Hadrian

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Hadrian
Publius Aelius Hadrianus
Ilustracja
Cesarz rzymski
Okres

od 117
do 138

Poprzednik

Trajan

Następca

Antoninus Pius

Dane biograficzne
Dynastia

Antoninów

Data i miejsce urodzenia

24 stycznia 76
Itálica lub Rzym

Data i miejsce śmierci

10 lipca 138
Baje

Miejsce spoczynku

Mauzoleum Hadriana

Ojciec

Publius Aelius Hadrianus Afer

Matka

Domicja Paulina

Żona

Sabina

Moneta
moneta
Aureus z wyobrażeniem Concordii na rewersie

Publiusz Eliusz Hadrian (łac. Publius Aelius Hadrianus; ur. 24 stycznia 76 w Itálice, zm. 10 lipca 138 w Bajach) – cesarz rzymski w latach 117–138. Po śmierci został zaliczony w poczet bogów.

Rodzinne koligacje[edytuj | edytuj kod]

Syn Publiusa Aeliusa Hadrianusa Afera i Domicji Pauliny. W wieku 10 lat stracił ojca i znalazł się pod opieką późniejszego cesarza Trajana. W 100 roku ożenił się z Vibią Sabiną (która miała wówczas 12 lat) – wnuczką siostry cesarza.

Kariera[edytuj | edytuj kod]

Przed wstąpieniem na tron pełnił wiele funkcji publicznych. Był jednym z decemwirów, trybunem drugiego legionu, kwestorem w roku 101, trybunem ludowym w roku 105, pretorem około roku 106, konsulem w latach 108 i 109 lub 110, legatem w czasie wyprawy przeciw Partom, dowódcą Legio I Minervia, legatem Syrii oraz legatem pretora do Dolnej Panonii.

Panowanie[edytuj | edytuj kod]

Po śmierci Trajana, Hadrian w wieku 41 lat został cesarzem rzymskim. Wiadomość o tym zastała go 11 sierpnia, gdy przebywał w Antiochii. W roku 118 zawitał do Rzymu, gdzie pozostał przez 3 lata. W 121 roku udał się do Galii. Zajął się umacnianiem fortyfikacji. W roku 122 znalazł się w Brytanii, gdzie zlecił budowę umocnień limesowychWału Hadriana. Zreformował system podatkowy, złagodził prawa dotyczące niewolników[1]. Zlecił Salwiuszowi Julianowi wydanie instrukcji prawnych dla pretorów zwane edyktem wieczystym (edictum perpetuum). Głównym założeniem jego polityki zagranicznej była rezygnacja z dalszych podbojów i zabezpieczenie granic Imperium Romanum. Od 129 roku nazywany był: Hadrianos Sebastos Olympios. W okresie 132–135 stłumił powstanie w Judei, a nazwę stolicy – Jerozolima – zmienił na Colonia Aelia Capitolina[2]. Usynowił Cejoniusza Kommodusa i Antoninusa Piusa, był trzecim z tzw. pięciu dobrych cesarzy. Pod koniec życia, mocno schorowany Hadrian (chorował między innymi na puchlinę wodną) zaczął podejmować kontrowersyjne decyzje, które głównie godziły w arystokrację. Po śmierci mimo to senat, z dość dużymi oporami, uchwalił jego deifikację.

Mecenas sztuki[edytuj | edytuj kod]

Hadrian (głowa portretowa z monachijskiej Gliptoteki)

Dał się poznać jako mecenas sztuki i nauki. Szczególną uwagą darzył kulturę grecką. Napisał niezachowane Ćwiczenia retoryczne różne (Meletai)[3], był autorem wielu wierszy, mów, napisał autobiografię, rzeźbił oraz malował. Jeden z niewielu ocalałych wierszy jego autorstwa Animula vagula, blandula w polskim przekładzie brzmi:

Duszyczko moja, tkliwa i ruchliwa,
Gościu ty ciała mojego i druhno,
Co pójdziesz teraz w ostępy ciemności,
Twarde i nagie, i pełne bladości,
A żartów stroić już zwykłych nie będziesz

Budowle powstałe z inicjatywy Hadriana w Rzymie to między innymi monumentalny grobowiec imperatora i jego rodziny (znany obecnie jako Zamek św. Anioła), oraz świątynia Wenery i Romy przy Forum Romanum od strony Koloseum. Odbudował również zniszczony w pożarze w roku 80 Panteon. Z przekazu Appiana (Bellum civile II 14,86) wynika, że w trakcie swej podróży po Egipcie stał się pierwszym odkrywcą egipskich starożytności (polecił odkopać grobowiec) i konserwatorem tamtejszych zabytków[4].

Inne biograficzne[edytuj | edytuj kod]

Hadrian był również znany ze swojego homoseksualnego związku z przeszło 30 lat młodszym od niego Antinousem, młodym Grekiem, który towarzyszył cesarzowi w jego podróżach. Kiedy Antinous poniósł śmierć w Nilu, Hadrian przeprowadził jego deifikację. Kult Antinousa miał w społeczeństwie trwać kilka wieków[potrzebny przypis].

Hadrian był również pierwszym rzymskim cesarzem, który nosił brodę. Ta moda miała przetrwać aż do panowania Konstantyna Wielkiego (306–337).

Od jego imienia nazwano ateński miesiąc Hadrianon (kalendarz starogrecki)[potrzebny przypis].

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. Cesarz wprowadził szereg humanitarnych reform, jak : ograniczenie samowoli właścicieli nad niewolnikami i rodziców nad dziećmi (Zmierzch ius vitae necisque), sprecyzowanie odpowiedzialności zbiorowej niewolników w razie zabicia właściciela (Głos cesarza Hadriana w sprawie "s.c. Silanianum"), rozróżnianie przestępstw popełnionych umyślnie oraz nieumyślnie (Kilka uwag na temat rzymskiego prawa karnego w Institutiones Marcianusa), (Twórcza interpretacja legis Corneliae de sicariis et veneficis przez Hadriana i jurysprudencję cesarską), zakaz kastracji nawet za zgodą ofiary (Rzymianie i ich „prawo medyczne”). Humanitaryzm ten był jednak ograniczony, zakazane zostało zmuszanie niewolników do walki na arenie czy stręczenie niewolnic do nierządu, jednak z zastrzeżeniem causa non praestita („bez powodu”) – zatem w ramach kary było to dopuszczalne. Zob. (Skazanie za śmierć na arenie - wymiar sprawiedliwości czy operacja finansowa?), (Szkice z zakresu rzymskiego prawa karnego – damnatio ad bestias).
  2. Jerzy Ciecieląg, Powstanie Bar Kochby 132–135 po Chr., Inforteditions, Zabrze 2008, s. 122.
  3. Focjusz, Biblioteka, Kodeks 100.
  4. Adam Łukaszewicz, Egipt Greków i Rzymian, Książka i Wiedza, Warszawa 2006, s. 314-315.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • Anthony R. Birley, Hadrian (tłum. R. Wiśniewski), PIW, Warszawa 2002, ISBN 83-06-02883-X
  • Max Cary, Howard Hayes Scullard, Dzieje Rzymu. Od czasów najdawniejszych do Konstantyna. T. II, PIW, Warszawa 1992.
  • Aleksander Krawczuk, Poczet cesarzy rzymskich. Pryncypat, Iskry, Warszawa 1986, ISBN 83-207-0788-9
  • Aleksander Krawczuk, Poczet cesarzowych Rzymu, Iskry, Warszawa 2006.
  • Władcy i wodzowie starożytności. Słownik (red. P. Iwaszkiewicz, W. Łoś, M. Stępień), WSiP, Warszawa 1998.
  • Krzysztof Kęciek, Starożytność wyklęta, Wydawnictwo Attyka, Warszawa 2008.