Aleja Górnośląska w Katowicach

Dodaj linki
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
aleja Górnośląska
Brynów-Osiedle Zgrzebnioka, Osiedle Paderewskiego-Muchowiec, Śródmieście
Ilustracja
Fragment alei Górnośląskiej na wysokości ulicy W. Stwosza; widok w kierunku Krakowa (2022)
Państwo

 Polska

Województwo

 śląskie

Miejscowość

Katowice

Długość

4 038 m

Przebieg
A4 ↑ Chorzów
węzeł Mikołowska (336,423 km)
↖ ul. Mikołowska ↗
← ul. T. Kościuszki →
← ul. W. Stwosza →
↖ ul. W. Stwosza
↙ ul. Francuska ↘
węzeł Francuska (338,341 km)
ul. Polna ↗
← ul. Szybowcowa
← ul. Alpejska
← ul. Prowansalska / ul. Of. Katynia →
ul. A. Dygacza →
← ul. gen. K. Pułaskiego →
Potok Leśny
↙ ul. Pszczyńska / ul. Murckowska ↘
86 węzeł Murckowska (340,302 km)
A4 ↓ Mysłowice
Położenie na mapie Katowic
Mapa konturowa Katowic, blisko centrum u góry znajduje się punkt z opisem „aleja Górnośląska”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole znajduje się punkt z opisem „aleja Górnośląska”
Położenie na mapie województwa śląskiego
Mapa konturowa województwa śląskiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „aleja Górnośląska”
Ziemia50°14′49,1″N 19°00′46,3″E/50,246961 19,012869
Multimedia w Wikimedia Commons

Aleja Górnośląska w Katowicach – arteria komunikacyjna w Katowicach, ciągnąca się równoleżnikowo przez środek miasta, wzdłuż dzielnic: Śródmieście, Brynów część wschodnia-Osiedle Zgrzebnioka i Osiedle Paderewskiego-Muchowiec.

Jest ona częścią autostrady A4 i trasy europejskiej E40 na odcinku pomiędzy węzłem Katowice Mikołowska a węzłem Murckowska. Jest to droga dwujezdniowa o długości około 4 km i należy do jednej z najbardziej obciążonych tras w Polsce. Aleja Górnośląska powstawała i była ona rozbudowana etapami od końca lat 60. XX wieku, a nazwę dla tej drogi nadano w 1967 roku.

Przebieg[edytuj | edytuj kod]

Aleja Górnośląska przed węzłem drogowym Katowice Mikołowska; widok w kierunku Chorzowa (2021)

Aleja Górnośląska ma w przybliżeniu równoleżnikowy przebieg. Biegnie ona przez środkową część Katowic wzdłuż dzielnic: Śródmieście, Brynów część wschodnia-Osiedle Zgrzebnioka i Osiedle Paderewskiego-Muchowiec[1].

Kilometraż autostrady A4, której częścią jest aleja Górnośląska, wzrasta w kierunku wschodnim[2]. Aleja zaczyna się od strony zachodniej na węźle Katowice Mikołowska[3] (336,423 km autostrady A4[2]), na którym krzyżują się ulice Mikołowska i Kochłowicka. Autostrada w kierunku zachodnim kieruje się dalej w stronę Chorzowa[4].

Od węzła Murckowska aleja Górnośląska biegnie w kierunku południowo-wschodnim, po czym na wysokości wieży spadochronowej w parku im. T. Kościuszki zmienia swój bieg na zbliżony do wschodniego. Dalej droga biegnie pod wiaduktem w ciągu ulicy T. Kościuszki i biegnącej równolegle do niej linii tramwajowej, a następnie pod wiaduktem w ciągu ulicy W. Stwosza. Za nimi znajduje się kolejny węzeł autostradowy – Katowice Francuska (338,341 km autostrady A4[2]), gdzie aleja Górnośląska krzyżuje się z ulicą Francuską[4].

W dalszym biegu aleja jezdniami zbiorczo-rozprowadzającymi krzyżuje się od północy z ulicami Ofiar Katynia i A. Dygacza, a od południa z ulicami Szybowcową, Alpejską i Prowansalską. Po przekroczeniu Potoku Leśnego (Doliny Trzech Stawów)[4] aleja Górnośląska kończy swój bieg na węźle Murckowska[3] (340,302 km autostrady A4[2]), gdzie krzyżuje się z ulicą Murckowską i ulicą Pszczyńską. Autostrada A4 dalej na wschód kieruje się w stronę Mysłowic[4].

