Wielka Waga Miejska we Wrocławiu
 Wielka Waga Miejska wg rysunku H. Mützela z 1824 roku | |
| Państwo | |
|---|---|
| Miejscowość | |
| Wysokość całkowita |
5 m |
| Rozpoczęcie budowy |
XIII wiek |
| Ukończenie budowy |
1571 |
| Zniszczono |
1846 |
Położenie na mapie Wrocławia  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego  | |
 51°06′36,151″N 17°01′53,692″E/51,110042 17,031581
| |
Wielka Waga – budynek Wielkiej Wagi Miejskiej, który znajdował się na wrocławskim Rynku w zachodniej części placu, przed zachodnim wylotem Sukiennic. Na wrocławskim Rynku znajdowały się dwie wagi: Wielka Waga i Mała Waga[1]. Wielka Waga została zburzona w 1846 roku.
Ustawienie wagi na placu targowych, jakim w XIII-wiecznym Wrocławiu był Rynek, związane było z przywilejem książęcym i wprowadzonym prawem w 1273 roku. tzw. „prawem wagi” (prawem składu) oraz prawem mili[1][2]. Wszystkie towary o wadze powyżej jednego cetnara, zarówno te przywożone do miasta jak i z niego wywożone, musiały być zważone na wadze miejskiej. Wszystkie towary musiały być ponadto składowane na placu przez co najmniej trzy dni[3].
_(cropped).jpg)
Na wrocławskim Rynku znajdowały się dwie wagi: Wielka Waga i Mała Waga[1].
Wielka waga[edytuj | edytuj kod]
Pierwszy drewniany, mały budynek Wielkiej Wagi został wzniesiony na zachodniej części Rynku, gdzie znajdował się wielki plac składowy. Po raz pierwszy wspomniany w dokumencie z roku 1332; występuje również na planie miasta z roku 1562. Od niego swoją nazwę wzięła zachodnia pierzeja Rynku – „Przy Budce” lub „Przy Wadze”[1]. Wielka Waga służyła do ważenia towarów powyżej dziesięciu cetnarów[2].
W 1571 roku dotychczasowy budynek wyburzono, a w jego miejsce wzniesiono nowy, murowany, na planie kwadratu o boku równym 7,20 m. W narożnikach znajdowały się kwadratowe filary, między którymi przerzucono półkoliste arkady. Budynek był otwarty na cztery strony, a w jego wnętrzu, pośrodku ustawiona była duża dwuramienna waga. Całość pokrywał dach przechodzący w regularny ośmiobok, zakończony spiralnymi kolumienkami podtrzymującymi baniasty, nieco spłaszczony hełm, zakończony gałką i chorągiewką. Nad jedną z arkad znajdowała się tabliczka z datą 1571[1].
W 1769 roku, od strony wschodniej budynku, dobudowano drewnianą, a od 1801 roku murowaną przybudówkę dla wagowego. Całość została zburzona w 1846 roku[1]. OW miejscu, gdzie znajdowała się Wielka Waga, ustawiono tabliczkę upamiętniającą[4], a z czerwonej kostki brukowej utworzono obrys dawnego budynku[5].
Mała Waga[edytuj | edytuj kod]
W tym samym czasie, gdy wznoszono drewniany budynek Wielkiej Wagi, w zachodniej części bloku śródrynkowego, u wylotu zachodniego przejścia Kramów Bogatych (obecnie Przejście Żelaźnicze) znajdował się jednoizbowy mały budynek, w której umieszczona była Mała Waga[3] przeznaczona do ważenia towarów do dziesięciu cetnarów[6]. Na jej temat wzmiankują dokumenty z lat 1387 i 1396[3] ale nieznany jest wygląd budynku.
3 kwietnia 1521 roku, w miejsce budynku gdzie znajdowała się mała waga rozpoczęto budowę nowego budynku (zakończoną w 1522); powstał wówczas dwupiętrowy budynek zwany Domem Małej Wagi[6]. Pokryty był dwuspadowym dachem o szerokości 10,5 metrów i długości 30,6 metrów i rozciągał się od przejścia kramów bogatych do linii na przedłużeniu południowego szeregu komór sukienniczych[7]. Na parterze umieszczono pomieszczenia Małej Wagi i kasy a w środkowej części dwa ostrołucznie sklepione korytarze prowadzące do Sukiennic a pomiędzy nimi schody prowadzące na drugą kondygnację. W elewacji zachodniej, pomiędzy korytarzami znajdowało się potrójne okno z późnogotyckim, rzeźbionym tympanonem a w nim umieszczono datę „Anno dominis 1521”. Nad prostokątnym portalem prowadzącym do środka, w jego nadprożu umieszczona było wyobrażenie głowy Jana Chrzciciela na kamiennej misie z gotyckim napisem na obrzeżu. Na pierwszym piętrze znajdowały się trójdzielne okna obramione kamiennymi opaskami z profilami krzyżującymi się w narożnikach i z rzeźbionymi podokiennikami[7].
Na pierwszym piętrze znajdowała się sala winiarni dla szlachty, kupców i mieszczan. W kolejnych latach, po zlikwidowaniu wyszynku, sale wykorzystywano jako giełdę[3]. Fasada budynku była ozdobiona „fryzami z alegorycznymi przedstawieniami kolejnych etapów życia ludzkiego”[6]. Nad oknami znajdowały się małe tympanony udekorowane wrocławskimi motywami heraldycznymi.
W latach 1530–1532, pomiędzy Domem Małej Wagi a Sukiennicami dobudowano trzykondygnacyjny czworokątny budynek, w którym znajdował się Urząd Wagi, Szrotu i Ryby[8][6]; od 2 maja 1657, na mocy dekretu Rady Miejskiej, zwany był Domem Płócienników.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d e f Czerner 1976 ↓, s. 39.
- ↑ a b Harasimowicz 2006 ↓, s. 952.
- ↑ a b c d Czerner 1976 ↓, s. 28.
- ↑ Tabliczka upamiętniająca
- ↑ Obrys budynku Wielkiej Wagi
- ↑ a b c d Harasimowicz 2006 ↓, s. 154.
- ↑ a b Czerner,Lasota 2000 ↓, s. 344.
- ↑ Czerner 1976 ↓, s. 29.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Jan Harasimowicz: Encyklopedia Wrocławia. Wydawnictwo Dolnośląskie, 2006. ISBN 83-7384-561-5.
- Olgierd Czerner: Rynek wrocławski. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1976.
- Rafał Czerner, Czesław Lasota: Średniowieczne murowane obiekty handlowe na rynku wrocławskim. W: Ździsław Wiśniewski: Ze studiów nad życiem codziennym w średniowiecznym mieście. średniowieczny Śląsk i Czechy, centrum średniowiecznego miasta. Wrocław a Europa środkowa. Wrocław: Uniwersytet Wrocławski, Instytut Archeologii: WRATISLAVIA ANTIQUA 2, 2000.