Szablon:Dobry artykuł/archiwum/2017/09

Aktualnie na stronie głównej

Szarcz – jezioro położone na Pojezierzu Lubuskim w Bruździe Zbąszyńskiej, w województwie lubuskim, na północno-zachodnim krańcu wsi Pszczew. Otoczenie jeziora stanowią głównie tereny rolnicze, lasy znajdują się wyłącznie w pobliżu południowego brzegu, za skarpą linii kolejowej Międzyrzecz-Międzychód. Dno akwenu jest twarde i piaszczyste, ale jednocześnie bardzo zróżnicowane. Najgłębsze miejsca jeziora sąsiadują ze znacznymi wypłyceniami, porośniętymi roślinnością wynurzoną. Nadmiar wód odprowadzany jest niewielkim ciekiem na północ poprzez jeziora Białe, Czarne oraz Lubikowskie, aż do Warty. Jezioro zostało zagospodarowane na potrzeby turystyki i rekreacji. Liczna zabudowa rekreacyjna zlokalizowana jest na krańcu południowo-wschodnim i zachodnim. Jezioro w całości znajduje się na obszarze Pszczewskiego Parku Krajobrazowego oraz na obszarach chronionych w ramach programu Natura 2000. Czytaj więcej…

Inne Dobre Artykuły • Jak pisać w stylu encyklopedycznym?

---

Archiwum ekspozycji dobrych artykułów

Archiwum artykułów, które zostały umieszczone na stronie głównej w rubryce Dobry Artykuł.

2008: wrzesień • październik • listopad • grudzień
2009: styczeń • luty • marzec • kwiecień • maj • czerwiec • lipiec • sierpień • wrzesień • październik • listopad • grudzień
2010: styczeń • luty • marzec • kwiecień • maj • czerwiec • lipiec • sierpień • wrzesień • październik • listopad • grudzień
2011: styczeń • luty • marzec • kwiecień • maj • czerwiec • lipiec • sierpień • wrzesień • październik • listopad • grudzień
2012: styczeń • luty • marzec • kwiecień • maj • czerwiec • lipiec • sierpień • wrzesień • październik • listopad • grudzień
2013: styczeń • luty • marzec • kwiecień • maj • czerwiec • lipiec • sierpień • wrzesień • październik • listopad • grudzień
2014: styczeń • luty • marzec • kwiecień • maj • czerwiec • lipiec • sierpień • wrzesień • październik • listopad • grudzień
2015: styczeń • luty • marzec • kwiecień • maj • czerwiec • lipiec • sierpień • wrzesień • październik • listopad • grudzień
2016: styczeń • luty • marzec • kwiecień • maj • czerwiec • lipiec • sierpień • wrzesień • październik • listopad • grudzień
2017: styczeń • luty • marzec • kwiecień • maj • czerwiec • lipiec • sierpień • wrzesień • październik • listopad • grudzień
2018: styczeń • luty • marzec • kwiecień • maj • czerwiec • lipiec • sierpień • wrzesień • październik • listopad • grudzień
2019: styczeń • luty • marzec • kwiecień • maj • czerwiec • lipiec • sierpień • wrzesień • październik • listopad • grudzień
2020: styczeń • luty • marzec • kwiecień • maj • czerwiec • lipiec • sierpień • wrzesień • październik • listopad • grudzień
2021: styczeń • luty • marzec • kwiecień • maj • czerwiec • lipiec • sierpień • wrzesień • październik • listopad • grudzień
2022: styczeń • luty • marzec • kwiecień • maj • czerwiec • lipiec • sierpień • wrzesień • październik • listopad • grudzień
2023: styczeń • luty • marzec • kwiecień • maj • czerwiec • lipiec • sierpień • wrzesień • październik • listopad • grudzień

---

1 września

Spencer Tracy – amerykański aktor filmowy i teatralny. Tracy zaczynał swoją karierę na deskach Broadwayu w latach 20., gdzie przez siedem lat pojawiał się sporadycznie w różnych spektaklach. Po udanym debiucie w komedii W górze rzeki u boku Humphreya Bogarta, podpisał kontrakt z Fox Film Corporation. W 1935 roku związał się umową z Metro-Goldwyn-Mayer. Uważany był za aktora wszechstronnego, sprawdzającego się zarówno w repertuarze komediowym, jak i dramatycznym. Za kreację Manuela Fidello w przygodowym obrazie Bohaterowie morza oraz ojca Flanagana w biograficznym dramacie Miasto chłopców, nagrodzony został Oscarem, do którego łącznie w przekroju swojej kariery filmowej nominowany był dziewięciokrotnie. Znany ze wspólnych występów ekranowych z Katharine Hepburn, swoją wieloletnią przyjaciółką, z którą na przestrzeni 25 lat zagrał w dziewięciu produkcjach. American Film Institute umieścił go na 9. miejscu na liście największych aktorów wszech czasów. Był jednym z popularniejszych aktorów „Złotej Ery Hollywood”.