Charakterystyka[edytuj | edytuj kod]

Aleja Górnośląska na wysokości Centrum Handlowego 3 Stawy; widok w kierunku Chorzowa (2022)

Aleja Górnośląska wraz z Drogową Trasą Średnicową, aleją W. Roździeńskiego i ulicą Murckowską stanowi jedną z najważniejszych arterii komunikacyjnych miasta Katowice[5], a będąc częścią autostrady A4 i drogi europejskiej E40[6] stanowi główny element komunikacyjny miasta. Głównym celem tej drogi jest przenoszenie ruchu dalekiego zasięgu – o charakterze międzynarodowym i międzyregionalnym, a drugorzędnie ruchu wewnątrz Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii[5]. Aleja wraz z Drogową Trasą Średnicową jednocześnie stanowi równoleżnikową drogę tranzytową[7].

Autostrada A4, której częścią jest aleja Górnośląska, zapewnia połączenie na wschód w kierunku Ukrainy przez Kraków i Rzeszów, a na zachód w kierunku Niemiec przez Opole i Wrocław[8].

Aleja Górnośląska to droga dwujezdniowa o nawierzchni bitumicznej[6], a jej długość wynosi 4038 m[9]. W najszerszym miejscu alei szerokość jednej jezdni wynosi 23,5 m (w obydwu kierunkach po 3 pasy ruchu jezdni głównej + 1 pas awaryjny + 3 pasy ruchu jezdni zbiorczo-rozprowadzającej), a w najwęższym 10 m (2 pasy ruchu jezdni głównej)[9].

Droga jest w zarządzie Generalnej Dyrekcji Dróg Krajowych i Autostrad, Rejon Wysoki Brzeg (Jaworzno, ul. Drogowców 6)[10][11].

W systemie TERYT droga widnieje pod numerem 48272 jaku aleja Górnośląska[12]. Nazwa ulicy nawiązuje do regionu historycznego, w jakim położone są Katowice – Górnego Śląska[3]. Jezdnie zbiorczo-rozprowadzające autostrady A4 za aleją Górnośląską w kierunku Chorzowa mają nazwę ulica Kochłowicka, natomiast za węzłem Murckowska autostrada w granicach Katowic nie ma własnej nazwy[8].

Kod pocztowy dla adresów wzdłuż alei to 40-511[13].

Aleja Górnośląska należy do jednej z najbardziej obciążonych ruchem drogowym odcinków dróg krajowych w Polsce, gdzie średni dobowy ruch roczny na tym odcinku autostrady A4 zmierzony podczas Generalnego Pomiaru Ruchu za okres lat 2020–2021 wynosił 105 033 pojazdów na dobę[14]. Aleja jest także jedną z najbardziej zagrożonych hałasem arterią komunikacyjną miasta. Ekrany akustyczne wzdłuż alei chronią tereny mieszkalne znajdujące się w jej rejonie[15].

Według stanu z połowy czerwca 2023 roku, wzdłuż alei kursują linie metropolitalne ZTM M10 Katowice – Kobiór, M13 Katowice – Sosnowiec i M22 Katowice – Międzyrzecze, a także normalne linie autobusowe. Przy samej alei nie ma natomiast przystanków autobusowych[16][17].

Historia[edytuj | edytuj kod]

Wzdłuż przebiegu późniejszej alei Górnośląskiej, w rejonie węzła Katowice Francuska w XVI wieku założono folwark Karbowa. W 1842 roku została tam założona huta cynku „Emma”, w pobliżu której powstały domy robotnicze, a na początku XX wieku dwie cegielnie[18][19]. W latach 1823–1870 w rejonie węzła Katowice Mikołowska funkcjonowała huta cynku „Henriette”[20][19], a późnej w jej rejonie eksploatowano kamieniołom[19].

W 1888 roku w lasku podmiejskim zaczęto tworzyć zalążki nowego parku, a w latach 1894–1895 utworzono w nim Südpark. W 1925 roku parkowi nadano imię Tadeusza Kościuszki[21]. Pomiędzy 1930 a 1935 rokiem w miejscu późniejszego węzła Katowice Mikołowska powstał boisko, które służyło piłkarzom Rozwoju Katowice od 1969 roku. W tym też roku w wyniku przebudowy ronda teren boiska przeznaczono pod budowę siedziby Centralnego Ośrodka Informatyki Górnictwa[22].

