Łążek Chwałowski
50°46′15″N 21°58′22″E/50,770833 21,972778| wieś | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2021) |
102[2] |
| Strefa numeracyjna |
15 |
| Kod pocztowy |
37-455[3] |
| Tablice rejestracyjne |
RST |
| SIMC |
0804780[4] |
Położenie na mapie gminy Radomyśl nad Sanem  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa podkarpackiego  | |
Położenie na mapie powiatu stalowowolskiego  | |
| 50°46′15″N 21°58′22″E/50,770833 21,972778[1]
| |
Łążek Chwałowski (Łążek Chwałowicki) – wieś w Polsce położona w województwie podkarpackim, w powiecie stalowowolskim, w gminie Radomyśl nad Sanem[4][5]. Leży na obszarze leśnym Puszczy Sandomierskiej nad rzeką Sanną. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa tarnobrzeskiego.
Miejscowa ludność wyznania katolickiego przynależy do Parafii Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Chwałowicach
Nazwa[edytuj | edytuj kod]
Nazwa Łążek wywodzi się od słowa łęg, oznaczającego teren nad rzeką, bądź łąkę zalewaną czasowo wodą[6].
Urzędowa nazwa miejscowości brzmi Łążek Chwałowski. Nazwa ta stosowana jest także przez Pocztę Polską oraz jako nazwa przystanków autobusowych. W potocznym obiegu występuje także (błędny) wariant nazewniczy: Łążek Chwałowicki.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Powstanie wsi nad rzeczką Sanną należy wiązać z rodem Gniewoszów i Dalewic, którzy po bezpotomnej śmierci kasztelana bełskiego, Zygmunta Zakliki, przejęli rozległe dobra z centrum w Zaklikowie. W rejestrze poborowym z 1626 roku zapisano, że Andrzej Gniewosz h. Kościesza oddał ze wsi Laski pobór trojaki od 3 zagród i 2 kół korzennych, czyli młyna. Był to młyn o 2 kołach nasiębiernych, z których jedno poruszało kamienie młyńskie, a drugie stępy do produkcji kaszy. W 1676 roku wykazano tu 21 poddanych. W okresie przedrozbiorowym Łążek należał do parafii w Borowie[7].
W 1776 roku została ostatecznie ustalona granica między Austrią i Rzecząpospolitą, która rozdzieliła wieś na dwie części. Sanna w swym zakolu tworzyła kilkumorgowy staw, a jego środkiem poprowadzona została „idealna granica państwowa”. W latach 1795-1809 na krótko obie części połączyły się w obrębie monarchii habsburskiej. Po traktacie pokojowym w Schönbrunn zaczęto je jednak nazywać Łążkiem Małym (Mniejszym) i Wielkim (Większym) lub Chwałowickim (Chwałowskim) i Zaklikowskim (Polskim)[7].
W 1785 roku Łążek Chwałowski należał już do parafii w Pniowie i miał 12 poddanych, w tym 4 kmieci i 8 zagrodników (łącznie 52 mieszkańców). W 1914 roku mieszkało tu już 235 osób. Po rosyjskiej stronie granicy znajdował się posterunek pograniczny oraz przykomórek celny, w Łążku Chwałowskim stacja meldunkowa, zwana „posterunkiem opowiedczym”. Tędy prowadził ruchliwy trakt z Królestwa do Galicji, dzięki czemu leżące przy nim, żydowskie karczmy, mogły nieźle prosperować, a mieszkańcy obu Łążków osiągali znaczne dochody z przemytu. W XIX wieku po obydwu stronach granicy istniały niewielkie folwarki, których właścicielami byli z reguły dziedzice dóbr chwałowickich, m.in. Eustachy i Adam Horochowie oraz Rachmiel Kanarek[7].
Po odzyskaniu niepodległości Łążek Chwałowski znalazł się w województwie lwowskim, a Łążek Zaklikowski w lubelskim. W ten sposób utrwalony został XIX-wieczny podział wsi, który utrzymuje się do dnia dzisiejszego[7].
W pierwszych latach niemieckiej okupacji część mieszkańców wsi związała się z placówką ZWZ/AK „Wista-San”, a tutejszy sołtys, Edward Florek czynnie uczestniczył w organizowaniu sieci kolportażu konspiracyjnego pisma „Odwet”. Od połowy 1943 roku w lasach borowskich zadomowił się oddział NSZ pod dowództwem mjr Leonarda Zub-Zdanowicza „Zęba”, do którego przyłączyło się wielu młodych mieszkańców Łążka[8].
2 lutego 1944 Łążek Chwałowski wraz z sąsiednimi wsiami (Łążek Zaklikowski, Borów, Szczecyn, Wólka Szczecka, Karasiówka) został spacyfikowany przez kilkutysięczną ekspedycję niemiecką. W ślad za informacjami zawartymi w komunikacie konspiracyjnej Agencji Informacyjnej „Wieś” z 4 kwietnia 1944 (nr 11) podaje się często, że w Łążku Zaklikowskim i sąsiednim Łążku Chwałowskim okupanci zamordowali łącznie 217 osób[9]. Z kolei w innych źródłach można znaleźć informację, iż 2 lutego 1944 zostało zamordowanych 76 mieszkańców Łążka Chwałowskiego. W gronie zamordowanych znajdowało się 63 stałych mieszkańców wsi. Niemcy spalili 66 gospodarstw wraz z inwentarzem[10]. Na wsi do dziś istnieje cmentarz poległych z tablicą informacyjną.
Odbudowana po wojnie wieś liczy obecnie około 113 mieszkańców.
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 72456
- ↑ BIP gminy. 2020. Wykaz ilościowy mieszkańców. Stan na dzień 31.12.2021 str. 7 [dostęp 2022-02-07]
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 693 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
- ↑ a b GUS. Wyszukiwarka TERYT
- ↑ Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
- ↑ Stanisław Myszka, Adam Pankowski: Gmina Radomyśl. Krosno: Oficyna Wydawnicza „Apla”, 2000, s. 81. ISBN 83-88065-31-9.
- ↑ a b c d Stanisław Myszka, Adam Pankowski: op.cit. s. 81–82.
- ↑ Stanisław Myszka, Adam Pankowski: op.cit. s. 82–83.
- ↑ Józef Fajkowski, Jan Religa: Zbrodnie hitlerowskie na wsi polskiej 1939–1945. Warszawa: Książka i Wiedza, 1981, s. 412–414.
- ↑ Józef Fajkowski: Wieś w ogniu. Eksterminacja wsi polskiej w okresie okupacji hitlerowskiej. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, 1972, s. 280.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Stanisław Myszka, Adam Pankowski: Gmina Radomyśl. Krosno: Oficyna Wydawnicza „Apla”, 2000. ISBN 83-88065-31-9.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Łążek, przys. do Chwałowic, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. V: Kutowa Wola – Malczyce, Warszawa 1884, s. 639.
- Siedziba gminy: Radomyśl nad Sanem
| Wsie | |
|---|---|
| Przysiółek | |
| Integralne części wsi |
|