2 września

Wergiliusz – rzymski poeta, uważany za jedną z najważniejszych postaci w dziejach światowej literatury, autor Eneidy i Georgik. Wergiliusz pochodził z niezamożnej rodziny z Galii Cisalpejskiej. W młodości znajdował się pod wpływem innych rzymskich poetów, co było widoczne w jego młodzieńczych Drobiazgach. Swój własny język, styl i sposób wyrazu odnalazł w Bukolikach, które przyniosły mu sławę i tytuł największego poety Rzymu. Na talencie Wergiliusza poznali się Gajusz Cilniusz Mecenas oraz Oktawian August, którzy obdarzyli go opieką, majątkiem i przyjaźnią. Po opublikowaniu Georgik, przyjętych od razu jako arcydzieło, na prośbę Augusta rozpoczął pisać Eneidę, epopeję poświęconą historii Rzymu. Śmierć uniemożliwiła mu dokończenie tego poematu. Dzieła Wergiliusza przynajmniej do początków XIX wieku znajdowały się w centrum kanonu literackiego, wywierając olbrzymi wpływ na europejską kulturę, naukę, a nawet politykę.

3 września

Mięsak jasnokomórkowy – bardzo rzadki nowotwór złośliwy należący do grupy mięsaków tkanek miękkich o nieznanym kierunku różnicowania. Mięsak jasnokomórkowy najczęściej występuje wśród młodych dorosłych pomiędzy 20. a 40. rokiem życia. Klinicznie nowotwór nie daje żadnych charakterystycznych objawów, często manifestując się jako powoli powiększający się guz w głębokich tkankach miękkich, czasem powodując ból lub tkliwość w badaniu palpacyjnym. Guz najczęściej jest zlokalizowany w obrębie kończyny dolnej, szczególnie w zakresie stopy i okolicy stawu skokowego. Rozpoznanie mięsaka jest stawiane na podstawie badania histopatologicznego materiału uzyskanego drogą biopsji gruboigłowej. Leczenie choroby bez przerzutów polega na chirurgicznej resekcji guza w zakresie zdrowych tkanek z zachowaniem odpowiedniego marginesu chirurgicznego tkanek wolnych od nacieku nowotworowego. Leczenie nieoperacyjnego guza lub choroby z przerzutami wymaga leczenia systemowego, jednak mięsak jasnokomórkowy wykazuje znaczną oporność na klasyczną chemioterapię.

4 września

Oblężenie Malty – dwuletnie oblężenie i blokada francuskiego garnizonu w Valletcie, największym mieście i głównym porcie na śródziemnomorskiej wyspie Malcie, pomiędzy rokiem 1798 a 1800. Valletta została zdobyta przez francuskie siły ekspedycyjne podczas śródziemnomorskiej kampanii Napoleona. Bonaparte pozostawił tam garnizon liczący trzy tysiące ludzi, pod dowództwem Claude’a-Henri Belgranda de Vaubois. Kiedy francuska flota śródziemnomorska została 1 sierpnia 1798 roku zniszczona w bitwie pod Abukirem, brytyjska Royal Navy mogła rozpocząć blokadę Malty, z pomocą ludności wyspy, która rozpoczęła powstanie przeciwko Francuzom. Zmuszone do wycofania się do Valletty, siły okupacyjne musiały się zmierzyć z niedostatkiem żywności, spotęgowanym przez skuteczność blokady: jakkolwiek małe ilości artykułów żywnościowych dotarły na początku 1799 roku, nie powtórzyło się to aż do początku roku 1800. W tym czasie głód i choroby odbiły się w katastrofalny sposób na zdrowiu, morale oraz zdolności bojowej żołnierzy francuskich.

5 września

Architektura Urartu – sposób konstruowania i wykonywania budowli przestrzennych, charakterystyczny dla kultury urartyjskiej, organizowanie przestrzeni, używanej przez mieszkańców Urartu, a także planowanie miast, osad i poszczególnych zabudowań. Architektura urartyjska łączy w sobie lokalną tradycję budownictwa neolitycznego z formami, wywodzącymi się z architektury państw i kultur sąsiednich, z którymi Urartu utrzymywało kontakty. Rodzimą cechą architektury Urartu była umiejętność pogodzenia monumentalizmu mezopotamskiego z lekkością form architektury syro-hetyckiej. Najstarsze budowle na Wyżynie Armeńskiej datowane są na paleolit i neolit. Z tego okresu pochodzą pozostałości odkryte w Artvinie, Arzni, Elarze, Eczmiadzynie, Nurnusie, Sisjanie. Datowane na V–IV tys. p.n.e. osady neolityczne wznoszono z suszonej cegły, drewna, zmieszanej z gliną trzciny i kamienia. Domy mieszkalne budowano na planie koła, prostokąta oraz powiększano dom mieszkalny o przybudówkę na planie koła lub prostokąta.