Zdjęcie z 1974 roku rejonu późniejszego węzła Katowice Francuska; na pierwszym planie obszar biurowca Francuska 70, a po drugiej stronie alei Górnośląskiej, w górnej części zabudowa Karbowej

Sama zaś trasa alei Górnośląskiej powstawała etapami. Już w latach 30. XX wieku powstała droga pomiędzy ulicą Mikołowską a ulicą T. Kościuszki i była to aleja spacerowa, stanowiąca północną granicę parku T. Kościuszki. Prowadziła ona przez tereny zielone i ogródki działkowe. Po II wojnie światowej została ona wybrukowana. W latach 50. XX wieku droga biegła od skrzyżowania ulic Mikołowskiej i Kochłowickiej w kierunku wschodnim, krzyżując się kolejno z ulicami Barbary, T. Kościuszki, W. Stwosza i Plebiscytową, kończąc przy skrzyżowaniu z ulicą Francuską[3].

Pomiędzy 1966 a 1969 rokiem rozpoczęto przebudowę skrzyżowania drogi z ulicą Mikołowską i ulicą Kochłowicką w sześciowlotowe rondo. 24 marca 1971 roku oddano do użytku odcinek alei pomiędzy ulicami Mikołowską a Murckowską, a w związku ze wzrostem liczby samochodów powstała drewniana kładka nad aleją będąca przedłużeniem ulicy Barbary[23].

Nazwę Aleja Górnośląska oficjalnie nadano w 1967 roku[24].

W latach 70. XX wieku rozpoczęto poszerzanie alei Górnośląskiej, zyskując po dwa pasy ruchu w każdą stronę. W 1976 roku istniały już wiadukty w ciągu ulic T. Kościuszki i W. Stwosza, a także do tego czasu ukończono bezkolizyjny węzeł drogowy z ulicą Francuską. Aleję przebudowano dalej na wschód – do ulicy Murckowskiej, a na skrzyżowaniu dróg w rejonie kolonii Zuzanny wybudowano węzeł drogowy typu koniczynka. W latach 80. XX wieku aleją Górnośląską zaczęto prowadzić ruch autobusowy pojazdów miejskiego transportu zbiorowego. W tym samym okresie ulicę gen. K. Pułaskiego poprowadzono pod aleję, a w latach 1978–1982 rondo mikołowskie przebudowano na węzeł drogowy[23].

Węzeł Murckowska przed trwającą w latach 2006–2009 przebudową

Na północ od alei Górnośląskiej wybudowano etapami w latach 1970–1980 osiedle mieszkaniowe im. Ignacego Jana Paderewskiego[25]. W 1985 roku wybudowano znajdujący się przy alei Górnośląskiej biurowiec Wojewódzki[26].

30 października 1996 roku oddano do użytku autostradę A4 na odcinku węzeł Murckowska – Mysłowice, a także zmodernizowany odcinek alei Górnośląskiej na odcinku pomiędzy węzłem Katowice Francuska a węzłem Murckowska[23]. 10 listopada 1999 roku oddano do użytku przebudowany na autostradę A4 odcinek alei pomiędzy węzłem Katowice Francuska a węzłem Mikołowska, a do listopada 2001 roku zmodernizowano dalszy odcinek drogi w kierunku Chorzowa[27].

Szybko okazało się, iż prace te okazały się niewystarczające, a węzły stały się niedrożne. W latach 2006–2009 przebudowano węzeł Murckowska, rezygnując z węzła typu koniczynka na rzecz większej liczby wiaduktów. Poszerzono także aleję w kierunku zachodnim (do ulicy Francuskiej), zamontowano ekrany akustyczne i zmodernizowano istniejące, a także przebudowano węzeł Katowice Mikołowska. Powstała także kładka łącząca osiedle I.J. Paderewskiego z Centrum Handlowym 3 Stawy[27].

Centrum Handlowe 3 Stawy zostało otwarte 16 listopada 1999 roku, a zmodernizowano je w 2014 roku[28]. W sierpniu 2016 roku ukończono budowę znajdującego się przy węźle Katowice Francuska kompleksu biurowego A4 Business Park[29]. W 2017 roku zamknięto znajdujący się po drugiej stronie Centrum Handlowego 3 Stawy sklep sieci Praktiker, a halę wyburzono w 2021 roku[30].

