Szablon:Dobry artykuł/archiwum/2019/01

Aktualnie na stronie głównej

Szarcz – jezioro położone na Pojezierzu Lubuskim w Bruździe Zbąszyńskiej, w województwie lubuskim, na północno-zachodnim krańcu wsi Pszczew. Otoczenie jeziora stanowią głównie tereny rolnicze, lasy znajdują się wyłącznie w pobliżu południowego brzegu, za skarpą linii kolejowej Międzyrzecz-Międzychód. Dno akwenu jest twarde i piaszczyste, ale jednocześnie bardzo zróżnicowane. Najgłębsze miejsca jeziora sąsiadują ze znacznymi wypłyceniami, porośniętymi roślinnością wynurzoną. Nadmiar wód odprowadzany jest niewielkim ciekiem na północ poprzez jeziora Białe, Czarne oraz Lubikowskie, aż do Warty. Jezioro zostało zagospodarowane na potrzeby turystyki i rekreacji. Liczna zabudowa rekreacyjna zlokalizowana jest na krańcu południowo-wschodnim i zachodnim. Jezioro w całości znajduje się na obszarze Pszczewskiego Parku Krajobrazowego oraz na obszarach chronionych w ramach programu Natura 2000. Czytaj więcej…

Inne Dobre Artykuły • Jak pisać w stylu encyklopedycznym?

Archiwum ekspozycji dobrych artykułów

Archiwum artykułów, które zostały umieszczone na stronie głównej w rubryce Dobry Artykuł.

1 stycznia[edytuj kod]

Galatasaray SK – turecki klub sportowy, mający siedzibę w mieście Stambuł i znany przede wszystkim z sekcji piłkarskiej. Klub został założony w 1905 roku przez Alego Samiego Yena i jego przyjaciół z Liceum Galatasaray, od którego klub zaczerpnął nazwę. Swój pierwszy mecz piłkarski nowy zespół rozegrał przeciwko jednej z amatorskich drużyn i wygrał 2:0. Galatasaray SK jest najbardziej utytułowanym piłkarskim klubem w Turcji. Wywalczył drugą największą liczbę tytułów mistrza kraju (22 razy), największą liczbę Pucharów Turcji (17 razy) oraz Pucharów TSYD (12 razy). Galatasaray SK jest jedynym tureckim klubem, który wywalczył europejski puchar – Puchar UEFA w 2000 roku. W finale tego pucharu pokonał po serii rzutów karnych angielski Arsenal F.C. W tym samym roku zdobył on inne europejskie trofeum – Superpuchar Europy, dzięki pokonaniu 2:1 zwycięzcy Ligi Mistrzów, hiszpańskiego Realu Madryt. W 2001 roku uznano Galatasaray SK za najlepszy klub świata.

2 stycznia[edytuj kod]

Michał Hydzik (ur. 2 stycznia 1944 w Brzeżawie, zm. 13 kwietnia 2017) – polski duchowny zielonoświątkowy, pastor, ewangelista, w latach 1988–2000 prezbiter naczelny Kościoła Zielonoświątkowego. Wcześniej duchowny i prezbiter okręgowy Zjednoczonego Kościoła Ewangelicznego (ZKE) oraz członek Prezydium ZKE w latach 1984–1987. W środowisku zielonoświątkowym był znany z modlitw o uzdrowienie. Autor pięciu książek i artykułów. Interesował się demonologią i eschatologią. W 1983 roku napisał artykuł w Chrześcijaninie na ten temat, a w roku 2004 całą książkę – Nieprzyjaciele. Rozróżniał opętanie sprowokowane i niesprowokowane. Egzorcyzmami winny się zajmować tylko niektóre osoby i nie powinny tego robić w pojedynkę. Hydzik zauważył, że w naszych czasach niektóre osoby udają opętanie. Był antyekumenistą, nie był zainteresowany bliższą współpracą z pokrewnymi ugrupowaniami ewangelikalnymi, miał natomiast ambicje połączenia wszystkich ugrupowań o charakterze pentekostalnym.

3 stycznia[edytuj kod]

Leon Kozłowski (ur. 6 czerwca 1892 w Rembieszycach, zm. 11 maja 1944 w Berlinie) – polski archeolog i polityk, premier rządu II RP w latach 1934–1935. Przed 1914 rokiem należał m.in. do Związku Młodzieży Postępowej i Związku Strzeleckiego. W czasie I wojny światowej służył w 1. Pułku Ułanów Legionów Polskich, a od 1917 roku należał do Polskiej Organizacji Wojskowej. Na wojnie polsko-bolszewickiej walczył jako ochotnik. Od 1926 roku po przewrocie majowym organizował Związek Naprawy Rzeczypospolitej we Lwowie. Od 1928 roku był działaczem BBWR. W latach 1928–1935 posłem na Sejm RP, a następnie w latach 1935–1939 – senatorem. W rządzie pełnił funkcje ministra reform rolnych oraz podsekretarza stanu w Ministerstwie Skarbu. W okresie od maja 1934 do marca 1935 roku pełnił urząd premiera. Był pomysłodawcą utworzenia Miejsca Odosobnienia w Berezie Kartuskiej. Po śmierci marszałka Józefa Piłsudskiego był uważany za zwolennika Walerego Sławka i „lewicowego” wśród grupy „pułkowników”.

