Gatunek inwazyjny
Gatunek inwazyjny – gatunek allochtoniczny o znacznej ekspansywności, który rozprzestrzenia się naturalnie lub z udziałem człowieka i stanowi zagrożenie dla fauny i flory danego ekosystemu, konkurując z gatunkami autochtonicznymi o niszę ekologiczną, a także przyczyniając się do wyginięcia gatunków miejscowych.
Gatunki inwazyjne stanowią drugie – zaraz po niszczeniu siedlisk – największe zagrożenie dla światowej bioróżnorodności. Inwazyjne gatunki roślin stanowią szczególny problem na obszarach chronionych, wypierając rodzime gatunki roślin, dla ochrony których utworzono te obszary. W takim przypadku zachodzi konieczność usuwania intruzów (głównie przez niszczenie mechaniczne).
Przykładowe gatunki[edytuj | edytuj kod]
Europa[edytuj | edytuj kod]
.jpg)
W 2018 opublikowana została lista 66 inwazyjnych gatunków zwierząt i roślin uznanych za stanowiące największe zagrożenie dla bioróżnorodności i ekosystemów w Europie[1]. Wybrano je spośród 329 uznawanych za groźne. Na czele listy znalazły się:
- Channa argus – ryba z rodziny żmijogłowowatych (Channidae),
- Limnoperna fortunei – małż z rodziny omułkowatych (Mytilidae)
- Orconectes rusticus – rak z rodziny Cambaridae
- Plotosus lineatus – sumik węgorzowaty
- Codium parvulum – zielenica z rzędu Bryopsidales
- Crepidula onyx – ślimak z rodziny Calyptraeidae
- Mytilopsis sallei – małż z rodziny racicznicowatych (Dreissenidae)
- Sciurus niger – wiewiórka czarna
Polska[edytuj | edytuj kod]
Oto niektóre najgroźniejsze gatunki inwazyjne Polski:
- Rośliny:
- barszcz Sosnowskiego
- barszcz Mantegazziego
- rdestowiec ostrokończysty
- rdestowiec sachaliński
- rdestowiec czeski
- klon jesionolistny
- kolczurka klapowana
- nawłoć kanadyjska
- nawłoć późna
- niecierpek drobnokwiatowy
- niecierpek gruczołowaty
- irga błyszcząca
- świdośliwka kłosowa
- czeremcha amerykańska
- róża pomarszczona
- robinia akacjowa
- rudbekia naga
- Zwierzęta:
- babka śniadogłowa
- babka rzeczna
- babka łysa
- jenot
- norka amerykańska
- wioślarka kaspijska (Cercopagis pengoi)
- racicznica zmienna
- rak sygnałowy
- rak pręgowaty inaczej rak amerykański (Orconectes limosus)
- lates nilowy
- stonka kukurydziana
- szop pracz
- krab wełnistoszczypcy
- krabik amerykański
- kiełż wschodni
- Dikerogammarus villosus (kiełż)
- żółwie[2]: ostrogrzbiety, ozdobny, malowany i jaszczurowaty
Przepisy Ustawy o ochronie przyrody z 2004 roku i stosowne rozporządzenie[3] określają gatunki inwazyjne, wobec których obowiązują zakazy działań mogących przyczynić się do ich upowszechnienia w środowisku.
Ornitologia[edytuj | edytuj kod]
W ornitologii termin gatunek inwazyjny ma również inne znaczenie. Są to gatunki, które w pewnych, nieregularnych okresach pojawiają się w dużej liczbie na danym terenie. Z reguły są to gatunki wysoko wyspecjalizowane pod względem odżywiania. Dla Polski przykładami tego typu ptaków są:
- sowa śnieżna (Nyctea scandiaca)
- syberyjski podgatunek orzechówki (Nucifraga caryocatactes macrorhynos)
- krzyżodzioby (rodzaj Loxia):
- krzyżodziób świerkowy (L. curvirostra)
- krzyżodziób sosnowy (L. pytyopsittacus)
- krzyżodziób modrzewiowy (L. leucoptera)
Niektóre gatunki wykazują jedynie pewien stopień tego typu inwazyjności manifestujący się fluktuacjami liczby wędrujących osobników, trasy przelotu i zasięgu. Z reguły są to gatunki odżywiające się mało zróżnicowanym pokarmem roślinnym. W przypadku nieurodzaju na danym terenie żerowania (zwykle zimowisku) większa niż zazwyczaj liczba osobników podejmuje dalszą wędrówkę w poszukiwaniu nowych żerowisk. Taką zwiększoną liczbę osobników na trasie wędrówki określa się nalotem inwazyjnym. Przykładami tego typu gatunków inwazyjnych są dla Polski takie ptaki jak:
- czyż zwyczajny (Carduelis spinus)
- czeczotka zwyczajna (Carduelis flammea)
- dzięcioł duży (Dendrocopos major)
- jemiołuszka (Bombycilla garrulus)
- sójka zwyczajna (Garrulus glandarius)
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Roy et al.. Developing a list of invasive alien species likely to threaten biodiversity and ecosystems in the European Union. „Global Change Biology”, s. 1–17, 2018. DOI: 10.1111/gcb.14527 (ang.).
- ↑ Borys Kala, Andrzej Kepel, Wojciech Solarz, Marta Więckowska: Program postępowania z inwazyjnymi gatunkami żółwi na terenie Polski. Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska, 2015. [dostęp 2018-10-09].
- ↑ Tekst rozporządzenia z dnia 9 września 2011 r. w sprawie listy roślin i zwierząt gatunków obcych, które w przypadku uwolnienia do środowiska przyrodniczego mogą zagrozić gatunkom rodzimym lub siedliskom przyrodniczym (Dz.U. z 2011 r. nr 210, poz. 1260)
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Dajdok Z., Pawlaczyk P., Inwazyjne gatunki roślin ekosystemów mokradłowych Polski, Wydawnictwo Klubu Przyrodników, Świebodzin 2009, ISBN 978-83-87846-69-5
- Instytut Ochrony Przyrody PAN - Gatunki obce w Polsce
- NOBANIS - Baza danych o gatunkach inwazyjnych centralnej i północnej Europy
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Mirosław Gwiazdowicz Inwazyjne gatunki obce, „Infos”, Biuro Analiz Sejmowych, nr 11(171), 5 czerwca 2014.