Gospodarka i instytucje[edytuj | edytuj kod]

Według stanu z listopada 2023 roku, w systemie REGON były zarejestrowane 4 podmioty gospodarcze z siedzibą przy alei Górnośląskiej[31]. Działa tutaj m.in. restauracja sieci McDonald's (al. Górnośląska 40a)[32] i stacja paliw BP (al. Górnośląska 55)[33].

W bezpośrednim sąsiedztwie alei swoją siedzibę bądź placówkę mają m.in. następujące instytucje i przedsiębiorstwa: Akademia Wychowania Fizycznego im. Jerzego Kukuczki w Katowicach (ul. Mikołowska 72a)[34], COIG (ul. Mikołowska 100)[35], Urząd Metropolitalny Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii (ul. Barbary 21a)[36], Park Hotel Diament Katowice (ul. W. Stwosza 37)[37], Prokuratura Regionalna w Katowicach (ul. W. Stwosza 31)[38], Komenda Wojewódzka Państwowej Straży Pożarnej (ul. W. Stwosza 36)[39], Komenda Wojewódzka Policji w Katowicach (ul. J. Lompy 19)[40], Komenda Miejska Policji w Katowicach (ul. J. Lompy 19)[41] i Centrum Handlowe 3 Stawy (ul. gen. K. Pułaskiego 60)[42].