6 września

Pojezierze Zachodniopomorskie – północna część Pojezierzy Południowobałtyckich o charakterze pojeziernym. Zajmuje obszar 9,7 tys. km², co stanowi około 3,1% powierzchni administracyjnej Polski. Obejmuje ciąg moren czołowych w strefie marginalnej fazy pomorskiej zlodowacenia północnopolskiego z Siemierzycką Górą na Pojezierzu Bytowskim jako punktem kulminacyjnym o wysokości 256,5 m n.p.m. Gleby makroregionu wykształciły się w większości na osadach polodowcowych – glinach, piaskach, żwirach i materiale pyłowym wód roztopowych. Przeważają gleby brunatne, płowe oraz rdzawe; jako charakterystyczne dla regionu wymienia się gleby hydrogeniczne. Obszar cechuje dobrze rozwinięta sieć rzeczna, z dużymi rzekami Przymorza i równin sandrowych Pojezierza Południowopomorskiego. Jest to makroregion o wysokiej jeziorności, w niektórych mezoregionach przekraczającej 10%. Największym jeziorem jest wielorynnowe Drawsko o powierzchni 19,6 km² i głębokości maksymalnej 79,7 m. Klimat Pojezierza Zachodniopomorskiego podlega silnemu wpływowi Morza Bałtyckiego. Jego bliskość skutkuje wyższymi temperaturami zimą, a niższymi latem w porównaniu z większością innych rejonów kraju.

7 września

Krążowniki liniowe typu Invincible – typ trzech brytyjskich okrętów, pierwszych przedstawicieli nowej klasy krążowników liniowych. Zbudowane dla Royal Navy według koncepcji admirała Johna Fishera w latach 1906–1909, były zaprojektowane do uzyskiwania jak największej prędkości maksymalnej, kosztem słabszego opancerzenia. Wszystkie trzy okręty: Invincible, Inflexible oraz Indomitable, były użyte bojowo w działaniach morskich I wojny światowej. Pozornie potwierdziły swoją przydatność w bitwie koło Falklandów 8 grudnia 1914 roku, gdy dwa z nich: Invincible i Inflexible odegrały główną rolę w rozgromieniu Eskadry Wschodnioazjatyckiej admirała Maximiliana von Spee. Miały jednak wówczas za przeciwnika słabsze i wolniejsze niemieckie krążowniki pancerne. W starciu z co najmniej równorzędnymi krążownikami liniowymi Hochseeflotte podczas bitwy jutlandzkiej 31 maja 1916 roku wykazały swą słabą odporność na trafienia ciężkimi pociskami artyleryjskimi. Dobitnym tego dowodem było błyskawiczne zatonięcie Invincible. Pozostałe w linii dwa okręty przetrwały wojnę i po jej zakończeniu zostały odstawione do rezerwy. Pod koniec 1921 roku obydwa zostały sprzedane na złom.

8 września

Irmfried Eberl – austriacki lekarz, doktor nauk medycznych, SS-Untersturmführer, jeden z głównych wykonawców akcji T4, pierwszy komendant obozu zagłady w Treblince. W styczniu 1940 roku został oddelegowany do udziału w akcji T4, czyli tajnym programie eksterminacji osób psychicznie chorych i niepełnosprawnych umysłowo. Wcześniej, gdyż już w połowie stycznia, wziął udział w eksperymentalnym gazowaniu ofiar, które przeprowadzono w nieczynnym zakładzie karnym w Brandenburgu an der Havel. W 1942 roku, podobnie jak wielu innych uczestników programu „eutanazji”, otrzymał przydział do personelu akcji „Reinhardt”, pod którym to kryptonimem kryła się eksterminacja polskich Żydów. Nadano mu także stopień SS-Untersturmführera. Początkowo przełożeni skierowali go do obozu zagłady w Sobiborze – w tym czasie jeszcze niefunkcjonującego. Pod koniec czerwca został mianowany komendantem ośrodka zagłady w Treblince. W styczniu 1948 roku został aresztowany przez okupacyjne władze amerykańskie; niedługo później popełnił samobójstwo w amerykańskim areszcie.

9 września

Wergiliusz – rzymski poeta, uważany za jedną z najważniejszych postaci w dziejach światowej literatury, autor Eneidy i Georgik. Wergiliusz pochodził z niezamożnej rodziny z Galii Cisalpejskiej. W młodości znajdował się pod wpływem innych rzymskich poetów, co było widoczne w jego młodzieńczych Drobiazgach. Swój własny język, styl i sposób wyrazu odnalazł w Bukolikach, które przyniosły mu sławę i tytuł największego poety Rzymu. Na talencie Wergiliusza poznali się Gajusz Cilniusz Mecenas oraz Oktawian August, którzy obdarzyli go opieką, majątkiem i przyjaźnią. Po opublikowaniu Georgik, przyjętych od razu jako arcydzieło, na prośbę Augusta rozpoczął pisać Eneidę, epopeję poświęconą historii Rzymu. Śmierć uniemożliwiła mu dokończenie tego poematu. Dzieła Wergiliusza przynajmniej do początków XIX wieku znajdowały się w centrum kanonu literackiego, wywierając olbrzymi wpływ na europejską kulturę, naukę, a nawet politykę.

