Aleksandria Troas
Aleksandria w Troadzie (stgr. Ἀλεξάνδρεια ἡ Τρωάς), Aleksandria Troas, Aleksandria Troadzka (stgr. Άλεξάνδρεια Τρωάς, łac. Alexandria Troas) – starożytne miasto greckie położone w północno-zachodniej części Azji Mniejszej, na obszarze Troady, około 20 km na południowy zachód od Troi[1]. Obecnie stanowisko archeologiczne w tureckiej prowincji Çanakkale, w okręgu (ilçe) Ezine koło wsi Dalyan.
Miasto zostało założone wkrótce po 311 p.n.e. przez Antygona I Jednookiego na miejscu wcześniejszej osady o nazwie Sigia[2]. Początkowo nosiło na cześć swojego założyciela nazwę Antigoneia[3]. Po bitwie pod Ipsos (301 p.n.e.) dostało się pod panowanie Lizymacha, który przemianował je na Aleksandrię Troas dla uczczenia Aleksandra Wielkiego[1][2]. W 133 p.n.e. Aleksandria Troadzka przeszła wraz z całym regionem pod panowanie rzymskie, a za czasów Oktawiana została przekształcona w rzymską kolonię[1].
Położona na brzegu Morza Egejskiego, blisko wejścia do Hellespontu, Aleksandria ta przez kilka wieków odgrywała rolę ważnego portu morskiego[2][4]. Otoczone murem miasto zajmowało powierzchnię około tysiąca akrów[2]. Szczyt swej świetności przeżywało za panowania cesarza Hadriana; z inicjatywy Heroda Attyka wzniesiono wówczas gimnazjon, a także termy, których ruiny zachowały się dotychczas[4]. Według Dziejów Apostolskich (Dz 16,8-11 oraz 20,5-12) miasto dwukrotnie odwiedził apostoł Paweł z Tarsu. Podczas drugiego pobytu miał dokonać cudu wskrzeszenia chłopca imieniem Eutychus, który zginął wskutek upadku z okna podczas głoszonego przez apostoła kazania[1].
Przed założeniem Konstantynopola Aleksandria Troadzka była uwzględniana przez Konstantyna Wielkiego jako ewentualne miejsce nowej stolicy cesarstwa[3]. Miasto w pełni funkcjonowało jeszcze na początku okresu bizantyjskiego, będąc wówczas siedzibą biskupstwa (jego historyczną pozostałością jest istniejące współcześnie biskupstwo tytularne Troady[5]. W późniejszym czasie zakończyło swe istnienie. Po podboju osmańskim Turcy nadali tej miejscowości nazwę Eski Stambul[4].
W przeszłości okazałe ruiny Aleksandrii w Troadzie (skrótowo nazywane często Troadą) uważano za pozostałości Homerowej Troi, choć ta identyfikacja już od XVI wieku budziła wątpliwości. W 1814 r. miejsce to jako pierwszy Polak odwiedził hr. Edward Raczyński i zwiedzanym 24 września „zwaliskom” poświęcił dość szczegółowy opis w swym Dzienniku podróży do Turcji odbytej w roku 1814. Wśród nich wymienił pozostałości term, teatru oraz dwóch nierozpoznanych budowli, przez ludność miejscową uważanych za „pałac Priama” i „świątynię Diany”. Zawiedziony ostatecznym efektem, pionier polskiej literatury krajoznawczej w konkluzji stwierdził: „Ruiny Aleksandryi Troas, które zwiedziłem, nie odpowiedziały memu oczekiwaniu; nie znalazłem w nich tey wzorowey i ozdobney architektury, iakiey się spodziewałem w mieście przez Aleksandra Wielkiego założonem”[6].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d Eerdmans Dictionary of the Bible. edited by David Noel Freedman. Grand Rapids: William B. Eerdmans Publishing Company, 2000, s. 1337. ISBN 0-8028-2400-5.
- ↑ a b c d Getzel M. Cohen: The Hellenistic Settlements in Europe, the Islands, and Asia Minor. Berkeley: University of California Press, 1995, s. 145-146. ISBN 0-520-08329-6.
- ↑ a b Matthew Bunson: Encyclopedia of the Roman Empire. New York: Facts on File, 2002, s. 16. ISBN 0-8160-4562-3.
- ↑ a b c John Freely: A Travel Guide to Homer. On the Trail of Odysseus through Turkey and the Mediterranean. London: I.B. Tauris, 2014, s. 68. ISBN 978-1-78076-197-8.
- ↑ Titular Episcopal See of Troas w bazie danych The Catholic Church in the World.
- ↑ Dziennik podróży do Turcyi odbytey w roku 1814. Wrocław: Wilhelm Bogumił Korn, 1823, s. 231-236.