1950 r. w związku ze zmianą systemu numeracji nadano mu numer 13. W tym czasie obsługiwał linię wahadłową z głównego cmentarza do Horních Heršpic. W 1964 r. stał się częścią taboru technicznego i otrzymał numer 817. W 1967 r. wagon wycofano z eksploatacji i sprzedano osobie prywatnej[3].
Od roku 1945 wagon nr 52 był ostatnim zachowanym egzemplarzem serii 50–55. W czasie tworzenia zbioru pojazdów miejskiego transportu publicznego jego nadwozie znaleziono na polu w Přízřenicach. Po zawarciu porozumienia z właścicielką, w 1971 r. tramwaj otrzymało Muzeum Techniki w Brnie, które na miejsce przywiozło nadwozie innego tramwaju. Wagon nr 52 poddano pracom renowacyjnym w 1972 r. w warsztatach głównych DPmB. W trakcie remontu tramwaj odzyskał dawny wygląd. Wyjątkiem jest lirowy odbierak prądu i brak hamulca hydraulicznego. Niektóre części i silniki trakcyjne pozyskano z wagonu–polewaczki nr 1[5][6].
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c Katalog vozidel a lodí. Brno: Dopravní podnik města Brna, s. MV4.
- ↑ 52 – El. motorový vůz. sabdigital.cz. [dostęp 2018-05-17].
- ↑ a b c Zdeněk Nesiba: 100 let elektrické pouliční dráhy v Brně 1900–2000. Ústí nad Labem: Vojtěch Wolf – opublikowanyství WOLF & Tramvajklub Brno, 2000, s. 54–58.
- ↑ Evidence DPMB: vozy mv4. Bmhd.cz. [dostęp 2018-05-17].
- ↑ Kocman 2009 ↓, s. 19–20.
- ↑ Kocman 2009 ↓, s. 131.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Tomáš Kocman: Historická vozidla MHD ve sbírce Technického muzea v Brně. Praha – Brno: Pavel Malkus, dopravní opublikowanyství a Technické muzeum v Brně, 2009, s. 131. ISBN 978-80-86413-60-0. ISBN 978-80-87047-17-0.
- Zdeněk Nesiba: 100 let elektrické pouliční dráhy v Brně 1900–2000. Ústí nad Labem: Vojtěch Wolf – opublikowanyství WOLF & Tramvajklub Brno, 2000, s. 54–58.