4 stycznia[edytuj kod]

Eroica – czarno-biały polski film wojenny z 1957 roku w reżyserii Andrzeja Munka, zrealizowany w Zespole Filmowym „Kadr”. Jego premiera odbyła się 4 stycznia 1958 roku. Film składa się z dwóch 40-minutowych nowel: Scherzo alla polacca oraz Ostinato lugubre. Trzecia zrealizowana nowela Con bravura nie weszła do filmu, gdyż reżyser uznał, że nie odpowiada artystycznie dwóm pozostałym. Obecne w filmie historie oparte są na opowiadaniach Węgrzy oraz Ucieczka Jerzego Stefana Stawińskiego, który jest również autorem scenariusza. Pierwsza część mówi o działaniach Dzidziusia Górkiewicza podczas powstania warszawskiego, który podejmuje się roli łącznika w mediacji nad połączeniem sił polskich i węgierskiego oddziału zatrzymanego przez Polaków pod Warszawą. Druga pokazuje polskich oficerów w niemieckim oflagu, którzy kultywują mit legendarnego już uciekiniera z obozu, porucznika Zawistowskiego. Eroica jest uznawana za jedno z najważniejszych dzieł polskiej szkoły filmowej, a także za odpowiedź reżysera na Kanał Andrzeja Wajdy. Porusza problematykę narodowych mitów bohaterskich.

5 stycznia[edytuj kod]

Pesa 730M – trójczłonowy szerokotorowy spalinowy zespół trakcyjny produkowany przez Pesę Bydgoszcz. Spalinowe zespoły trakcyjne typu 730M, w przeciwieństwie do innych pojazdów tego rodzaju powstających w Bydgoszczy, nie mają wózków Jakobsa – każdy z trzech członów zespołu jest oparty na dwóch dwuosiowych wózkach. Przewidziano możliwość pracy złączonych jednostek w trakcji wielokrotnej. Wnętrze pojazdu jest jednoprzestrzenne, bezprzedziałowe, monitorowane i klimatyzowane. Pojazdy są dostosowane do potrzeb osób niepełnosprawnych – zainstalowano windy dla wózków inwalidzkich, a jedna z dwóch toalet jest przystosowana dla osób z ograniczoną możliwością poruszania się. Drzwi wejściowe znajdują się na wysokości 600 mm nad poziomem główki szyny i są wyposażone w wysuwane stopnie ułatwiające wsiadanie z niższych peronów. Pojazd spełnia wszystkie wymogi norm GOST. W latach 2013–2016 wyprodukowano 14 sztuk dla Kolei Białoruskich (7 sztuk) oraz Litewskich (7 sztuk).

6 stycznia[edytuj kod]

SMS Prinz Eugen – drugi z okrętów typu Kaiser Max, zbudowany dla Österreichische Marine. Położenie stępki pod okręt odbyło się w październiku 1861 roku w stoczni Stabilimento Tecnico Triestino. Okręt został zwodowany w czerwcu 1862 roku i ukończony w marcu 1863 roku. Jego uzbrojenie główne składało się z 16 armat 48-funtowych i 15 armat 24-funtowych w tradycyjnej aranżacji burtowej. Burty chronione były przez pancerz grubości 110 mm. Prinz Eugen wziął udział w bitwie pod Lissą w lipcu 1866 roku, gdzie walczył z flotą włoskich okrętów pancernych. Nie zadał przeciwnikom znacznych uszkodzeń i sam powrócił z bitwy nieuszkodzony. W 1867 roku okręt zmodernizowano w celu polepszenia jego dzielności morskiej i uzbrojenia, ale i tak został szybko wyprzedzony przez rozwój technologii morskiej w latach 60. i 70. W 1873 roku już przestarzały okręt został „przebudowany”, chociaż tak naprawdę wiązało się to z jego rozebraniem, a jego pancerz, maszyneria i inne mniejsze części i wyposażenie zostały użyte do budowy nowego okrętu o tej samej nazwie.

7 stycznia[edytuj kod]

Kurek czerwony – gatunek ryby skorpenokształtnej z rodziny kurkowatych. Występuje w północnym Atlantyku, także w morzach Północnym i Bałtyckim, kanale La Manche, morzach Śródziemnym i Czarnym. Na części zasięgu pospolity. Kurek czerwony jest rybą morską. Prowadzi przydenny tryb życia, przy dnie mulistym, piaszczystym, żwirowym lub kamienistym, obserwowany na głębokości do 318 m. Okres godowy w różnym czasie w zależności od lokalizacji. Ikra i larwy są pelagiczne. Młode osobniki przebywają głównie w litoralu, nierzadko w ujściach rzek, starsze obecne także w pelagialu. Żerując, C. lucerna przejawia zachowania oportunistyczne. Jego dieta jest zróżnicowana. Żywi się głównie małymi rybami. Osiąga do 75 cm długości całkowitej, zazwyczaj 25–50 cm. Cechą charakterystyczną są trzy pierwsze promienie płetw piersiowych, które są przekształcone w wolne i ruchliwe, palczaste wyrostki pełniące funkcje motoryczną, tzn. ułatwiają rybie poruszanie się po dnie i czuciową, przede wszystkim smakową. Poławiany jako ryba konsumpcyjna – gospodarczo i w wędkarstwie, spotykany w akwariach publicznych. Mięso jest uważane za smaczne. Od 2015 roku Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody uznaje kurka czerwonego za gatunek najmniejszej troski.

8 stycznia[edytuj kod]

Wincenty Kadłubek (ur. ok. 1150 w Kargowie, zm. 8 marca 1223 w Jędrzejowie) – autor Kroniki dziejów Polski, uważany za jedną z najważniejszych postaci w dziejach literatury i historiografii polskiej; niekiedy określany mianem „ojca kultury polskiej”. O jego życiu źródła średniowieczne przekazały niewiele informacji. Najprawdopodobniej pochodził z możnowładztwa małopolskiego, kształcił się we Francji i być może w Italii. Po powrocie do kraju pracował jako scholastyk w szkole katedralnej krakowskiej oraz kapelan książęcy Kazimierza Sprawiedliwego i Leszka Białego. Objął urząd prepozyta sandomierskiego, a następnie został wybrany biskupem krakowskim. Wincenty był pierwszym uczonym i pisarzem Polakiem. Jego prekursorska Kronika uważana jest za fundamentalny pomnik literatury narodowej, gdyż oddziałała w dużym stopniu – bezpośrednio lub pośrednio – na rozwój całej kultury polskiej. Pisząc traktat o dziejach własnego kraju, Kadłubek wprowadził do rodzimej tradycji między innymi dziedzictwo cywilizacyjne starożytnych Grecji i Rzymu, co stało się trwałym elementem kultury polskiej. W 1764 roku został ogłoszony błogosławionym Kościoła katolickiego.

9 stycznia[edytuj kod]

Ford Mainline – amerykański samochód osobowy klasy wyższej średniej produkowany przez koncern Ford Motor Company w USA w latach 1952-1956, w dwóch głównych generacjach, wprowadzonych w 1952 i 1955 roku. Był podstawowym modelem samochodu w gamie produkcyjnej Forda w tym okresie. Produkowany w wersjach nadwoziowych: 2- i 4-drzwiowego sedana, coupé i kombi, z czego najliczniejszy był 2-drzwiowy sedan. Nazwę tę nosił także pokrewny konstrukcyjnie pick-up produkowany w latach 1952-1959 przez australijskie zakłady Forda. Nazwa modelu Ford Mainline („główna linia”) została wprowadzona w nowej gamie Forda ze stycznia 1952 roku, dla podstawowego najtańszego modelu osobowego, zastępującego bazowy model Ford DeLuxe. Ford Mainline został zakupiony do testów przez przemysł ZSRR i na jego automatycznej skrzyni biegów była następnie wzorowana skrzynia radzieckiego samochodu GAZ-21 Wołga pierwszego modelu, której stylistyka była też zapewne częściowo inspirowana Fordem. Ogółem, wyprodukowano prawie milion egzemplarzy modelu Mainline.

10 stycznia[edytuj kod]

Śląska Karta Usług Publicznych – bezdotykowa karta elektroniczna służąca do dokonywania płatności za przejazdy komunikacją miejską organizowaną przez KZK GOP, za parkowanie w strefach płatnego parkowania w 6 miastach konurbacji górnośląskiej, w placówkach kultury, placówkach rekreacyjno-sportowych, bibliotekach i urzędach miast. Wydawcą karty jest mBank. Pomysł wprowadzenia karty miejskiej w konurbacji górnośląskiej pojawił się po raz pierwszy w 2007 roku, natomiast dwa lata później prezydenci miast konurbacji podpisali umowę odnośnie rozpoczęcia prac zmierzających do wprowadzenia karty. W sierpniu 2015 roku rozpoczęły się wewnętrzne testy systemu. W październiku 2015 roku rozpoczęto wydawanie kart ŚKUP, a miesiąc później umożliwiono kodowanie biletów okresowych na karcie. Wraz z rozpoczęciem kodowania biletów na karcie wprowadzano nową taryfę biletową, w ramach której bilety elektroniczne były tańsze od papierowych. Do października 2016 roku zostało wydanych 207 tysięcy kart ŚKUP.

11 stycznia[edytuj kod]

Synagoga w Bobowej – synagoga znajdująca się w Bobowej, niedaleko rynku, w linii dawnych murów obronnych. Obecnie stanowi jeden z najcenniejszych zabytków żydowskiej architektury sakralnej w Polsce. Synagoga została zbudowana w 1756 roku. W 1889 roku synagoga spłonęła podczas pożaru, jaki nawiedził miasto. Natychmiast po nim podjęto decyzję o renowacji, która nadała budynkowi dzisiejszy kształt. Podczas II wojny światowej hitlerowcy doszczętnie zdewastowali wnętrze synagogi i przeznaczyli ją na stajnie dla koni. Po zakończeniu wojny synagoga przez kilka lat stała opuszczona i niszczała. W 1955 roku została wyremontowana, a jej wnętrze przebudowane z przeznaczeniem na warsztaty tkackie dla miejscowej szkoły zawodowej. W 1993 roku synagoga została odzyskana przez Gminę Wyznaniową Żydowską w Krakowie, która nie zgodziła się na dalsze użytkowanie synagogi przez warsztaty. Od tego czasu w synagodze rozpoczęto remont, którym kierowała Fundacja Rodziny Nissenbaumów. Synagogę otwarto w 2003 roku i jest obecnie czynnym miejscem kultu, w którym nabożeństwa odbywają się sporadycznie podczas pielgrzymek chasydów do grobów cadyków bobowskich.

12 stycznia[edytuj kod]

Kenia na Zimowych Igrzyskach Olimpijskich 1998 – występ reprezentacji Kenii na igrzyskach olimpijskich w Nagano w 1998 roku. W skład reprezentacji wszedł jeden zawodnik – Philip Boit – który zaprezentował się w jednej konkurencji biegowej, na dystansie 10 km techniką klasyczną. Zajął w rywalizacji ostatnie miejsce w gronie sklasyfikowanych zawodników – 92. – tracąc do zwycięzcy biegu ponad 20 minut. Na mecie biegu na Kenijczyka poczekał mistrz olimpijski Bjørn Dæhlie. Fakt ten jest jednym z często przytaczanych momentów w duchu fair play podczas zimowych igrzysk olimpijskich. Boit pełnił również rolę chorążego reprezentacji podczas ceremonii otwarcia. Występ w Nagano był debiutem reprezentacji Kenii na zimowych igrzyskach olimpijskich i dziesiątym startem olimpijskim, wliczając w to letnie igrzyska. Kenia stała się w ten sposób szóstym państwem afrykańskim, które wystawiło reprezentację na zimową edycję igrzysk.

13 stycznia[edytuj kod]

Msza beatowa Pan przyjacielem moim – msza skomponowana w latach 60. XX wieku przez Katarzynę Gärtner, a nagrana na płytę przez grupę Czerwono-Czarni. W mszy beatowej po raz pierwszy w Polsce treści religijne przedstawiono w formie muzyki rozrywkowej, a dokładniej bigbitu. Korzenie mszy beatowej Katarzyny Gärtner sięgają 1965 roku. Wtedy grupa młodych muzyków z Podkowy Leśnej przyjęła przekorną nazwę Trapiści i pod taką zadebiutowała w grudniu 1965 roku podczas mszy św. wieczornej. W 1967 roku namówiony przez Trapistów ks. proboszcz Leon Kantorski zwrócił się do Katarzyny Gärtner z propozycją napisania kilku utworów przeznaczonych do wykonywania podczas nabożeństw z udziałem zespołu. Pierwsza wersja mszy beatowej Pan przyjacielem moim powstawała przy współpracy z Kazimierzem Grześkowiakiem, zaś na płycie znalazła się jej wersja ostateczna, dopracowana już po premierze. Trapiści zaprezentowali też mszę beatową w Domu prymasa Polski Stefana Wyszyńskiego na Konferencji Episkopatu we wrześniu 1969 roku. Wiele fragmentów mszy beatowej przeszło do historii i często żyje własnym życiem. Fragmenty nagrań z płyty wykorzystano np. w filmie Dzięcioł Jerzego Gruzy.

14 stycznia[edytuj kod]

Kurek czerwony – gatunek ryby skorpenokształtnej z rodziny kurkowatych. Występuje w północnym Atlantyku, także w morzach Północnym i Bałtyckim, kanale La Manche, morzach Śródziemnym i Czarnym. Na części zasięgu pospolity. Kurek czerwony jest rybą morską. Prowadzi przydenny tryb życia, przy dnie mulistym, piaszczystym, żwirowym lub kamienistym, obserwowany na głębokości do 318 m. Okres godowy w różnym czasie w zależności od lokalizacji. Ikra i larwy są pelagiczne. Młode osobniki przebywają głównie w litoralu, nierzadko w ujściach rzek, starsze obecne także w pelagialu. Żerując, C. lucerna przejawia zachowania oportunistyczne. Jego dieta jest zróżnicowana. Żywi się głównie małymi rybami. Osiąga do 75 cm długości całkowitej, zazwyczaj 25–50 cm. Cechą charakterystyczną są trzy pierwsze promienie płetw piersiowych, które są przekształcone w wolne i ruchliwe, palczaste wyrostki pełniące funkcje motoryczną, tzn. ułatwiają rybie poruszanie się po dnie i czuciową, przede wszystkim smakową. Poławiany jako ryba konsumpcyjna – gospodarczo i w wędkarstwie, spotykany w akwariach publicznych. Mięso jest uważane za smaczne. Od 2015 roku Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody uznaje kurka czerwonego za gatunek najmniejszej troski.

15 stycznia[edytuj kod]

Wincenty Kadłubek (ur. ok. 1150 w Kargowie, zm. 8 marca 1223 w Jędrzejowie) – autor Kroniki dziejów Polski, uważany za jedną z najważniejszych postaci w dziejach literatury i historiografii polskiej; niekiedy określany mianem „ojca kultury polskiej”. O jego życiu źródła średniowieczne przekazały niewiele informacji. Najprawdopodobniej pochodził z możnowładztwa małopolskiego, kształcił się we Francji i być może w Italii. Po powrocie do kraju pracował jako scholastyk w szkole katedralnej krakowskiej oraz kapelan książęcy Kazimierza Sprawiedliwego i Leszka Białego. Objął urząd prepozyta sandomierskiego, a następnie został wybrany biskupem krakowskim. Wincenty był pierwszym uczonym i pisarzem Polakiem. Jego prekursorska Kronika uważana jest za fundamentalny pomnik literatury narodowej, gdyż oddziałała w dużym stopniu – bezpośrednio lub pośrednio – na rozwój całej kultury polskiej. Pisząc traktat o dziejach własnego kraju, Kadłubek wprowadził do rodzimej tradycji między innymi dziedzictwo cywilizacyjne starożytnych Grecji i Rzymu, co stało się trwałym elementem kultury polskiej. W 1764 roku został ogłoszony błogosławionym Kościoła katolickiego.

16 stycznia[edytuj kod]

Ford Mainline – amerykański samochód osobowy klasy wyższej średniej produkowany przez koncern Ford Motor Company w USA w latach 1952-1956, w dwóch głównych generacjach, wprowadzonych w 1952 i 1955 roku. Był podstawowym modelem samochodu w gamie produkcyjnej Forda w tym okresie. Produkowany w wersjach nadwoziowych: 2- i 4-drzwiowego sedana, coupé i kombi, z czego najliczniejszy był 2-drzwiowy sedan. Nazwę tę nosił także pokrewny konstrukcyjnie pick-up produkowany w latach 1952-1959 przez australijskie zakłady Forda. Nazwa modelu Ford Mainline („główna linia”) została wprowadzona w nowej gamie Forda ze stycznia 1952 roku, dla podstawowego najtańszego modelu osobowego, zastępującego bazowy model Ford DeLuxe. Ford Mainline został zakupiony do testów przez przemysł ZSRR i na jego automatycznej skrzyni biegów była następnie wzorowana skrzynia radzieckiego samochodu GAZ-21 Wołga pierwszego modelu, której stylistyka była też zapewne częściowo inspirowana Fordem. Ogółem, wyprodukowano prawie milion egzemplarzy modelu Mainline.

17 stycznia[edytuj kod]

Śląska Karta Usług Publicznych – bezdotykowa karta elektroniczna służąca do dokonywania płatności za przejazdy komunikacją miejską organizowaną przez KZK GOP, za parkowanie w strefach płatnego parkowania w 6 miastach konurbacji górnośląskiej, w placówkach kultury, placówkach rekreacyjno-sportowych, bibliotekach i urzędach miast. Wydawcą karty jest mBank. Pomysł wprowadzenia karty miejskiej w konurbacji górnośląskiej pojawił się po raz pierwszy w 2007 roku, natomiast dwa lata później prezydenci miast konurbacji podpisali umowę odnośnie rozpoczęcia prac zmierzających do wprowadzenia karty. W sierpniu 2015 roku rozpoczęły się wewnętrzne testy systemu. W październiku 2015 roku rozpoczęto wydawanie kart ŚKUP, a miesiąc później umożliwiono kodowanie biletów okresowych na karcie. Wraz z rozpoczęciem kodowania biletów na karcie wprowadzano nową taryfę biletową, w ramach której bilety elektroniczne były tańsze od papierowych. Do października 2016 roku zostało wydanych 207 tysięcy kart ŚKUP.

18 stycznia[edytuj kod]

Synagoga w Bobowej – synagoga znajdująca się w Bobowej, niedaleko rynku, w linii dawnych murów obronnych. Obecnie stanowi jeden z najcenniejszych zabytków żydowskiej architektury sakralnej w Polsce. Synagoga została zbudowana w 1756 roku. W 1889 roku synagoga spłonęła podczas pożaru, jaki nawiedził miasto. Natychmiast po nim podjęto decyzję o renowacji, która nadała budynkowi dzisiejszy kształt. Podczas II wojny światowej hitlerowcy doszczętnie zdewastowali wnętrze synagogi i przeznaczyli ją na stajnie dla koni. Po zakończeniu wojny synagoga przez kilka lat stała opuszczona i niszczała. W 1955 roku została wyremontowana, a jej wnętrze przebudowane z przeznaczeniem na warsztaty tkackie dla miejscowej szkoły zawodowej. W 1993 roku synagoga została odzyskana przez Gminę Wyznaniową Żydowską w Krakowie, która nie zgodziła się na dalsze użytkowanie synagogi przez warsztaty. Od tego czasu w synagodze rozpoczęto remont, którym kierowała Fundacja Rodziny Nissenbaumów. Synagogę otwarto w 2003 roku i jest obecnie czynnym miejscem kultu, w którym nabożeństwa odbywają się sporadycznie podczas pielgrzymek chasydów do grobów cadyków bobowskich.

19 stycznia[edytuj kod]

Kenia na Zimowych Igrzyskach Olimpijskich 1998 – występ reprezentacji Kenii na igrzyskach olimpijskich w Nagano w 1998 roku. W skład reprezentacji wszedł jeden zawodnik – Philip Boit – który zaprezentował się w jednej konkurencji biegowej, na dystansie 10 km techniką klasyczną. Zajął w rywalizacji ostatnie miejsce w gronie sklasyfikowanych zawodników – 92. – tracąc do zwycięzcy biegu ponad 20 minut. Na mecie biegu na Kenijczyka poczekał mistrz olimpijski Bjørn Dæhlie. Fakt ten jest jednym z często przytaczanych momentów w duchu fair play podczas zimowych igrzysk olimpijskich. Boit pełnił również rolę chorążego reprezentacji podczas ceremonii otwarcia. Występ w Nagano był debiutem reprezentacji Kenii na zimowych igrzyskach olimpijskich i dziesiątym startem olimpijskim, wliczając w to letnie igrzyska. Kenia stała się w ten sposób szóstym państwem afrykańskim, które wystawiło reprezentację na zimową edycję igrzysk.

20 stycznia[edytuj kod]

Msza beatowa Pan przyjacielem moim – msza skomponowana w latach 60. XX wieku przez Katarzynę Gärtner, a nagrana na płytę przez grupę Czerwono-Czarni. W mszy beatowej po raz pierwszy w Polsce treści religijne przedstawiono w formie muzyki rozrywkowej, a dokładniej bigbitu. Korzenie mszy beatowej Katarzyny Gärtner sięgają 1965 roku. Wtedy grupa młodych muzyków z Podkowy Leśnej przyjęła przekorną nazwę Trapiści i pod taką zadebiutowała w grudniu 1965 roku podczas mszy św. wieczornej. W 1967 roku namówiony przez Trapistów ks. proboszcz Leon Kantorski zwrócił się do Katarzyny Gärtner z propozycją napisania kilku utworów przeznaczonych do wykonywania podczas nabożeństw z udziałem zespołu. Pierwsza wersja mszy beatowej Pan przyjacielem moim powstawała przy współpracy z Kazimierzem Grześkowiakiem, zaś na płycie znalazła się jej wersja ostateczna, dopracowana już po premierze. Trapiści zaprezentowali też mszę beatową w Domu prymasa Polski Stefana Wyszyńskiego na Konferencji Episkopatu we wrześniu 1969 roku. Wiele fragmentów mszy beatowej przeszło do historii i często żyje własnym życiem. Fragmenty nagrań z płyty wykorzystano np. w filmie Dzięcioł Jerzego Gruzy.

21 stycznia[edytuj kod]

Dzień świra – polski film fabularny z 2002 roku w reżyserii Marka Koterskiego, wyprodukowany przez Juliusza Machulskiego i Włodzimierza Otulaka. Tematem filmu jest dzień z życia Adasia Miauczyńskiego – alter ego reżysera – tym razem w osobie sfrustrowanego polonisty-rozwodnika (Marek Kondrat), który wyładowuje swoją agresję na otoczeniu. Ze względu na obecność Kondrata w głównej roli Dzień świra jest uznawany za środkowe ogniwo trylogii Koterskiego, poprzedzonej Domem wariatów i zakończonej Wszyscy jesteśmy Chrystusami. Pierwowzorem dla Dnia świra była sztuka sceniczna pod tym samym tytułem, którą Koterskiemu udało się zaadaptować na ekrany kin mimo dręczących go licznych fobii. Film został dobrze przyjęty zarówno przez krytyków, jak i publiczność, która odnalazła w Miauczyńskim ucieleśnienie własnych lęków i słabości. Dzień świra został uhonorowany Grand Prix Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych, a szczególnie doceniona została kreacja odtwarzającego główną rolę Kondrata.

22 stycznia[edytuj kod]

Procesy załogi Treblinki – procesy członków personelu niemieckiego nazistowskiego obozu zagłady Treblinka II, które po zakończeniu II wojny światowej toczyły się przed sądami w Republice Federalnej Niemiec, Polsce, Stanach Zjednoczonych, Izraelu i ZSRR. Pierwszy proces esesmana z Treblinki odbył się w 1951 roku. Sąd we Frankfurcie nad Menem skazał wtedy Josefa Hirtreitera na karę dożywotniego pozbawienia wolności. Trzy lata później w Warszawie skazano na kary długoletniego więzienia czterech ukraińskich strażników. Najważniejszy proces w sprawie Treblinki toczył się w Düsseldorfie w latach 1964–1965. Na ławie oskarżonych zasiadło wtedy dziesięciu członków niemieckiej załogi, w tym zastępca komendanta Kurt Franz. Dzięki zeznaniom ocalałych więźniów prokuratura zdołała doprowadzić do skazania dziewięciu oskarżonych, przy czym Franz oraz trzech innych esesmanów usłyszeli wyroki dożywotniego więzienia. „Drugi proces załogi Treblinki” również odbył się w Düsseldorfie, lecz w tym przypadku na ławie oskarżonych zasiadł jedynie komendant obozu Franz Stangl. W 1970 roku został on uznany za winnego współudziału w masowym mordzie na 900 tys. Żydów i skazany na karę dożywotniego więzienia.

23 stycznia[edytuj kod]

Wężówka indyjska – gatunek dużego ptaka z rodziny wężówek. Występuje w Azji Południowo-Wschodniej, od Pakistanu przez subkontynent indyjski i Półwysep Indochiński po wyspy Indonezji; bliski zagrożenia wyginięciem. Systematyka gatunku na przestrzeni lat była sporna. Wężówkę indyjską uznawano za jeden gatunek wraz z wężówkami: afrykańską i australijską. We współczesnym ujęciu IOC jest to jeden monotypowy gatunek. Jego zasięg obejmuje subkontynent indyjski, Półwysep Indochiński i wyspy Indonezji. Z północnych Indii znane są szczątki kopalne nieokreślonej wężówki, być może nowego gatunku, sprzed 2,6 mln lat; w miejscu ich znalezienia współcześnie występują tylko wężówki indyjskie. Wężówki indyjskie zamieszkują różnorodne środowiska wodne, przeważnie wody słodkie stojące, lecz spotykane są również na alkalicznych jeziorach czy słonych morskich lagunach. Występują także w bliskości człowieka, na przykład na polach ryżowych i terenach rybackich. Żywią się głównie rybami, zjadają również inne wodne kręgowce i bezkręgowce. Pora lęgowa zależna jest od miejsca występowania.

