Alternantera krokodylowa
| |
| Systematyka[1][2] | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Podkrólestwo | |
| Nadgromada | |
| Gromada | |
| Podgromada | |
| Nadklasa | |
| Klasa | |
| Nadrząd | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
alternantera krokodylowa |
| Nazwa systematyczna | |
| Alternanthera philoxeroides (Mart.) Griseb. Abh. Königl. Ges. Wiss. Göttingen 24: 36 1879[3] | |
Alternantera krokodylowa (Alternanthera philoxeroides) – gatunek rośliny z rodziny szarłowatych (Amaranthaceae). Występuje jako rodzimy na terenie Ameryki Południowej (Argentyna, Brazylia, Paragwaj i Urugwaj)[4]. Zasięg geograficzny alternantery krokodylowej kiedyś obejmował tylko region rzeki Parana w Ameryce Południowej, ale od tego czasu rozszerzył się na ponad 30 krajów, takich jak Stany Zjednoczone, Nowa Zelandia, Chiny i wiele innych[5]. Gatunek uważany jest za inwazyjny.
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
Roślina zielna, dwupienna[6]. Tworzy długie do 10 m pędy (stolony), puste w środku, dzięki czemu unoszą się na powierzchni wody. Liście skrętoległe. Kwiaty są białawe, skupione w kulistawe kwiatostany o średnicy około 13 mm, wyrastające na krótkich szypułkach[5].
Biologia i ekologia[edytuj | edytuj kod]
Roślina kwitnie od grudnia do kwietnia. Może rozwijać się zarówno w środowisku suchym, jak i wodnym[7]. Jako roślina inwazyjna A. philoxeroides polega niemal wyłącznie na rozmnażaniu wegetatywnym – w miejscach poza rodzimym występowaniem rzadko wytwarza żywe nasiona[8]. Rozrosnąć się może nawet z małych kawałków łodygi lub z fragmentu liścia[9]. W obszarze naturalnego zasięgu rozprzestrzenia się także za pomocą nasion[8].
Wpływ na roślinność[edytuj | edytuj kod]
Obecność tego inwazyjnego gatunku zakłóca naturalny przepływ wody z powodu gęstych skupisk łodyg, jakie tworzy[7]. Skupiska te powodują problem z dostępnością energii słonecznej dla zanurzonych roślin rodzimych[10]. Ponadto z tych samych przyczyn zakłóca regularną wymianę gazów zachodzących pod powierzchnią[5]. Oprócz pogarszania warunków rozwoju rodzimej roślinności wodnej A. philoxeroides może również wpływać na wzrost i plon roślin uprawianych na pastwiskach i polach[8]. Gęste skupiska tych roślin ograniczać przepływ wody używanej w systemach nawadniających i zwiększają prawdopodobieństwo powodzi, które również mogą niszczyć uprawy.
Wpływ na zwierzęta[edytuj | edytuj kod]
Zwarte skupienia utworzone tego gatunku zmniejszają zróżnicowanie roślinności, co stanowi problem dla roślinożerców, ponieważ spadają zasoby ich pożywienia[9]. Kłębowiska pędów utrudniają zwierzętom dostęp do wody[7]. W efekcie masowe występowanie tego gatunku zmniejsza zróżnicowanie rodzimej fauny[11].
Wpływ na społeczeństwo[edytuj | edytuj kod]
Gęste skupiska roślin utrudniają wykorzystanie rekreacyjne akwenów, w tym pływanie łódką czy łowienie ryb[7]. Zakłócenie przepływu może również mieć negatywny wpływ na infrastrukturę, w tym funkcjonowanie małych elektrowni wodnych. Gęste skupiska zapewniają również odpowiednie warunki do rozwoju komarów[12]. Relację pomiędzy tym gatunkiem alternantery a komarami można opisać jako komensalizm, ponieważ komary dostają miejsce wylęgu, a roślina w zamian ani nic nie traci, ani niczego nie zyskuje. Rosnąca populacja komarów może prowadzić do wzrostu ryzyka dla zdrowia ludzi w związku z przenoszeniem różnych chorób.
Zwalczanie[edytuj | edytuj kod]
Eliminowanie gatunku metodami ręcznymi, takimi jak pielenie lub wyrywanie, o ile nie powoduje skutecznego jej usunięcia, może przyczynić się do rozprzestrzenienia rośliny, kolonizującej nowe obszary nawet za pomocą bardzo małych fragmentów pędów[7].
Środki biologiczne i chemiczne[edytuj | edytuj kod]
Do biologicznej ochrony alternantery krokodylowej użyto owadów. Najczęściej stosowany i zarazem najskuteczniejszy jest Agasicles hygrophila; został wykorzystany do kontroli biologicznej w Australii, Chinach, Tajlandii, Nowej Zelandii i Stanach Zjednoczonych. Jednak jego skuteczność jest ograniczona z powodu niemożności przetrwania w temperaturach niższych niż 11 °C[13]. Próbowano wypuszczać także inne gatunki owadów np. w Stanach Zjednoczonych: Amynothrips andersoni i Vogtia malloi. Gatunki te powodują natychmiastowe więdnięcie i ograniczają rozmnażanie A. philoxeroides poprzez zasiedlanie jego łodyg[7]. Można stosować również środki chemiczne. Wykazano iż są one bardzo skuteczne, natomiast aby działały muszą być aplikowane regularnie. Przykładami najbardziej użytecznych środków są: glifosat, trichlopyr, fluridon, imazamoks, oraz imazapyr.
