Śnieżyczka

Śnieżyczka
	; Śnieżyczka przebiśnieg
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	liliopodobne (≡ jednoliścienne)
Rząd	szparagowce
Rodzina	amarylkowate
Rodzaj	śnieżyczka
	Nazwa systematyczna
	Galanthus L.; Sp. Pl. 288. 1753
	Zasięg
	; Zasięgi gatunków z rodzaju
	Multimedia w Wikimedia Commons

Śnieżyczka (Galanthus L.) – rodzaj roślin z rodziny amarylkowatych. Należy tu od 14 do 17 gatunków bylin występujących naturalnie w strefie klimatu umiarkowanego w Eurazji (głównie w południowej Europie i południowo-zachodniej Azji)^[3]^[4]. Gatunkiem typowym^[5] i zarazem jedynym rodzimym przedstawicielem we florze Polski jest śnieżyczka przebiśnieg (Galanthus nivalis). Ze względu na wczesne zakwitanie roślin na przełomie zimy i wiosny, szereg gatunków i mieszańców między nimi jest popularnie uprawianych jako rośliny ozdobne w strefie klimatu umiarkowanego. Gatunki uprawiane nierzadko dziczeją i jako takie spotykane są też m.in. w Ameryce Północnej^[4].

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Niewielkie, biało kwitnące geofity cebulowe o charakterystycznej budowie kwiatów. Większe są białe płatki zewnętrznego okółka, podczas gdy w okółku wewnętrznym płatki są mniejsze i zielono oznaczone. Większość gatunków rozpoznawalna jest tylko w okresie kwitnienia^[3]. Organem trwałym jest podziemna cebula otoczona brunatna tuniką łuskowatych liści i często cebulkami potomnymi. Liście 2 (rzadko 3) wyrastają z cebuli. U nasady pochwowate, białawe tworzą rurkę, przez którą przechodzi w czasie kwitnienia głąbik zakończony kwiatem. Blaszki liściowe początkowo wyprostowane, później łukowato odgięte, szaro- lub modrozielone, równowąskie. Głąbik wyprostowany podczas kwitnienia, pokłada się podczas owocowania. Na szczycie głąbika zwykle jeden, rzadko 2 kwiaty. U nasady krótkiej szypułki kwiatowej wyrastają dwie błoniaste podsadki. Kwiaty pachnące z okwiatem do 2,5 cm długości. Owocem jest mięsista, zielona, owalna i mięsista torebka zawierająca od 18 do 36 nasion^[4].

Systematyka[edytuj | edytuj kod]

Synonimy taksonomiczne^[5]

Acrocorion Adans., Chianthemum O. Kuntze, Galactanthus Lemaire in A. C. V. D. Orbigny

Pozycja systematyczna według APweb (aktualizowany system APG IV z 2016)

Rodzaj należy do grupy (plemię/podrodzina) Galantheae Salisbury (synonimy: Galanthaceae G. Meyer, Leucojaceae Batsch) tworzącej klad z trzema innymi grupami euroazjatyckimi (Lycoridae + Pancratieae + Narcisseae) w obrębie rodziny amarylkowatych Amaryllidaceae J. Saint-Hilaire z rzędu szparagowców Asparagales^[6].

Pozycja rodzaju w systemie Reveala (1994-1999)

Gromada okrytonasienne Magnoliophyta, podgromada Magnoliophytina, klasa jednoliścienne Liliopsida, podklasa liliowe Liliidae, nadrząd Lilianae Takht., rząd amarylkowce Amaryllidales, rodzina amarylkowate Amaryllidaceae, podrodzina Galanthoideae Herb., plemię Galantheae (Herb.) Parl., podplemię Galanthinae Pax in Engl. & Prantl, rodzaj śnieżyczka (Galanthus L.)^[7].

Gatunek we florze Polski^[8]

śnieżyczka przebiśnieg (Galanthus nivalis L.)

Gatunki uprawiane w Polsce^[9]

śnieżyczka Elwesa (Galanthus elwesii Hook.)
śnieżyczka fałdowana (Galanthus plicatus Bieb.)
śnieżyczka kaukaska (Galanthus caucasiacus Grossh.)

