Aleksander Cederbaum

Aleksander ha-Lewi Osipowicz Cederbaum (jid. אַלעקסאַנדער הלוי אָסיפאָוויטש צעדערבוים; ur. 27 sierpnia 1816 roku w Zamościu, zm. 8 września 1893 roku w St. Petersburgu) – żydowski dziennikarz i wydawca pracujący w Rosji. Założył i wydawał „Ha-Melic” – pierwszą w Rosji hebrajską gazetę. Publikował także po rosyjsku i w jidisz.

Pochodził z biednej rodziny i terminował u krawca. Jednak dobrze poznał hebrajską literaturę oraz języki (polski, rosyjski i niemiecki). Ożenił się w Lublinie, a w 1840 roku wyjechał do Odessy, która w tamtym czasie była Mekką dla intelektualistów ruchu Haskala. Zdobył wśród nich znaczącą pozycję i nie ustawał w samokształceniu. Otworzył także sklep z ubraniami, który prowadził także usługi krawieckie. Pracował w nim jako krojczy.

W 1860 roku zdobył pozwolenie władz na wydawanie "Ha-Melic" – pierwszej hebrajskiej gazety w Rosji. Po 3 latach zaczął także jako pionier wydawać "Ḳol Mebasser" – pismo w języku jidisz. Ta gazeta przetrwała 8 lat, ostatni numer został skonfiskowany przez władze. Cederbaum wyjechał do St. Petersburga, gdyż tam nadal mógł wydawać "Ha-Melic". Zezwolono mu także na publikowanie i druk tygodnika po rosyjsku. Jednak "Wiestnik Ruskich Jewriej" ukazywał się bardzo krótko. Efemerydą okazał się także "Razwiet", który założył kilka lat później. W 1881 roku założył "Dos Jidiszes Fołksbłat" – codzienną gazetę w jidisz, która ukazywała się przez 8 lat. Był jej wydawcą tylko przez pierwsze lata.

Cederbaum był też autorem książek "Keter Kehunnah" i "Ben ha-Meẓarim", ale nie znalazły one wielu czytelników. Jednak jego rola jako propagatora Haskali jest nie do przecenienia. "Ḳol Mebasser" dał szansę publikacji wielu utalentowanym pisarzom jidisz, byli wśród nich m.in. Szolem Alejchem, Szolem Jakow Abramowicz (pseudonim Mendele Mojcher Sforim) i Icchak-Joel Linecki (Jizchok Linecky (1839–1915)).

Cederbaum miał bardzo duże wpływy w sferach rządowych. Jego wstawiennictwu i obiektywizmowi wiele zawdzięczają Żydzi z gruzińskiego miasta Kutaisi, których oskarżono o rytualny mord. Walczył także piórem i w sądzie z autorem antysemickich pamfletów Hipolitem Lutostańskim. Stowarzyszenie Palestyńskie w Odessie zawdzięcza swoje powstanie aktywności Cederbauma.