W sąsiedztwie alei, pomiędzy ulicą Mikołowską a ulicą T. Kościuszki rozciąga się park T. Kościuszki[43], a na wschód od ulicy Mikołowskiej Dolina Trzech Stawów[9]. Przy alei działa także stacja pomiarowa obsługiwana przez Regionalny Wydział Monitoringu Środowiska w Katowicach[44].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Urząd Miasta Katowice: Miejski System Zarządzania-Katowicka Infrastruktura Informacji Przestrzennej. emapa.katowice.eu. [dostęp 2023-10-29]. (pol.).
  2. ↑ a b c d Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad: Mapa informacji drogowej. drogi.gddkia.gov.pl. [dostęp 2023-10-31]. (pol.).
  3. ↑ a b c d Bulsa 2018 ↓, s. 90.
  4. ↑ a b c d Główny Urząd Geodezji i Kartografii: Geoportal krajowy. geoportal.gov.pl. [dostęp 2023-10-29]. (pol.).
  5. ↑ a b Studium… 2012 ↓, s. 20.
  6. ↑ a b Geoportal Województwa Śląskiego – ORSIP. Wojewódzki Ośrodek Dokumentacji Geodezyjnej i Kartograficznej w Katowicach. [dostęp 2023-10-29]. (pol.).
  7. ↑ Studium… 2012 ↓, s. 18.
  8. ↑ a b Studium… 2012 ↓, s. 75.
  9. ↑ a b c Bulsa 2018 ↓, s. 95.
  10. ↑ Urząd Miasta Katowice: Plan zimowego utrzymania dróg na sezon 2009/2010. www.bip.um.katowice.pl. [dostęp 2023-10-29]. (pol.).
  11. ↑ stopkaGeneralna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad - Oddział Katowice: Rejony. www.gov.pl. [dostęp 2023-10-31]. (pol.).
  12. ↑ Główny Urząd Statystyczny: Rejestr TERYT. Wyszukiwanie. eteryt.stat.gov.pl. [dostęp 2023-10-29]. (pol.).
  13. ↑ Poczta Polska: Wyszukiwarka kodów pocztowych (Pocztowych Numerów Adresowych). kody.poczta-polska.pl. [dostęp 2023-10-29]. (pol.).
  14. ↑ Synteza wyników GPR 2020/21 na zamiejskiej sieci dróg krajowych, Opracowanie wykonane na zlecenie Generalnej Dyrekcji Dróg Krajowych i Autostrad, Warszawa: Heller Consult, październik 2021, s. 18 [dostęp 2023-10-31] (pol.).
  15. ↑ Studium… 2012 ↓, s. 40.
  16. ↑ Zarząd Transportu Metropolitalnego: Rozkład jazdy ZTM. rj.metropoliaztm.pl. [dostęp 2023-10-29]. (pol.).
  17. ↑ Górnośląsko-Zagłębiowska Metropolia: Mapa połączeń publicznego transportu zbiorowego ZTM. noweinfogzm.metropoliagzm.pl, 2023-06-09. [dostęp 2023-10-31]. (pol.).
  18. ↑ Barciak, Chojecka i Fertacz 2012 ↓, s. 667.
  19. ↑ a b c Danilczyk i Kasprzyk 1994 ↓, s. 107.
  20. ↑ Barciak, Chojecka i Fertacz 2012 ↓, s. 741.
  21. ↑ Zakład Zieleni Miejskiej w Katowicach: Park Kościuszki. zzm.katowice.pl. [dostęp 2023-10-31]. (pol.).
  22. ↑ Paweł Wawoczny: Historia Klubu Sportowego Rozwój Katowice. rozwoj.info.pl, 2020-09-08. [dostęp 2023-10-31]. (pol.).
  23. ↑ a b c Bulsa 2018 ↓, s. 91.
  24. ↑ Barciak, Chojecka i Fertacz 2012 ↓, s. 694.
  25. ↑ Barciak, Chojecka i Fertacz 2012 ↓, s. 675.
  26. ↑ Urbanity, Biurowiec Wojewódzki [online], www.urbanity.pl [dostęp 2023-11-01] (pol.).
  27. ↑ a b Bulsa 2018 ↓, s. 93.
  28. ↑ Bulsa 2018 ↓, s. 94.
  29. ↑ Urbanity, A4 Business Park [online], www.urbanity.pl [dostęp 2023-11-01] (pol.).
  30. ↑ Tomasz Breguła, Praktiker w Katowicach wyburzony. Wkrótce powstanie tu biurowiec [online], dziennikzachodni.pl, 11 sierpnia 2021 [dostęp 2023-11-01] (pol.).
  31. ↑ Główny Urząd Statystyczny: Baza internetowa REGON. wyszukiwarkaregon.stat.gov.pl. [dostęp 2023-11-01]. (pol.).
  32. ↑ McDonald's: Al. Gornośląska 40a Katowice, Śląskie. mcdonalds.pl. [dostęp 2023-10-31]. (pol.).
  33. ↑ AutoCentrum: Aleja Górnośląska 55, Katowice. www.autocentrum.pl. [dostęp 2023-10-31]. (pol.).
  34. ↑ Akademia Wychowania Fizycznego im. Jerzego Kukuczki w Katowicach: Kontakt. awf.katowice.pl. [dostęp 2023-10-31]. (pol.).
  35. ↑ COIG: Kontakt. www.coig.pl. [dostęp 2023-10-31]. (pol.).
  36. ↑ BIULETYN INFORMACJI PUBLICZNEJ. Urząd Metropolitalny Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii. bip.metropoliagzm.pl. [dostęp 2023-10-31]. (pol.).
  37. ↑ Park Hotel Diament Katowice: Kontakt. www.hotelediament.pl. [dostęp 2023-10-31]. (pol.).
  38. ↑ Prokuratura Regionalna w Katowicach, Strona główna [online], www.gov.pl [dostęp 2023-09-21] (pol.).
  39. ↑ Komenda Wojewódzka Państwowej Straży Pożarnej w Katowicach. www.gov.pl. [dostęp 2023-10-31]. (pol.).
  40. ↑ Komenda Wojewódzka Policji w Katowicach: Informacje kontaktowe. slaska.policja.gov.pl. [dostęp 2023-10-31]. (pol.).
  41. ↑ Komenda Miejska Policji w Katowicach. bip.katowice.kmp.policja.gov.pl. [dostęp 2023-10-31]. (pol.).
  42. ↑ Centrum Handlowe 3 Stawy: Kontakt. 3stawy.pl. [dostęp 2023-10-31]. (pol.).
  43. ↑ Śląska Organizacja Turystyczna: Park Kościuszki w Katowicach. slaskie.travel. [dostęp 2023-10-31]. (pol.).
  44. ↑ Główny Inspektorat Ochrony Środowiska: Szczegółowe informacje o stacji: Katowice , Al. Górnośląska. powietrze.gios.gov.pl. [dostęp 2023-10-31]. (pol.).

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Wybrane ulice i place Brynowa części wschodniej-Osiedla Zgrzebnioka w Katowicach
Ulice

Wybrane ulice i place Osiedla Paderewskiego-Muchowca w Katowicach
Ulice
Place i skwery

Wybrane ulice i place Śródmieścia w Katowicach
Ulice
Place i skwery
Nieistniejące

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Aleja_Górnośląska_w_Katowicach&oldid=72689150”