Pozostałe gatunki^[10]^[11]

Galanthus alpinus Sosn. – śnieżyczka wysokogórska
Galanthus angustifolius Koss
Galanthus cilicicus Baker
Galanthus fosteri Baker – śnieżyczka Fostera
Galanthus gracilis Čelak. – śnieżyczka drobna
Galanthus ikariae Baker – śnieżyczka ikaryjska
Galanthus koenenianus Lobin et al.
Galanthus krasnovii A. P. Khokhr. – śnieżyczka Krasnowa
Galanthus lagodechianus Kem.-Nath. – śnieżyczka Kemularii-Nathadze
Galanthus peshmenii A. P. Davis & C. D. Brickell
Galanthus platyphyllus Traub & Moldenke
Galanthus reginae-olgae Orph. – śnieżyczka królowej Olgi
Galanthus rizehensis Stern – śnieżyczka rizeńska
Galanthus transcaucasicus Fomin
Galanthus trojanus A. P. Davis & Özhatay
Galanthus woronowii Losinsk.

Mieszańce

Galanthus ×grandiflorus Baker
Galanthus ×allenii Baker – śnieżyczka Allena

Zastosowanie[edytuj | edytuj kod]

Szereg gatunków oraz mieszańce uprawiane są w celach ozdobnych. W przypadku gatunku Galanthus elwesii tylko z jednego kraju – Turcji eksportowanych jest rocznie do 30 mln cebulek^[3].

Ochrona[edytuj | edytuj kod]

Ze względu na niszczenie naturalnych siedlisk oraz zagrożenie pozyskaniem roślin do handlu ze stanowisk naturalnych, wszystkie gatunki w obrębie rodzaju wymienione są w załączniku II Konwencji Waszyngtońskiej CITES wprowadzającej ograniczenie w obrocie handlowym^[3]. W Polsce ścisłą ochroną gatunkową objęty jest jedyny naturalnie występujący gatunek – śnieżyczka przebiśnieg.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-07-17] (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d Mariola Kukier-Wyrwicka, Hanna Werblan-Jakubiec, Marcin Zych: Rośliny CITES. Ogród Botaniczny Uniwersytetu Warszawskiego. [dostęp 2008-06-03]. (pol.).
↑ ^a ^b ^c Gerald B. Straley & Frederick H. Utech: Galanthus in Flora of North America. eFloras.org. [dostęp 2009-01-17]. (ang.).
↑ ^a ^b Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-02-03].
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-01-17] (ang.).
↑ Crescent Bloom: Galanthus. The Compleat Botanica. [dostęp 2008-12-08]. (ang.).
↑ ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 85, ISBN 978-83-62975-45-7 .
↑ Ludmiła Karpowiczowa (red.): Słownik nazw roślin obcego pochodzenia łacińsko-polski i polsko-łaciński. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 1973.
↑ Galanthus. USDA, ARS, National Genetic Resources Program. Germplasm Resources Information Network – (GRIN). [dostęp 2008-12-28]. (ang.).
↑ Gawryś Wiesław: Słownik roślin zielnych. Kraków: Officina Botanica, 2008. ISBN 978-83-925110-5-2.

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-07-17] (ang.).

[cites-3] Mariola Kukier-Wyrwicka, Hanna Werblan-Jakubiec, Marcin Zych: Rośliny CITES. Ogród Botaniczny Uniwersytetu Warszawskiego. [dostęp 2008-06-03]. (pol.).

[efloras-4] Gerald B. Straley & Frederick H. Utech: Galanthus in Flora of North America. eFloras.org. [dostęp 2009-01-17]. (ang.).

[A-5] Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-02-03].

[6] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-01-17] (ang.).

[7] Crescent Bloom: Galanthus. The Compleat Botanica. [dostęp 2008-12-08]. (ang.).

[checklist-8] ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 85, ISBN 978-83-62975-45-7 .

[9] Ludmiła Karpowiczowa (red.): Słownik nazw roślin obcego pochodzenia łacińsko-polski i polsko-łaciński. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 1973.

[10] Galanthus. USDA, ARS, National Genetic Resources Program. Germplasm Resources Information Network – (GRIN). [dostęp 2008-12-28]. (ang.).

[11] Gawryś Wiesław: Słownik roślin zielnych. Kraków: Officina Botanica, 2008. ISBN 978-83-925110-5-2.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]