Łoboda rozłożysta

Łoboda rozłożysta
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	goździkopodobne
Rząd	goździkowce
Rodzina	szarłatowate
Rodzaj	łoboda
Gatunek	łoboda rozłożysta
	Nazwa systematyczna
	Atriplex patula L.; Sp. Pl. 1053 1753
Synonimy
	Atriplex patulum L.;
	Atriplex patulum L.;
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Łoboda rozłożysta (Atriplex patula L.) – gatunek rośliny w różnych systemach klasyfikacyjnych włączany do rodziny komosowatych lub szarłatowatych.

Zasięg geograficzny

Rodzimy zasięg obejmował Europę, obszary Azji o umiarkowanym klimacie i Afrykę Północną, jednak gatunek ten zawleczony został do Ameryki, Nowej Zelandii i południowej Afryki^[3]. Obecnie jest gatunkiem kosmopolitycznym rozprzestrzenionym na całym świecie; poza Antarktydą występuje na wszystkich kontynentach i na wielu wyspach (łącznie z Grenlandią)^[4]. W Polsce jest bardzo pospolity na całym obszarze kraju^[5]. Status gatunku we florze Polski: gatunek rodzimy^[5].

Morfologia

Łodyga: Wyprostowana, czasami płożąca się, zielona, lśniąca, o wysokości do 1 m. Jest obficie rozgałęziona zwłaszcza w dolnej części. Odgałęzienia te są przeważnie sztywno wzniesione do góry^[6].
Liścienie: Krótkoogonkowe, długie, wąskie, o zaokrąglonych wierzchołkach^[7].
Liście: Niezbyt szerokie i zróżnicowane kształtem. Dolne mają kształt rombowatooszczepowaty do eliptyczno-lancetowatego, czasami są trójklapowe lub nierówno ząbkowane. Górne są lancetowate i całobrzegie^[6].
Kwiaty: Kwiaty rozdzielnopłciowe zebrane w kłębiki a te z kolei w wyprostowane, przerywane kłosy^[8]. Kwiaty żeńskie bez okwiatu, o bocznie spłaszczonej zalążni. Posiadają 2 zrośnięte jajowatoromboidalne podkwiatki o wystających rogach bocznych, szerokości 2-6 mm. Są całobrzegie lub ząbkowane, i mają górną powierzchnię gładką lub guzkowatą. Kwiaty męskie mają 5-listkowy okwiat i 5 pręcików^[6].
Owoc: Jednonasienny, z błoniastą owocnią, ukryty w podkwiatkach. Nasiona dwóch rodzajów; większe mają średnicę 2-2,5 mm, są brązowe lub żółte, o szorstkiej powierzchni z płytkimi wgłębieniami, mniejsze mają średnicę 1,5-2 mm, są czarne, gładkie i lśniące^[6].

Pokrój
Kwiatostan
Kwiaty żeńskie
Kwiaty męskie
Pęd

Biologia i ekologia

Rozwój: Roślina jednoroczna. Kwitnie od lipca do września.
Siedlisko: Rośnie na siedliskach ruderalnych (przy domach i drogach, na nieużytkach, wysypiskach) i półnaturalnych (na aluwiach nadrzecznych). Jest też uciążliwym chwastem roślin okopowych w ogrodach i polach. Łatwo rozprzestrzenia się wraz z obornikiem, kompostem i niedokładnie oczyszczonym materiałem siewnym. Roślina azotolubna i wskaźnikowa gleb gliniastych^[6]. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla O. Polygono-Chenopodietalia i gatunek wyróżniający dla Ass. Chenopodio-Atriplicetum^[9].
Genetyka i zmienność: Liczba chromosomów 2n = 36^[10]. Tworzy mieszańce z łobodą oszczepowatą i ł. wąskolistną^[5].
Korelacje międzygatunkowe: Na łobodzie rozłożystej pasożytuje grzyb Stagonospora atriplicis, grzybopodobny lęgniowiec Peronospora arborescens wywołujący mączniaka rzekomego i żerują niektóre pluskwiaki^[11].

Zastosowanie

W okresach głodu w Europie mięsiste łodygi i liście łobody rozłożystej i niektórych innych gatunków łobód były używane jako pokarm. W smaku przypominają szpinak. Smaczniejsze i łatwiej strawne są po ugotowaniu. Jako pokarm zbierano także nasiona różnych gatunków łobód. Zmielone dodawano do zupy lub do chleba. Nasiona łobód zbierało kilkanaście plemion Indian Ameryki Północnej. m.in. plemiona Gosiute, Hopi i Pima. Po uprażeniu ucierano je na mąkę. Indianie ci odżywiali się także młodymi pędami łobód^[12].

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Caryophyllales, [w:] Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-10-07] (ang.).
↑ Atriplex patula na Germplasm Resources Information Network (GRIN) [dostęp 2014-01-25].
↑ Discover Life Maps. [dostęp 2015-01-10].
↑ ^a ^b ^c Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Barbara Sudnik-Wójcikowska: Rośliny synantropijne. Warszawa: Multico, 2011. ISBN 978-83-7073-514-2. OCLC 948856513.
↑ Horst Klaaβen, Joachim Freitag: Profesjonalny atlas chwastów. Limburgerhof: BASF Aktiengeselschaft, 2004.
↑ Władysław Szafer, Stanisław Kulczyński: Rośliny polskie. Warszawa: PWN, 1953.
↑ Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.
↑ Atriplex patula na Flora of North America [dostęp 2014-01-25]
↑ Malcolm Storey: Atriplex patula L. (Common Orache). [w:] BioInfo (UK) [on-line]. [dostęp 2018-02-28].
↑ Łukasz Łuczaj: Dzikie rośliny jadalne Polski. Przewodnik survivalovy. Chemigrafia, 2004. ISBN 83-904633-5-0.

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Caryophyllales, [w:] Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-10-07] (ang.).

[3] Atriplex patula na Germplasm Resources Information Network (GRIN) [dostęp 2014-01-25].

[4] Discover Life Maps. [dostęp 2015-01-10].

[rutkowski-5] Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.

[sudnik-6] Barbara Sudnik-Wójcikowska: Rośliny synantropijne. Warszawa: Multico, 2011. ISBN 978-83-7073-514-2. OCLC 948856513.

[basf-7] Horst Klaaβen, Joachim Freitag: Profesjonalny atlas chwastów. Limburgerhof: BASF Aktiengeselschaft, 2004.

[szafer-8] Władysław Szafer, Stanisław Kulczyński: Rośliny polskie. Warszawa: PWN, 1953.

[9] Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.

[10] Atriplex patula na Flora of North America [dostęp 2014-01-25]

[bioinfo-11] Malcolm Storey: Atriplex patula L. (Common Orache). [w:] BioInfo (UK) [on-line]. [dostęp 2018-02-28].

[luczaj-12] Łukasz Łuczaj: Dzikie rośliny jadalne Polski. Przewodnik survivalovy. Chemigrafia, 2004. ISBN 83-904633-5-0.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]