Ampullariidae

	Ampullariidae
	Gray, 1824
	; Przedstawiciel rodziny – Pila globosa
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	mięczaki
Gromada	ślimaki
Podgromada	Caenogastropoda
Rząd	Architaenioglossa
Nadrodzina	Ampullarioidea
Rodzina	Ampullariidae
	Typ nomenklatoryczny
	Ampullaria Lamarck, 1799 (= Pila Röding, 1798)
Synonimy
	Pilidae Preston, 1915; Sauleini Berthold, 1991;
	Pilidae Preston, 1915; Sauleini Berthold, 1991;
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Ampullariidae – rodzina ziemno-wodnych ślimaków z rzędu Architaenioglossa, potocznie nazywanych ampulariami. Występują w wodach słodkich strefy tropikalnej i subtropikalnej. Są przystosowane do przebywania przez dłuższy czas na lądzie. W wielu krajach zostały introdukowane w celu wykorzystania jako źródło pokarmu. Zamiast tego stały się szkodnikami upraw ryżu i taro. W niektórych krajach introdukowano je w celu ograniczenia populacji ślimaków z rodziny zatoczkowatych (Planorbidae)^[4]. Niektóre z nich to gatunki inwazyjne. Kilka jest przedmiotem handlu na potrzeby akwarystyki.

Ich muszle mają różne kształty: od turbospiralnych po niemal planispiralne. W układzie oddechowym zachowało się jedno ktenidium i powstało silnie unaczynione wnętrze jamy płaszczowej zwane „płucem”^[5].

Biologia i ekologia wielu gatunków pozostaje słabo poznana. Głównym pokarmem większości z nich są makrofity^[6]. Gatunki z rodzaju Pomacea przyczyniają się do dużych strat w uprawach rolnych w wielu krajach Azji (Tajlandia, Wietnam, część Malezji i Indonezji, Chiny, Japonia), na Haiti, Hawajach i Filipinach^[6].

Systematyka

Dynamicznie zmieniająca się klasyfikacja biologiczna tej rodziny jest problematyczna z kilku powodów^[7]^[6]:

niektóre gatunki wykazują dużą zmienność morfologiczną (wielu badaczy przyznaje, że prawidłowa identyfikacja niektórych gatunków jest wyjątkowo trudna; obecnie [2012] szybka identyfikacja jest możliwa praktycznie tylko w oparciu o kombinację cech morfologicznych ślimaka i morfologii kładek jajowych),
wiele z dotychczasowych, zwłaszcza starszych opisów jest obarczonych poważnymi błędami, diagnoza taksonomiczna gatunku opierała się głównie na zewnętrznych cechach budowy muszli, które często są uzależnione od wpływu warunków środowiskowych, barier geograficznych oraz wieku ślimaków – współcześnie uważa się, że prawidłowe rozróżnienie gatunków w oparciu o kształt muszli nie jest możliwe,
w kilku przypadkach brak pewności, czy opisywany jest odrębny gatunek, czy gatunki bliźniacze.

Typem nomenklatorycznym rodziny jest Pila (nazwa Ampullaria Lamarck, 1799 została uznana jej młodszym synonimem). Ampullariidae jest typem dla nadrodziny Ampullarioidea i taksonem siostrzanym żyworodkowatych (Viviparidae)^[8]. Monofiletyzm Ampullariidae nie jest kwestionowany^[7]. Kompleksowe badania filogenetyczne w obrębie rodziny przeprowadzili Hayes i inni w 2009 roku^[9].

Podział systematyczny

W obrębie rodziny Ampullariidae wyróżnia się ponad 150 żyjących gatunków klasyfikowanych w dwóch podrodzinach^[3]^[10] i 9 rodzajach^[3]:

Ampullariinae Gray, 1824
- Afropomus Pilsbry & Bequaert, 1927 – z jednym gatunkiem występującym w zachodniej Afryce
- Forbesopomus Bequaert & Clench, 1937 – z jednym gatunkiem występującym na Filipinach
- Lanistes Montfort, 1810 – w Afryce
- Pila Röding, 1798 – w Afryce, na Madagaskarze i w Azji (od Filipin po Indie i Cejlon)
- Saulea Gray, 1868 – z jednym gatunkiem występującym w zachodniej Afryce
Pomaceinae Starobogatov, 1983
- Asolene d’Orbigny, 1838 – występują w Ameryce Południowej
- Felipponea Dall, 1919 – w Ameryce Południowej
- Marisa J.E. Gray, 1824 – w Ameryce Południowej
- Pomacea Perry, 1810 – w Ameryce Północnej i Południowej, introdukowane w Azji

Opisano też niesklasyfikowane w żadnej z powyższych podrodzin rodzaje wymarłe, znane tylko ze szczątków kopalnych^[3]:

Carnevalea Harzhauser & Neubauer, 2016 †
Doriaca Willmann, 1981 †
Euphepyrgula G.-X. Zhu, 1980 †
Mesolanistes Yen, 1945 †
Pseudoceratodes Wenz, 1928 †
Sudanistes Harzhauser & Neubauer, 2017 †

Przypisy

↑ Ampullariidae, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
↑ International Commission on Zoological Nomenclature. Case 2996: Pila Roding, 1798 and Pomacea Perry, 1810 (Mollusca, Gastropoda): proposed placement on the Official List, and Ampullariidae Gray, 1824: proposed confirmation as the nomenclaturally valid synonym of Pilidae Preston, 1915. „Bulletin of Zoological Nomenclature”. 56, s. 74–76, 1999. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d MolluscaBase eds., Ampullariidae J. E. Gray, 1824, [w:] MolluscaBase [online] [dostęp 2024-03-16] (ang.).
↑ S.M. Martin, L.H.L. