Świstunka górska
Rhadina bonelli[1] | |||
(Vieillot, 1819) | |||
![]() | |||
Systematyka | |||
Domena | |||
---|---|---|---|
Królestwo | |||
Typ | |||
Podtyp | |||
Gromada | |||
Podgromada | |||
Infragromada | |||
Rząd | |||
Podrząd | |||
Rodzina | |||
Rodzaj | |||
Gatunek |
świstunka górska | ||
Synonimy | |||
| |||
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[5] | |||
![]() | |||
Zasięg występowania | |||
![]() w sezonie lęgowym przeloty zimowiska |

Świstunka górska[6] (Rhadina bonelli) – gatunek niewielkiego ptaka wędrownego z rodziny świstunek (Phylloscopidae), wcześniej zaliczany do pokrzewkowatych (Sylviidae). Zamieszkuje południowo-zachodnią i środkową Europę oraz północno-zachodnią Afrykę; zimuje w Afryce, głównie w strefie Sahelu. Sporadycznie zalatuje do Polski, odnotowano jeden przypadek lęgu. Nie jest zagrożony wyginięciem.
Systematyka
[edytuj | edytuj kod]Świstunka górska to gatunek monotypowy[2]. Dawniej uznawano ją za jeden gatunek z wydzieloną do oddzielnego gatunku świstunką złotorzytną (Rhadina orientalis)[2][6], zamieszkującą południowo-wschodnią Europę i Bliski Wschód[3]. Z wyglądu są one niemal identyczne, odróżnia się je na podstawie głosu wabiącego[7].
Część systematyków zalicza świstunkę górską do rodzaju Phylloscopus[2][3].
Charakterystyka
[edytuj | edytuj kod]Długość ciała tego ptaka wynosi około 11,5 cm[2], a rozpiętość skrzydeł 16–20 cm. Masa ciała waha się w przedziale od 7 do 11,5 gramów[2]. Wielkością dorównuje pierwiosnkowi, od którego jest jednak bardziej szara. Trudno ją zauważyć w koronach drzew i łatwo pomylić z innymi świstunkami.
Upierzenie jest typowe dla większości świstunek: biały spód ciała (w tym podgardle i pierś, co odróżnia ją od bardzo podobnej świstunki leśnej), żółtozielona plama na skrzydle, wierzch ciała jasnoszarobrązowy o szarooliwkowym odcieniu z szarą głową oraz często występującą żółtą plamą na kuprze. Lotki i sterówki są żółtozielono prążkowane. Dziób jest różowy, kantarek jasny, a duże i ciemne oczy wyróżniają się z niezaznaczonych wyraźnie białych brwi. Nogi są brunatnoszare.
Żywi się owadami i innymi bezkręgowcami, które zbiera z gałęzi drzew.
Przyjemny głos i specyficzne wabienie są istotnymi cechami pozwalającymi rozróżnić ten gatunek w terenie. To monotonna zwrotka z powtarzanym dźwiękiem tji.
Występowanie
[edytuj | edytuj kod]Zamieszkuje południowo-zachodnią i środkową Europę (od Półwyspu Iberyjskiego przez Francję po południowe Niemcy, Austrię, Słowenię i Włochy) oraz północno-zachodnią Afrykę (Algierię, Maroko i północno-zachodnią Tunezję). Terytorium występowania świstunki górskiej jest dużo mniejsze niż w przypadku innych świstunek (np. pierwiosnka), choć w pewnym stopniu pokrywa się z ich terenami zasiedlania. Nie konkurują one jednak tam ze sobą ani o pokarm, ani o miejsca lęgowe, gdyż świstunki górskie preferują suchsze i rzadsze lasy. Stykają się ze sobą dopiero w czasie migracji na zimowiska. Zimują one bowiem w Afryce, na rozległych sawannach leżących na południe od Sahary.
Wykazuje dość specyficzne wymagania środowiskowe. W okresie lęgowym zasiedla tereny górskie i podgórskie. Spotkać ją można w widnych i rzadkich lasach liściastych i iglastych na nizinach i na zboczach o południowej wystawie w górach.
Do Polski zalatuje bardzo rzadko – do końca 2020 roku stwierdzono ją tylko 11 razy[8]. W 1976 roku odnotowano lęg w Beskidzie Sądeckim[9][10].
Okres lęgowy
[edytuj | edytuj kod]Gatunek ten gnieździ się na ziemi, ukryty w gęstej roślinności. Gniazdo jest kopulastą budowlą z bocznym otworem, uplecioną z suchej trawy z domieszką liści i mchu, wyścieloną miękkim materiałem (np. włosami). Wyglądem przypomina lęgowisko świstunki leśnej, choć mało prawdopodobne jest, aby oba gatunki świstunek gnieździły się i wychowywały młode w tym samym typie kompleksu leśnego.
Świstunki górskie w ciągu sezonu wyprowadzają jeden, wyjątkowo dwa lęgi[2]. Samice składają w maju 5–6 białych jaj z czerwono-brązowymi plamkami. Wysiadują je przez 12–13 dni. Po wykluciu pisklęta, karmione przez oboje rodziców, pozostają w gnieździe jeszcze przez około 2 tygodnie.
Status i ochrona
[edytuj | edytuj kod]IUCN uznaje świstunkę górską za gatunek najmniejszej troski (LC, Least Concern). Liczebność światowej populacji w 2006 roku szacowano na 3–8 milionów dorosłych osobników. Globalny trend liczebności populacji uznawany jest za stabilny[5].
W Polsce gatunek ten jest objęty ścisłą ochroną gatunkową[11].
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Phylloscopus bonelli, [w:] Integrated Taxonomic Information System [dostęp 2016-03-13] (ang.).
- ↑ a b c d e f g h Clement, P. & Christie, D.A.: Western Bonelli's Warbler (Phylloscopus bonelli). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (eds.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. 2019. [dostęp 2019-09-16].
- ↑ a b c F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Bushtits, leaf warblers, reed warblers. IOC World Bird List (v11.1). [dostęp 2021-02-26]. (ang.).
- ↑ a b D. Lepage: Świstunka górska (Phylloscopus bonelli). Avibase. [dostęp 2023-02-16].
- ↑ a b BirdLife International, Phylloscopus bonelli, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2016, wersja 2022-2 [dostęp 2023-02-16] (ang.).
- ↑ a b Systematyka i nazewnictwo polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Phylloscopidae Jerdon, 1863 (1854) – świstunki – Old world leaf warblers (wersja: 2020-01-24). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-02-26].
- ↑ Komisja Faunistyczna Sekcji Ornitologicznej Polskiego Towarzystwa Zoologicznego. Raport nr 33. Rzadkie ptaki obserwowane w Polsce w roku 2016. „Ornis Polonica”. 58, s. 83–116, 2017.
- ↑ Komisja Faunistyczna Sekcji Ornitologicznej Polskiego Towarzystwa Zoologicznego. Raport nr 37. Rzadkie ptaki obserwowane w Polsce w roku 2020. „Ornis Polonica”. 62, s. 113–148, 2021.
- ↑ T. Chodkiewicz i inni. Ocena liczebności populacji ptaków lęgowych w Polsce w latach 2008–2012. „Ornis Polonica”. 56, s. 149–189, 2015.
- ↑ Świstunka górska (Phylloscopus bonelli). [w:] ptaki.info [on-line]. [dostęp 2021-06-13].
- ↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. z 2016 r. poz. 2183).
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Zygmunt Czarnecki: Ptaki Europy: Przewodnik terenowy. Warszawa: PWN, 1982. ISBN 83-0100-229-8.
- Klaus Richarz: Ptaki – Przewodnik. Warszawa: Wydawnictwo Muza, 2009. ISBN 978-83-7495-018-3.
- Pavel Vasak: Ptaki leśne. Warszawa: Wydawnictwo Delta, 1993. ISBN 83-85817-28-X.
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Zdjęcia i nagrania audiowizualne. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).