10 września

Pojazdy Szynowe Pesa Bydgoszcz – polskie przedsiębiorstwo z siedzibą w Bydgoszczy produkujące i remontujące pojazdy szynowe: lokomotywy, zespoły trakcyjne, wagony oraz tramwaje. Zakłady zostały uruchomione w 1851 roku jako Ostbahn-Werkstatt-Bromberg (z niem. Zakłady Naprawcze Kolei Wschodniej Bydgoszcz) i przez cały XIX i XX wiek zajmowały się wyłącznie naprawami taboru kolejowego. W 2001 roku przedsiębiorstwo przyjęło obecną nazwę i rozpoczęło produkcję pojazdów szynowych – najpierw kolejowych, a w 2005 roku również tramwajów. Z czasem produkcja stała się podstawową działalnością Pesy. Do najważniejszych rodzin produkowanych pojazdów należą: lokomotywy Gama, elektryczne zespoły trakcyjne Elf, spalinowe zespoły trakcyjne Link oraz tramwaje Swing i Twist. Pojazdy wyprodukowane przez Pesę eksploatowane są w 12 państwach.

11 września

Carcharhinus borneensis – gatunek małego rekina z rodziny żarłaczowatych. Spotykany u wybrzeży północno-zachodniego Borneo, choć istnieją niepewne dane o występowaniu tego gatunku u wybrzeży Chin, Filipin oraz Jawy. Preferuje płytkie przybrzeżne akweny. Posiada wrzecionowaty lekko zbudowany korpus oraz wydłużony lekko zaostrzony pysk ze stosunkowo małym, U-kształtnym otworem gębowym. Cechą charakterystyczną są proporcjonalnie niewielkie płetwy brzuszne, druga płetwa grzbietowa oraz płetwa odbytowa. Grzbiet rekina ma ciemnoszarą barwę, niekiedy z ciemniejszymi odbarwieniami – płetwy są ciemniejsze od korpusu. Spód i boki ciała rekina są jaśniejsze, często barwy białej lub srebrnej. Dorosłe osobniki osiągają długość około 62–65 centymetrów, przy czym samice są nieco większe od samców. Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody uznała, że rekin ten jest gatunkiem zagrożonym wyginięciem, choć ocena ta może być nieaktualna, gdyż nie uwzględnia najnowszych danych.

12 września

Ludwik Maria Burbon y Vallabriga – hiszpański arystokrata z dynastii Burbonów, kardynał diakon Kościoła Matki Bożej na Schodach w Rzymie, arcybiskup Sewilli oraz Toledo, prymas Hiszpanii. Regent Hiszpanii w latach 1813–1814, w czasie wojny niepodległościowej toczonej przeciwko Francuzom. Miał poglądy liberalno-oświeceniowe, propagował pierwszą hiszpańską konstytucję, a w 1810 roku podpisał dekret o zniesieniu Inkwizycji. Po przywróceniu monarchii absolutnej spotkały go represje. Członkowie Rady Regencyjnej i deputowani zostali aresztowani, z wyjątkiem kardynała, który został zmuszony do wyjazdu i pozostania w Toledo. Musiał także zrezygnować z funkcji i dochodów arcybiskupa Sewilli. Zmarł w 1823 roku na krótko przed zakończeniem trzylecia liberalnego w Hiszpanii. Kardynał został pochowany w zakrystii Katedry Najświętszej Marii Panny w Toledo. Neoklasyczny alabastrowy nagrobek został wykonany w 1824 roku w Rzymie przez Valeriana Salavtierra, nadwornego rzeźbiarza.

13 września

Monica Z – szwedzki film biograficzny z 2013 roku w reżyserii Pera Fly. Bohaterem filmu jest szwedzka piosenkarka jazzowa Monica Zetterlund, która pierwotnie marzy o krajowej, a następnie międzynarodowej karierze muzycznej. W tym celu wyprowadza się z rodzinnego miasta Hagfors do Sztokholmu, z upływem czasu stając się jedną z najbardziej znanych wokalistek w historii Szwecji. Dzieło Pera Fly uzyskało w zasadniczej większości przychylne recenzje krytyków, które w szczególności dostrzegały wyróżniającą się rolę Eddy Magnason, wcielającą się w postać piosenkarki. Film otrzymał jedenaście nominacji do nagrody Guldbagge, zdobywając ostatecznie cztery nagrody w kategoriach Najlepsza aktorka pierwszoplanowa, Najlepszy reżyser, Najlepszy aktor drugoplanowy oraz Najlepsze kostiumy. Według strony Box Office Mojo szacunkowy przychód z projekcji kinowych filmu w Szwecji w 2013 roku wyniósł ponad 7 milionów 400 tysięcy dolarów amerykańskich.

14 września

Nemegtomaia – rodzaj wymarłego dinozaura z nadrodziny owiraptorozaurów, żyjącego na terenach dzisiejszej Mongolii w epoce kredy późnej, około 70 milionów lat temu. Pierwszy okaz znaleziono w 1996 roku i na jego podstawie w 2004 roku stworzono nowy rodzaj i gatunek. Nemegtomaia mierzyła ok. 2 m długości, mogła ważyć ok. 40 kg. Jako owiraptorozaur mogła być opierzona. Miała głęboką, wąską i krótką czaszkę z łukowatym grzebieniem. Była bezzębna z krótkim pyskiem zakończonym papuzim dziobem i parą przypominających zęby wyrostków podniebienia. Kończyny górne kończyły się trzema palcami, z których pierwszy był największy i kończył się znacznym szponem. Nemegtomaia zalicza się do podrodziny ingenii, będąc jedynym jej przedstawicielem noszącym grzebień na czaszce. Choć posłużyła za argument za uznaniem owiraptorozaurów za nielotne ptaki, klad uznaje się generalnie za grupę nieptasich dinozaurów.

15 września

Intonacja w języku angielskim – melodia zdań, wzorce intonacyjne i sposób artykułowania zdań w języku angielskim. Intonacja jest cechą właściwą wszystkim odmianom języka. O ile różnice między Received Pronunciation (RP) a General American są w tym względzie niewielkie, duże różnice w intonacji występują między RP a akcentem w północnych miastach angielskich. Melodia zdania w języku angielskim zależy od tego, jaką część zdania mówiący chce zaakcentować, dlatego jedno zdanie może zostać wypowiedziane na kilka sposobów, w zależności od intencji mówiącego i od długości zdania. Nie zawsze jedno zdanie odpowiada jednemu wzorowi intonacji, może składać się z wielu fraz intonacyjnych, a ich długość i liczba wynika bardziej z logiki i intencji mówiącego, niż ze sztywnych reguł. Istnieją dwie podstawowe melodie intonacyjne: intonacja wznosząca i opadająca. Intonacji opadającej używa się w przypadku zdań oznajmujących, a także, w przeciwieństwie do wielu języków, w tym polskiego, przy zadawania pytań szczegółowych. Intonacja wznosząca stosowana jest przede wszystkim w pytaniach i wykrzyknieniach.

16 września

Reprezentacja Polski w Letnim Grand Prix w skokach narciarskich 2012 – grupa skoczków narciarskich reprezentująca Polskę podczas 19. edycji Letniego Grand Prix w 2012 roku. Reprezentacja Polski w Letnim Grand Prix w skokach narciarskich 2012 zdobyła łącznie 1172 pkt. Polska zajęła czwarte miejsce w klasyfikacji drużynowej, a punkty zdobyło ośmiu zawodników. W jedynym męskim konkursie drużynowym Polacy zajęli drugie miejsce. Indywidualnie najlepszy rezultat uzyskał Maciej Kot, który był piąty w klasyfikacji generalnej odnosząc dwa zwycięstwa. Na ósmym miejscu sklasyfikowany został Dawid Kubacki, który raz stanął na trzecim stopniu podium. Po zawodach trener Łukasz Kruczek podkreślił, że duży postęp w ostatnim okresie przygotowań przed LGP wykonał Kamil Stoch, którego dyspozycja jeszcze kilka dni przed pierwszym oficjalnym treningiem była daleka od tej zaprezentowanej w konkursach.

17 września

Bitwa o Kretę – całokształt zmagań wojennych pomiędzy wojskami alianckimi a niemieckimi w maju 1941 roku, których celem było panowanie nad grecką wyspą Kretą, mającą strategiczne znaczenie ze względu na centralne położenie we wschodnim basenie Morza Śródziemnego. Zapoczątkowała je największa operacja powietrznodesantowa wojsk niemieckich podczas II wojny światowej. 20 maja 1941 roku prawie 10 000 żołnierzy 7. Dywizji Lotniczej (spadochronowej) i szturmowego pułku powietrznodesantowego, należących do XI Korpusu Lotniczego, zostało zrzuconych w dwóch falach w pobliżu lotnisk i portów na nizinnym, północnym wybrzeżu Krety. Szturm niemieckich wojsk powietrznodesantowych na alianckie pozycje został 20 maja przy dużych stratach odparty. Nad ranem 21 maja Niemcy wykorzystali taktyczny odwrót nowozelandzkiej 2. Dywizji Piechoty i ponawiając szturm oraz desantując rezerwę strategiczną zajęli lotnisko w Maleme. Umożliwiło to przerzut na Kretę w dniach 21–25 maja pododdziałów 5. Dywizji Górskiej, artylerii, zaopatrzenia oraz ewakuację rannych. W rezultacie 11-dniowej kampanii cała wyspa została opanowana przez Niemców, a broniące jej alianckie siły zostały zniszczone lub zmuszone do ewakuacji.

