Teoria lodowa

Teoria lodowa (niem. Welteislehre, Glazialkosmogonie – teoria zlodowacenia powszechnego) – pseudonaukowy i sprzeczny z wszelką wiedzą empiryczną pogląd wymyślony w 1894 roku przez austriackiego inżyniera Hansa Hörbigera.

Opis

Teoria lodowa zakłada, że lód jest podstawową substancją wszystkich procesów zachodzących w kosmosie, a jego największe pokłady znajdują się na księżycu, Drodze Mlecznej i w eterze kosmicznym. Oprócz wyjaśniania wszystkich zjawisk astronomicznych, geologicznych i meteorologicznych teoria lodowa odgrywała rolę także podwalin pod nową "kulturową historię kosmiczną", tworząc nowy obraz świata nazwany przez Hörbigera "astronomią tego, co niewidzialne".

Podział na okresy

Historia lodowej teorii została podzielona na trzy odróżniające się okresy, każdy scharakteryzowany pewnymi wydarzeniami.

Okres pierwszy (1894–1918)

Na początku teoria próbowała odpowiedzieć na pytania dotyczące wiedzy o kosmosie oraz znaczenia eksperymentów tej teorii. W tym okresie uwidacznia się powiązanie intuicji Hörbigera i jego eksperymentów. Austriak nazywa je połączeniem "niewątpliwych faktów" uzyskanych dzięki "kreatywnej intuicji" z "matematycznymi fikcjami", które były efektem "sztucznych eksperymentów". Pierwsze próby rozpowszechnienia teorii lodowej w środowisku naukowym przed I wojną światową były bezowocne.

Okres drugi (1919–1931)

Okres drugi odznacza się największym zainteresowaniem tą teorią. W 1919 r. Hörbiger zmienił swoją strategię. Postanowił upublicznić swoją teorię szerszemu kręgowi odbiorców, a nie tylko uniwersytetom i akademiom naukowym. Sądził, że akceptacja jego idei przez "masy" spowoduje nacisk na środowiska akademickie i wymuszenie na nich przyjęcia teorii lodowej i włączenie jej do nauki. By tak się stało, powoływał do życia grupy propagujące jego teorię, powstało szereg filmów, audycji radiowych, czasopism i opowiadań. Wszystkie te starania zaowocowały przekonaniem setek ludzi, w tym Adolfa Hitlera, Hermanna Göringa oraz Heinricha Himmlera, że teoria lodowa jest teorią opartą na nauce.

Okres trzeci (1931–1945)

W tym okresie teoria lodowa miała swoich zwolenników w środowisku nazistowskim i ich organizacji "badawczej" Ahnenerbe. Teoria była propagowana jako "niemiecka antyteza do żydowskiej teorii względności" w późnych latach 20. XX w. W 1931 roku, po śmierci Hörbigera zwolennicy teorii lodowej postanowili, że w obliczu zmieniającej się sytuacji politycznej w Niemczech włączą teorię do Narodowego Socjalizmu, co doprowadzi do jej powszechnej akceptacji.

Przyczyny popularności

Powodem, dla którego Hans Hörbiger zdobył wielu zwolenników teorii lodowej, były sprzyjające warunki polityczne i społeczne, które doprowadziły do odrodzenia pseudonauki kosmologicznej w pierwszych trzech dekadach XX w.

Bibliografia

Christina Wessely: Cosmic Ice Theory – science, fiction and the public, 1894–1945. Max-Planck-Institut für Wissenschaftsgeschichte. [dostęp 2009-06-08]. (ang.).