24 stycznia[edytuj kod]

HMS Indefatigable – brytyjski krążownik liniowy z okresu I wojny światowej, pierwszy okręt typu Indefatigable. Został zbudowany w latach 1909−1911 jako czwarta jednostka swojej klasy w służbie Royal Navy, nieco zmodyfikowana w stosunku do poprzedniego typu Invincible. W chwili rozpoczęcia I wojny światowej wchodził w skład Floty Śródziemnomorskiej. Uczestniczył w nieudanym pościgu za niemieckimi krążownikami w sierpniu 1914 roku. Następnie działał w okolicy Dardaneli, między innymi bombardując tureckie umocnienia brzegowe. W lutym 1915 roku został przebazowany na Morze Północne, wchodząc w skład 2. Eskadry Krążowników Liniowych Grand Fleet. W kwietniu i maju 1916 roku pełnił funkcję okrętu flagowego eskadry. 31 maja 1916 roku Indefatigable wziął udział w bitwie jutlandzkiej, największym starciu flot w I wojnie światowej. Wchodząc w skład Floty Krążowników Liniowych, dowodzonej przez wiceadmirała Davida Beatty’ego, starł się z niemieckimi jednostkami tej klasy. Już w początkowej fazie bitwy celne pociski z SMS Von der Tann wywołały podwójną eksplozję ładunków artyleryjskich i natychmiastowe zatonięcie brytyjskiego okrętu wraz z 1022 osobami.

25 stycznia[edytuj kod]

Mowa zależna w języku angielskim – zbiór zasad i konstrukcji w języku angielskim służących do omawiania wypowiedzi. W języku angielskim przy referowaniu wypowiedzi w sposób omowny występuje cały szereg zmian w zdaniu podrzędnym. Zmienia się relacja czasowa, zjawisko nieznane w języku polskim: czasy teraźniejsze zmieniają się w przeszłe, przeszłe w zaprzeszłe, a przyszłe w przyszłe w przeszłości. Odrębnie zachowują się pytania i wykrzykniki. Słowa, które zostały wypowiedziane przez jedną osobę w jednym miejscu i czasie, mogą zostać przytoczone w innym miejscu i czasie, nawet przez kogoś innego. Z tego powodu występują często różnice gramatyczne między mową zależną a mową niezależną. Wykrzykniki wyrażają stany emocjonalne, toteż w mowie zależnej można je omówić wyłącznie w sposób opisowy.

26 stycznia[edytuj kod]

Kenia na Zimowych Igrzyskach Olimpijskich 1998 – występ reprezentacji Kenii na igrzyskach olimpijskich w Nagano w 1998 roku. W skład reprezentacji wszedł jeden zawodnik – Philip Boit – który zaprezentował się w jednej konkurencji biegowej, na dystansie 10 km techniką klasyczną. Zajął w rywalizacji ostatnie miejsce w gronie sklasyfikowanych zawodników – 92. – tracąc do zwycięzcy biegu ponad 20 minut. Na mecie biegu na Kenijczyka poczekał mistrz olimpijski Bjørn Dæhlie. Fakt ten jest jednym z często przytaczanych momentów w duchu fair play podczas zimowych igrzysk olimpijskich. Boit pełnił również rolę chorążego reprezentacji podczas ceremonii otwarcia. Występ w Nagano był debiutem reprezentacji Kenii na zimowych igrzyskach olimpijskich i dziesiątym startem olimpijskim, wliczając w to letnie igrzyska. Kenia stała się w ten sposób szóstym państwem afrykańskim, które wystawiło reprezentację na zimową edycję igrzysk.

27 stycznia[edytuj kod]

Msza beatowa Pan przyjacielem moim – msza skomponowana w latach 60. XX wieku przez Katarzynę Gärtner, a nagrana na płytę przez grupę Czerwono-Czarni. W mszy beatowej po raz pierwszy w Polsce treści religijne przedstawiono w formie muzyki rozrywkowej, a dokładniej bigbitu. Korzenie mszy beatowej Katarzyny Gärtner sięgają 1965 roku. Wtedy grupa młodych muzyków z Podkowy Leśnej przyjęła przekorną nazwę Trapiści i pod taką zadebiutowała w grudniu 1965 roku podczas mszy św. wieczornej. W 1967 roku namówiony przez Trapistów ks. proboszcz Leon Kantorski zwrócił się do Katarzyny Gärtner z propozycją napisania kilku utworów przeznaczonych do wykonywania podczas nabożeństw z udziałem zespołu. Pierwsza wersja mszy beatowej Pan przyjacielem moim powstawała przy współpracy z Kazimierzem Grześkowiakiem, zaś na płycie znalazła się jej wersja ostateczna, dopracowana już po premierze. Trapiści zaprezentowali też mszę beatową w Domu prymasa Polski Stefana Wyszyńskiego na Konferencji Episkopatu we wrześniu 1969 roku. Wiele fragmentów mszy beatowej przeszło do historii i często żyje własnym życiem. Fragmenty nagrań z płyty wykorzystano np. w filmie Dzięcioł Jerzego Gruzy.