18 września

Carcharhinus borneensis – gatunek małego rekina z rodziny żarłaczowatych. Spotykany u wybrzeży północno-zachodniego Borneo, choć istnieją niepewne dane o występowaniu tego gatunku u wybrzeży Chin, Filipin oraz Jawy. Preferuje płytkie przybrzeżne akweny. Posiada wrzecionowaty lekko zbudowany korpus oraz wydłużony lekko zaostrzony pysk ze stosunkowo małym, U-kształtnym otworem gębowym. Cechą charakterystyczną są proporcjonalnie niewielkie płetwy brzuszne, druga płetwa grzbietowa oraz płetwa odbytowa. Grzbiet rekina ma ciemnoszarą barwę, niekiedy z ciemniejszymi odbarwieniami – płetwy są ciemniejsze od korpusu. Spód i boki ciała rekina są jaśniejsze, często barwy białej lub srebrnej. Dorosłe osobniki osiągają długość około 62–65 centymetrów, przy czym samice są nieco większe od samców. Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody uznała, że rekin ten jest gatunkiem zagrożonym wyginięciem, choć ocena ta może być nieaktualna, gdyż nie uwzględnia najnowszych danych.

19 września

Ludwik Maria Burbon y Vallabriga – hiszpański arystokrata z dynastii Burbonów, kardynał diakon Kościoła Matki Bożej na Schodach w Rzymie, arcybiskup Sewilli oraz Toledo, prymas Hiszpanii. Regent Hiszpanii w latach 1813–1814, w czasie wojny niepodległościowej toczonej przeciwko Francuzom. Miał poglądy liberalno-oświeceniowe, propagował pierwszą hiszpańską konstytucję, a w 1810 roku podpisał dekret o zniesieniu Inkwizycji. Po przywróceniu monarchii absolutnej spotkały go represje. Członkowie Rady Regencyjnej i deputowani zostali aresztowani, z wyjątkiem kardynała, który został zmuszony do wyjazdu i pozostania w Toledo. Musiał także zrezygnować z funkcji i dochodów arcybiskupa Sewilli. Zmarł w 1823 roku na krótko przed zakończeniem trzylecia liberalnego w Hiszpanii. Kardynał został pochowany w zakrystii Katedry Najświętszej Marii Panny w Toledo. Neoklasyczny alabastrowy nagrobek został wykonany w 1824 roku w Rzymie przez Valeriana Salavtierra, nadwornego rzeźbiarza.

20 września

Monica Z – szwedzki film biograficzny z 2013 roku w reżyserii Pera Fly. Bohaterem filmu jest szwedzka piosenkarka jazzowa Monica Zetterlund, która pierwotnie marzy o krajowej, a następnie międzynarodowej karierze muzycznej. W tym celu wyprowadza się z rodzinnego miasta Hagfors do Sztokholmu, z upływem czasu stając się jedną z najbardziej znanych wokalistek w historii Szwecji. Dzieło Pera Fly uzyskało w zasadniczej większości przychylne recenzje krytyków, które w szczególności dostrzegały wyróżniającą się rolę Eddy Magnason, wcielającą się w postać piosenkarki. Film otrzymał jedenaście nominacji do nagrody Guldbagge, zdobywając ostatecznie cztery nagrody w kategoriach Najlepsza aktorka pierwszoplanowa, Najlepszy reżyser, Najlepszy aktor drugoplanowy oraz Najlepsze kostiumy. Według strony Box Office Mojo szacunkowy przychód z projekcji kinowych filmu w Szwecji w 2013 roku wyniósł ponad 7 milionów 400 tysięcy dolarów amerykańskich.

21 września

Nemegtomaia – rodzaj wymarłego dinozaura z nadrodziny owiraptorozaurów, żyjącego na terenach dzisiejszej Mongolii w epoce kredy późnej, około 70 milionów lat temu. Pierwszy okaz znaleziono w 1996 roku i na jego podstawie w 2004 roku stworzono nowy rodzaj i gatunek. Nemegtomaia mierzyła ok. 2 m długości, mogła ważyć ok. 40 kg. Jako owiraptorozaur mogła być opierzona. Miała głęboką, wąską i krótką czaszkę z łukowatym grzebieniem. Była bezzębna z krótkim pyskiem zakończonym papuzim dziobem i parą przypominających zęby wyrostków podniebienia. Kończyny górne kończyły się trzema palcami, z których pierwszy był największy i kończył się znacznym szponem. Nemegtomaia zalicza się do podrodziny ingenii, będąc jedynym jej przedstawicielem noszącym grzebień na czaszce. Choć posłużyła za argument za uznaniem owiraptorozaurów za nielotne ptaki, klad uznaje się generalnie za grupę nieptasich dinozaurów.

