Adam Franciszek Jaźwiecki

Adam Franciszek Jaźwiecki

Sandor

Data i miejsce urodzenia	23 grudnia 1900 Kraków
Data i miejsce śmierci	16 października 1946 Świdnica
Narodowość	polska
Alma Mater	Akademia Sztuk Pięknych w Krakowie
Dziedzina sztuki	malarstwo
Odznaczenia

Franciszek Jaźwiecki więzień KL Auschwitz.

Portret górala

Adam Franciszek Jaźwiecki ps. „Sandor” (ur. 23 grudnia 1900 w Krakowie, zm. 16 października 1946 w Świdnicy) – polski działacz niepodległościowy, malarz, grafik i rysownik, członek Grupy Krakowskiej.

Życiorys

Podczas I wojny światowej walczył w Legionach Polskich, po zakończeniu działań wojennych rozpoczął naukę rysunku i malarstwa w prywatnych szkołach malarstwa i rysunku. Od 1928 studiował w Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie u Fryderyka Pautscha i Teodora Axentowicza. Z powodu konfliktu związanego z wystawą podyplomową został relegowany z Akademii wraz ze Stanisławem Osostowiczem i Leopoldem Lewickim, ostatecznie uczelnię ukończył w 1933. W okresie międzywojennym malował obrazy batalistyczne, pejzaże i portrety. Zajmował się autolitografią.

Od początku okupacji hitlerowskiej w 1939 został skierowany do pracy w obozie przejściowym na ulicy Wąskiej w Krakowie. Był zaangażowany w pomoc uwięzionym, pomagał organizować ucieczki i produkował kenkarty. Denuncjacja w drugiej połowie 1942 była przyczyną aresztowania i uwięzienia w areszcie na ulicy Montelupich. Transportem w dniu 1 grudnia 1942 został wywieziony do KL Auschwitz, gdzie pracował w kartoflarni, a następnie w malarni obozowej. Pobyt w Auschwitz zakończył 12 marca 1943, kiedy przeniesiono go do KL Gross-Rosen. Przebywał tam przejściowo i już 22 kwietnia 1943 został przetransportowany do Sachsenhausen. Tam również nie przebywał długo, 22 lipca 1944 z obozu w Oranienburgu przewieziono Adama Jaźwieckiego do Halberstadt, gdzie znajdował się podobóz KL Buchenwald. W pierwszych dniach maja obóz ewakuowano, jeńców wyzwolono w okolicy Zwonitz. Powracając do Krakowa udało mu się zabrać część prac tworzonych obozach, portretował współwięźniów i samego siebie. Zachowała się kolekcja 113 obrazów, które przekazano do muzeum w Oświęcimiu. W 1945 Jaźwiecki nie pozostał w Krakowie, ciężko chory na gruźlicę przeprowadził się do Świdnicy gdzie zmarł. Spoczywa na cmentarzu Rakowickim.

Ordery i odznaczenia

• Krzyż Niepodległości – 13 kwietnia 1931 „za pracę w dziele odzyskania niepodległości”

Bibliografia

• ZofiaZ. Baranowicz ZofiaZ., Polska awangarda artystyczna 1918-1939, Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, 1979, ISBN 83-221-0074-4, OCLC 749529098 .brak strony (książka)

Linki zewnętrzne

• Żołnierze Niepodległości : Jaźwiecki Franciszek (Adam Franciszek), ps. „Sandor”. Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku. [dostęp 2022-10-13].
• Art and Auschwitz, Franciszek Jaźwiecki. lastexpression.northwestern.edu. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-06-05)].
• Kedyw o/Kraków, wspomnienia Wandy Jaźwieckiej "Rodzina"