28 stycznia[edytuj kod]

Dzień świra – polski film fabularny z 2002 roku w reżyserii Marka Koterskiego, wyprodukowany przez Juliusza Machulskiego i Włodzimierza Otulaka. Tematem filmu jest dzień z życia Adasia Miauczyńskiego – alter ego reżysera – tym razem w osobie sfrustrowanego polonisty-rozwodnika (Marek Kondrat), który wyładowuje swoją agresję na otoczeniu. Ze względu na obecność Kondrata w głównej roli Dzień świra jest uznawany za środkowe ogniwo trylogii Koterskiego, poprzedzonej Domem wariatów i zakończonej Wszyscy jesteśmy Chrystusami. Pierwowzorem dla Dnia świra była sztuka sceniczna pod tym samym tytułem, którą Koterskiemu udało się zaadaptować na ekrany kin mimo dręczących go licznych fobii. Film został dobrze przyjęty zarówno przez krytyków, jak i publiczność, która odnalazła w Miauczyńskim ucieleśnienie własnych lęków i słabości. Dzień świra został uhonorowany Grand Prix Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych, a szczególnie doceniona została kreacja odtwarzającego główną rolę Kondrata.

29 stycznia[edytuj kod]

Procesy załogi Treblinki – procesy członków personelu niemieckiego nazistowskiego obozu zagłady Treblinka II, które po zakończeniu II wojny światowej toczyły się przed sądami w Republice Federalnej Niemiec, Polsce, Stanach Zjednoczonych, Izraelu i ZSRR. Pierwszy proces esesmana z Treblinki odbył się w 1951 roku. Sąd we Frankfurcie nad Menem skazał wtedy Josefa Hirtreitera na karę dożywotniego pozbawienia wolności. Trzy lata później w Warszawie skazano na kary długoletniego więzienia czterech ukraińskich strażników. Najważniejszy proces w sprawie Treblinki toczył się w Düsseldorfie w latach 1964–1965. Na ławie oskarżonych zasiadło wtedy dziesięciu członków niemieckiej załogi, w tym zastępca komendanta Kurt Franz. Dzięki zeznaniom ocalałych więźniów prokuratura zdołała doprowadzić do skazania dziewięciu oskarżonych, przy czym Franz oraz trzech innych esesmanów usłyszeli wyroki dożywotniego więzienia. „Drugi proces załogi Treblinki” również odbył się w Düsseldorfie, lecz w tym przypadku na ławie oskarżonych zasiadł jedynie komendant obozu Franz Stangl. W 1970 roku został on uznany za winnego współudziału w masowym mordzie na 900 tys. Żydów i skazany na karę dożywotniego więzienia.

30 stycznia[edytuj kod]

Wężówka indyjska – gatunek dużego ptaka z rodziny wężówek. Występuje w Azji Południowo-Wschodniej, od Pakistanu przez subkontynent indyjski i Półwysep Indochiński po wyspy Indonezji; bliski zagrożenia wyginięciem. Systematyka gatunku na przestrzeni lat była sporna. Wężówkę indyjską uznawano za jeden gatunek wraz z wężówkami: afrykańską i australijską. We współczesnym ujęciu IOC jest to jeden monotypowy gatunek. Jego zasięg obejmuje subkontynent indyjski, Półwysep Indochiński i wyspy Indonezji. Z północnych Indii znane są szczątki kopalne nieokreślonej wężówki, być może nowego gatunku, sprzed 2,6 mln lat; w miejscu ich znalezienia współcześnie występują tylko wężówki indyjskie. Wężówki indyjskie zamieszkują różnorodne środowiska wodne, przeważnie wody słodkie stojące, lecz spotykane są również na alkalicznych jeziorach czy słonych morskich lagunach. Występują także w bliskości człowieka, na przykład na polach ryżowych i terenach rybackich. Żywią się głównie rybami, zjadają również inne wodne kręgowce i bezkręgowce. Pora lęgowa zależna jest od miejsca występowania.

31 stycznia[edytuj kod]

HMS Indefatigable – brytyjski krążownik liniowy z okresu I wojny światowej, pierwszy okręt typu Indefatigable. Został zbudowany w latach 1909−1911 jako czwarta jednostka swojej klasy w służbie Royal Navy, nieco zmodyfikowana w stosunku do poprzedniego typu Invincible. W chwili rozpoczęcia I wojny światowej wchodził w skład Floty Śródziemnomorskiej. Uczestniczył w nieudanym pościgu za niemieckimi krążownikami w sierpniu 1914 roku. Następnie działał w okolicy Dardaneli, między innymi bombardując tureckie umocnienia brzegowe. W lutym 1915 roku został przebazowany na Morze Północne, wchodząc w skład 2. Eskadry Krążowników Liniowych Grand Fleet. W kwietniu i maju 1916 roku pełnił funkcję okrętu flagowego eskadry. 31 maja 1916 roku Indefatigable wziął udział w bitwie jutlandzkiej, największym starciu flot w I wojnie światowej. Wchodząc w skład Floty Krążowników Liniowych, dowodzonej przez wiceadmirała Davida Beatty’ego, starł się z niemieckimi jednostkami tej klasy. Już w początkowej fazie bitwy celne pociski z SMS Von der Tann wywołały podwójną eksplozję ładunków artyleryjskich i natychmiastowe zatonięcie brytyjskiego okrętu wraz z 1022 osobami.