22 września

Intonacja w języku angielskim – melodia zdań, wzorce intonacyjne i sposób artykułowania zdań w języku angielskim. Intonacja jest cechą właściwą wszystkim odmianom języka. O ile różnice między Received Pronunciation (RP) a General American są w tym względzie niewielkie, duże różnice w intonacji występują między RP a akcentem w północnych miastach angielskich. Melodia zdania w języku angielskim zależy od tego, jaką część zdania mówiący chce zaakcentować, dlatego jedno zdanie może zostać wypowiedziane na kilka sposobów, w zależności od intencji mówiącego i od długości zdania. Nie zawsze jedno zdanie odpowiada jednemu wzorowi intonacji, może składać się z wielu fraz intonacyjnych, a ich długość i liczba wynika bardziej z logiki i intencji mówiącego, niż ze sztywnych reguł. Istnieją dwie podstawowe melodie intonacyjne: intonacja wznosząca i opadająca. Intonacji opadającej używa się w przypadku zdań oznajmujących, a także, w przeciwieństwie do wielu języków, w tym polskiego, przy zadawania pytań szczegółowych. Intonacja wznosząca stosowana jest przede wszystkim w pytaniach i wykrzyknieniach.

23 września

Reprezentacja Polski w Letnim Grand Prix w skokach narciarskich 2012 – grupa skoczków narciarskich reprezentująca Polskę podczas 19. edycji Letniego Grand Prix w 2012 roku. Reprezentacja Polski w Letnim Grand Prix w skokach narciarskich 2012 zdobyła łącznie 1172 pkt. Polska zajęła czwarte miejsce w klasyfikacji drużynowej, a punkty zdobyło ośmiu zawodników. W jedynym męskim konkursie drużynowym Polacy zajęli drugie miejsce. Indywidualnie najlepszy rezultat uzyskał Maciej Kot, który był piąty w klasyfikacji generalnej odnosząc dwa zwycięstwa. Na ósmym miejscu sklasyfikowany został Dawid Kubacki, który raz stanął na trzecim stopniu podium. Po zawodach trener Łukasz Kruczek podkreślił, że duży postęp w ostatnim okresie przygotowań przed LGP wykonał Kamil Stoch, którego dyspozycja jeszcze kilka dni przed pierwszym oficjalnym treningiem była daleka od tej zaprezentowanej w konkursach.

24 września

Bitwa o Kretę – całokształt zmagań wojennych pomiędzy wojskami alianckimi a niemieckimi w maju 1941 roku, których celem było panowanie nad grecką wyspą Kretą, mającą strategiczne znaczenie ze względu na centralne położenie we wschodnim basenie Morza Śródziemnego. Zapoczątkowała je największa operacja powietrznodesantowa wojsk niemieckich podczas II wojny światowej. 20 maja 1941 roku prawie 10 000 żołnierzy 7. Dywizji Lotniczej (spadochronowej) i szturmowego pułku powietrznodesantowego, należących do XI Korpusu Lotniczego, zostało zrzuconych w dwóch falach w pobliżu lotnisk i portów na nizinnym, północnym wybrzeżu Krety. Szturm niemieckich wojsk powietrznodesantowych na alianckie pozycje został 20 maja przy dużych stratach odparty. Nad ranem 21 maja Niemcy wykorzystali taktyczny odwrót nowozelandzkiej 2. Dywizji Piechoty i ponawiając szturm oraz desantując rezerwę strategiczną zajęli lotnisko w Maleme. Umożliwiło to przerzut na Kretę w dniach 21–25 maja pododdziałów 5. Dywizji Górskiej, artylerii, zaopatrzenia oraz ewakuację rannych. W rezultacie 11-dniowej kampanii cała wyspa została opanowana przez Niemców, a broniące jej alianckie siły zostały zniszczone lub zmuszone do ewakuacji.

25 września

Carcharhinus borneensis – gatunek małego rekina z rodziny żarłaczowatych. Spotykany u wybrzeży północno-zachodniego Borneo, choć istnieją niepewne dane o występowaniu tego gatunku u wybrzeży Chin, Filipin oraz Jawy. Preferuje płytkie przybrzeżne akweny. Posiada wrzecionowaty lekko zbudowany korpus oraz wydłużony lekko zaostrzony pysk ze stosunkowo małym, U-kształtnym otworem gębowym. Cechą charakterystyczną są proporcjonalnie niewielkie płetwy brzuszne, druga płetwa grzbietowa oraz płetwa odbytowa. Grzbiet rekina ma ciemnoszarą barwę, niekiedy z ciemniejszymi odbarwieniami – płetwy są ciemniejsze od korpusu. Spód i boki ciała rekina są jaśniejsze, często barwy białej lub srebrnej. Dorosłe osobniki osiągają długość około 62–65 centymetrów, przy czym samice są nieco większe od samców. Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody uznała, że rekin ten jest gatunkiem zagrożonym wyginięciem, choć ocena ta może być nieaktualna, gdyż nie uwzględnia najnowszych danych.

