Wieża maksymiliańska
Wieża maksymiliańska, także baszta z Linz – typ dziewiętnastowiecznej obronnej wieży wyposażonej w działobitnie, funkcjonującej jako samodzielne dzieło fortyfikacyjne, zdolne do obrony okrężnej[1]. Pierścień takich wież był szkieletem systemu obronnego twierdzy Linz[2].
Wieże maksymiliańskie są rozwinięciem idei wieży Montalemberta przez austriacką szkołę fortyfikacyjną. Wykorzystywano je jako samodzielne forty, w obrębie twierdzy fortowej[1]. Ich pomysłodawcą był arcyksiążę Maksymilian Habsburg-Este, który wykorzystał je do stworzenia obwodu wokół Linzu, wznosząc tam 32 takie wieże, w promieniu ok. 2,5 km od centrum miasta[3]. Miały postać okrągłej lub wielokątnej wieży o kilku (na ogół 2–3) kondygnacjach, na której szczycie znajdowały się stanowiska artylerii dalekiego zasięgu, a na niższych – działa do obrony bliskiej[2]. Wieże z Linzu miały na ogół 10 ciężkich dział na górnej platformie i 4 haubice do obrony własnej. Miały średnicę 34 m, wysokość ok. 10 m, z murami dochodzącymi do 2 m grubości. Najniższą kondygnację zajmowały magazyny[3]. Forty posiadały wewnętrzny dziedziniec, były dodatkowo osłonięte fosami i wałami, dostęp do nich był możliwy przez most zwodzony. W murach znajdowały się także strzelnice dla broni ręcznej i machikuły do obrony bezpośredniej[2].
Szkoła austriacka rozmieszczała takie wieże tak, by wspierały się wzajemnie ogniem flankującym; w Linzu znajdowały się nie dalej niż 650 m od siebie[3]. Miały możliwość obrony okrężnej, ale zasadniczo przystosowane były do półokrężnej: mury zwrócone do wewnątrz twierdzy były słabsze i cieńsze[2]. W krakowskim forcie 31 „Św. Benedykt” stanowiska na górnym tarasie dla dział dalekosiężnych umieszczone były tylko na odcinku skierowanym na zewnątrz obrysu twierdzy[2]. Mimo niepowodzenia eksperymentu przeprowadzonego przez samego arcyksięcia Maksymiliana, w którym podczas próbnego oblężenia artyleria dość łatwo zniszczyła atakowaną wieżę, Austriacy wznosili je w wielu swoich fortecach: w Krakowie, Lwowie, Poli, Raguzie, Weronie czy Wenecji. Wieże używane jako baterie brzegowe miały z reguły dwa poziomy artyleryjskie[3].
Według Kurta Mörza de Pauli, lata 1820–1840 to „okres wież” w austriackiej szkole fortyfikacyjnej[3]. Dalszym rozwinięciem tego typu wieży artyleryjskiej była redita, stanowiąca centrum fortów reditowych[2], wznoszonych przez Austriaków w latach 1840–1850 („okres reditowy”[3]).
-
Fort „Św. Benedykt” – widoczny wielokąt wieży i wewnętrzny dziedziniec -
Brama Fortu Benedykt – widoczne strzelnice artyleryjskie i strzelnice broni ręcznej oraz machikuły do obrony bliskiej -
„Baszta z Linz” z Linzu -
Fort San Giorgio z Puli, z wejściem dodatkowo osłoniętym dziełem koronowym
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b Janusz Bogdanowski: Architektura obronna w krajobrazie Polski. Od Biskupina do Westerplatte. Warszawa: PWN, 2002, s. 561. ISBN 83-01-12223-4.
- ↑ a b c d e f Henryk Łukasik, Andrzej Turowicz: Twierdza Kraków, znana i nieznana: przewodnik turystyczny. T. 3. Międzyzdroje: Arkadiusz Wingert, 2002, s. 66–67. ISBN 83-914072-6-8.
- ↑ a b c d e f J.E. Kaufmann, H.W. Kaufmann: The forts and fortifications of Europe, 1815-1945: the central states: Germany, Austria-Hungary and Czechoslovakia. Barnsley, South Yorkshire: 2014. ISBN 978-1-4738-3855-0. OCLC 896116950.