Gatunek inwazyjny

Rdestowiec ostrokończysty to jedna z najbardziej inwazyjnych roślin w Polsce

Gatunek inwazyjny (inwazyjny gatunek obcy, IGO) – gatunek allochtoniczny o znacznej ekspansywności, który rozprzestrzenia się naturalnie lub z udziałem człowieka i stanowi zagrożenie dla fauny i flory danego ekosystemu, konkurując z gatunkami autochtonicznymi (rodzimymi) o niszę ekologiczną, a także przyczyniając się do wyginięcia gatunków miejscowych.

Gatunki inwazyjne stanowią drugie – zaraz po niszczeniu siedlisk – największe zagrożenie dla światowej bioróżnorodności. Inwazyjne gatunki roślin stanowią szczególny problem na obszarach chronionych, wypierając rodzime gatunki roślin, dla ochrony których utworzono te obszary. W takim przypadku zachodzi konieczność usuwania intruzów (głównie przez niszczenie mechaniczne).

Przykładowe gatunki

Europa

Channa argus

Sumik węgorzowaty

Wiewiórka czarna

W 2018 opublikowana została lista 66 inwazyjnych gatunków zwierząt i roślin uznanych za stanowiące największe zagrożenie dla bioróżnorodności i ekosystemów w Europie. Wybrano je spośród 329 uznawanych za groźne. Na czele listy znalazły się:

• Channa argus – ryba z rodziny żmijogłowowatych (Channidae),
• Limnoperna fortunei – małż z rodziny omułkowatych (Mytilidae)
• Orconectes rusticus – rak z rodziny Cambaridae
• Plotosus lineatus – sumik węgorzowaty
• Codium parvulum – zielenica z rzędu Bryopsidales
• Crepidula onyx – ślimak z rodziny Calyptraeidae
• Mytilopsis sallei – małż z rodziny racicznicowatych (Dreissenidae)
• Sciurus niger – wiewiórka czarna

Polska

Oto niektóre najgroźniejsze gatunki inwazyjne Polski:

• Rośliny:
  • barszcz Sosnowskiego
  • barszcz Mantegazziego
  • rdestowiec ostrokończysty
  • rdestowiec sachaliński
  • rdestowiec czeski
  • klon jesionolistny
  • kolczurka klapowana
  • nawłoć kanadyjska
  • nawłoć późna
  • niecierpek drobnokwiatowy
  • niecierpek gruczołowaty
  • irga błyszcząca
  • świdośliwka kłosowa
  • czeremcha amerykańska
  • róża pomarszczona
  • robinia akacjowa
  • rudbekia naga
• Zwierzęta:
  • babka śniadogłowa
  • babka rzeczna
  • babka łysa
  • jenot
  • norka amerykańska
  • wioślarka kaspijska (Cercopagis pengoi)
  • racicznica zmienna
  • rak sygnałowy
  • rak pręgowaty inaczej rak amerykański (Orconectes limosus)
  • lates nilowy
  • stonka kukurydziana
  • szop pracz
  • krab wełnistoszczypcy
  • krabik amerykański
  • kiełż wschodni
  • Dikerogammarus villosus (kiełż)
  • żółwie: ostrogrzbiety, ozdobny, malowany i jaszczurowaty

Przepisy Ustawy o ochronie przyrody z 2004 roku i stosowne rozporządzenie określają gatunki inwazyjne, wobec których obowiązują zakazy działań mogących przyczynić się do ich upowszechnienia w środowisku.

Ornitologia

Sowa śnieżna

W ornitologii termin gatunek inwazyjny ma również inne znaczenie. Są to gatunki, które w pewnych, nieregularnych okresach pojawiają się w dużej liczbie na danym terenie. Z reguły są to gatunki wysoko wyspecjalizowane pod względem odżywiania. Dla Polski przykładami tego typu ptaków są:

• sowa śnieżna (Nyctea scandiaca)
• syberyjski podgatunek orzechówki (Nucifraga caryocatactes macrorhynos)
• krzyżodzioby (rodzaj Loxia):
  • krzyżodziób świerkowy (L. curvirostra)
  • krzyżodziób sosnowy (L. pytyopsittacus)
  • krzyżodziób modrzewiowy (L. leucoptera)

Niektóre gatunki wykazują jedynie pewien stopień tego typu inwazyjności manifestujący się fluktuacjami liczby wędrujących osobników, trasy przelotu i zasięgu. Z reguły są to gatunki odżywiające się mało zróżnicowanym pokarmem roślinnym. W przypadku nieurodzaju na danym terenie żerowania (zwykle zimowisku) większa niż zazwyczaj liczba osobników podejmuje dalszą wędrówkę w poszukiwaniu nowych żerowisk. Taką zwiększoną liczbę osobników na trasie wędrówki określa się nalotem inwazyjnym. Przykładami tego typu gatunków inwazyjnych są dla Polski takie ptaki jak:

• czyż zwyczajny (Carduelis spinus)
• czeczotka zwyczajna (Carduelis flammea)
• dzięcioł duży (Dendrocopos major)
• jemiołuszka (Bombycilla garrulus)
• sójka zwyczajna (Garrulus glandarius)

Zobacz też

• inwazja
• gatunek pionierski
• roślina ruderalna

Bibliografia

• Dajdok Z., Pawlaczyk P., Inwazyjne gatunki roślin ekosystemów mokradłowych Polski, Wydawnictwo Klubu Przyrodników, Świebodzin 2009, ISBN 978-83-87846-69-5.
• Instytut Ochrony Przyrody PAN – Gatunki obce w Polsce
• NOBANIS – Baza danych o gatunkach inwazyjnych centralnej i północnej Europy

Linki zewnętrzne

• Mirosław Gwiazdowicz Inwazyjne gatunki obce, „Infos”, Biuro Analiz Sejmowych, nr 11(171), 5 czerwca 2014.