26 września

Asuka – japońska wrestlerka. Jest absolwentką Osaka University of Arts Junior College. Pisała artykuły dla Xbox Magazine, projektowała grafiki na Nintendo DS i aplikacje mobilne. Obecnie występuje w rozwojówce federacji WWE – NXT. Jest byłą i najdłużej panującą posiadaczką NXT Women’s Championship w historii. Rozpoczęła karierę wrestlerki w 2004 roku, debiutując w federacji AtoZ. W NXT zadebiutowała we września 2015 roku i skonfrontowała się z Daną Brooke i Emmą. Na NXT TakeOver: Respect, w swojej pierwszej walce dla WWE pokonała Danę Brooke. W styczniu 2016 roku Asuka wzięła udział w Battle Royalu o miano pretendenckie do NXT Women’s Championship. Na NXT TakeOver: Brooklyn III Asuka pokonała Ember Moon, kontynuując swoją serię zwycięstw; podczas walki doznała urazu obojczyka. Z powodu kontuzji zmuszona była zrzec się tytułu mistrzowskiego; oficjalnie jej panowanie trwało 523 dni.

27 września

Mieczysław Hertz – polski kupiec, historyk, literat, działacz gospodarczy, społeczny i samorządowy związany z Łodzią, autor wspomnień poświęconych wydarzeniom I wojny światowej w Łodzi. Z miastem tym związał się w 1892 roku, kiedy przybył tu po studiach i założył biuro handlowe. W pierwszych latach pobytu w Łodzi Hertz, oprócz rozwijania działalności gospodarczej, zajmował się także własnymi zamiłowaniami artystycznymi - napisał baśń dramatyczną Ananke. Po wybuchu I wojny światowej Mieczysław Hertz pomagał w organizacji powołanego 3 sierpnia 1914 roku pod przewodnictwem Alfreda Biedermanna Komitetu Obywatelskiego m. Łodzi. Aktywnie działał w utworzonym przy GKO m. Łodzi i przez niego dotowanym Komitecie Obywatelskim Niesienia Pomocy Biednym, któremu przewodniczył pastor Rudolf Gundlach. Po zajęciu miasta 6 grudnia 1914 roku przez wojska niemieckie wizytował z ramienia ówczesnych władz tereny pobojowiska po bitwie pod Łodzią.

28 września

Kodeks Gwelferbytański A – grecki kodeks uncjalny Nowego Testamentu pisany na pergaminie, paleograficznie datowany na VI wiek. Uczeni zapoznali się z nim w połowie XVIII wieku. Kodeks zawiera 44 pergaminowe karty, z tekstem czterech Ewangelii, z licznymi lukami. Tekst pisany jest w dwóch kolumnach na stronę, 24 linijki w kolumnie. Zachowały się tylko niektóre partie kodeksu. Jest palimpsestem. Faksymile oraz tekst rękopisu były kilkakrotnie wydawane, jest cytowany w wydaniach krytycznych greckiego Nowego Testamentu. Samuel Prideaux Tregelles ocenił, że tekst rękopisu reprezentuje starszy typ tekstu niż epoka, w której powstał. Obecnie kodeks przechowywany jest w Herzog August Bibliothek w Wolfenbüttel.

29 września

Dirt – drugi album studyjny amerykańskiego zespołu muzycznego Alice in Chains, wydany 29 września 1992 roku nakładem wytwórni Columbia. Procesem produkcji zajął się Dave Jerden, przy współpracy zespołu. Sesja nagraniowa trwała od kwietnia do lipca w Eldorado Recording Studios i One on One Studios na terenie Los Angeles. Dirt demonstruje ewoluujący styl muzyczny zespołu, cechujący się mrocznym brzmieniem opartym na gitarowych riffach. W październiku 1992 roku zadebiutował na 6. pozycji amerykańskiego zestawienia Billboard 200. W 1993 roku album został wyróżniony nominacją do nagrody Grammy w kategorii Best Hard Rock Performance. Przez krytyków muzycznych uznawany za magnum opus wydany w złotej erze subkultury grunge. W maju 2000 roku uzyskał od Recording Industry Association of America certyfikat 4-krotnej platyny w Stanach Zjednoczonych po przekroczeniu progu 4 milionów sprzedanych egzemplarzy.

30 września

SM UC-10 – niemiecki podwodny stawiacz min z okresu I wojny światowej, dziesiąty w kolejności okręt podwodny typu UC I. Zwodowany w lipcu 1915 roku w stoczni AG Vulcan Stettin w Hamburgu, został przyjęty do służby w Kaiserliche Marine dwa tygodnie później. W czasie służby operacyjnej SM UC-10 odbył 30 patroli bojowych, podczas których postawił zagrody minowe, na których zatonęło 16 statków o łącznej pojemności 30 406 BRT oraz dwa okręty o łącznej wyporności 598 ton, zaś pięć statków o łącznej pojemności 16 627 BRT zostało uszkodzonych. SM UC-10 został zatopiony 21 sierpnia 1916 roku, storpedowany przez brytyjski okręt podwodny HMS E54 - zginęła cała 14-osobowa załoga.