Stan zagrożenia w Europie[edytuj | edytuj kod]
Jako rok wkroczenia tego gatunku do Europy podaje się 1971, kiedy w południowo-zachodniej Francji po raz pierwszy zaobserwowano występowanie alternantery krokodylowej. Przez wiele lat gatunek ten nie rozprzestrzeniał się na inne stanowiska i nie uważano go za inwazyjny, albo zagrażający rodzimej przyrodzie. Dopiero w 2000 roku nad rzeką Tarn w południowej Francji zaobserwowano kolejne stanowiska. Pomimo rozprzestrzenienia się gatunku w nowe miejsca, nie uważa się go nadal za zagrażający, gdyż nie tworzy gęstych skupisk i nie jest liczny. W 2013 roku nad jednym z dopływów Renu - rzeką Ouveze odkryto nowe stanowiska. Jedynie w ciągu roku populacja zwiększyła swój areał występowania nawet ponad 150 krotnie (z 10 m kw do około 1500-2000 m kw). Ta szybka ekspansja spowodowała, iż gatunek uznano za inwazyjny w rejonie śródziemnomorskim. Gatunek również był licznie notowany od 2001 roku we Włoszech. Pierwsze stanowisko odkryto w Toskanii, koło Pizy wzdłuż kanału, następnie gatunek uznano za inwazyjny wzdłuż rzeki Arno od miejscowości Signa do Florencji oraz w Lazio w Rzymie wzdłuż rzeki Tevere. Ponadto stanowisko gatunku odnotowano w Parku Narodowym (Circeo) w Borgio Grappa[14].
Gatunek ten znajduje się na Liście inwazyjnych gatunków obcych uznanych za stwarzające zagrożenie dla Unii Europejskiej.
Stan zagrożenia w Polsce[edytuj | edytuj kod]
Gatunek ten nie został stwierdzony i nie znajduje się na krajowych listach gatunków inwazyjnych lub zagrażających w Polsce. Alternantera krokodylowa to gatunek, który nie toleruje ujemnych temperatur oraz wysokich wahań dobowych temperatury, stąd klimat Polski nie jest dla niego odpowiedni. Gatunek ten nie występuje także w kolekcjach arboretów oraz ogrodów botanicznych w Polsce. Ponieważ znajduje się na liście gatunków inwazyjnych, które mogą stwarzać zagrożenie w UE, obowiązują specjalne zasady dotyczące obrotem tego gatunku na terenie Unii Europejskiej. Gatunek ten nie występuje w obrocie jako roślina akwariowa, a inne gatunki z rodzaju Alternanthera uważane są za ciężkie w hodowli akwariowej i stąd nie cieszą się dużą popularnością.
Uważa się, że jedyne potencjalne siedlisko, które w Polsce mogłoby być zagrożone to zbiorniki z wodą termalną - czyli o podwyższonej temperaturze w stosunku do innych. Dodatkowym zagrożeniem ze strony tego gatunku w Polsce mogą być globalne zmiany tj. ocieplanie się klimatu, czyli do takiego, który alternantera krokodylowa preferuje[15].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ Peter F. Stevens, Caryophyllales, [w:] Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2020-09-10] (ang.).
- ↑ Alternanthera philoxeroides (Mart.) Griseb.. [w:] The Plant List. Version 1.1 [on-line]. [dostęp 2020-09-09].
- ↑ M.H. Julien i inni, Proceedings of the XII International Symposium on Biological Control of Weeds, CABI, 2008, ISBN 978-1-84593-506-1 [dostęp 2020-03-18] (ang.).
- ↑ a b c NSW WeedWise [online], weeds.dpi.nsw.gov.au [dostęp 2020-03-18] (ang.).
- ↑ SMS Two Column Template: Smithsonian Marine Station (SMS) at Fort Pierce [online], naturalhistory2.si.edu [dostęp 2020-03-18].
- ↑ a b c d e f Texas Invasives [online], www.texasinvasives.org [dostęp 2020-03-18].
- ↑ a b c Steve Csurhes, Anna Markula, Pest plant risk assessment: alligator weed Alternanthera philoxeroides, „The State of Queensland, Department of Employment, Economic Development and Innovation.”, Brisbane, Queensland, Australia 2010.
- ↑ a b details [online], www.tsusinvasives.org [dostęp 2020-03-18].
- ↑ Alternanthera philoxeroides. [dostęp 2017-09-14].
- ↑ Alternanthera philoxeroides (C. Martius) Grisebach, Alligator weed (Amaranthaceae).. W: L. Roberts, O. Sutherland: A Review of Biological Control of Invertebrates Pests and Weeds in new Zealand 1874 to 1987. C. Martius. Wielka Brytania: UK: CAB, 1986, s. 325-330. ISBN 0-85198-645-5.
- ↑ Management and Control of Alligator Weed in Ponds and Lakes › Aquatic Biologists. [dostęp 2017-09-14]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-09-14)].
- ↑ alligatorweed (Alternanthera philoxeroides) - FactSheet. [dostęp 2017-09-14].
- ↑ Agnieszka Kompala-Bąba, Gabriela Woźniak, Bogdan Jackowiak, Analiza stopnia inwazyjności gatunków obcych w Polsce wraz ze wskazaniem gatunków istotnie zagrażających rodzimej florze i faunie oraz propozycją działań strategicznych w zakresie możliwości ich zwalczania oraz Analiza dróg niezamierzonego wprowadzania lub rozprzestrzeniania się inwazyjnych gatunków obcych wraz z opracowaniem planów działań dla dróg priorytetowych. [online], marzec 2018.
- ↑ Agnieszka Kompała-Bąba, Gabriela Woźniak, Bogdan Jackowiak, Harmonia+PL – procedura oceny ryzyka negatywnego oddziaływania inwazyjnych i potencjalnie inwazyjnych gatunków obcych w Polsce. Alternatera krokodylowa. [online], 2018.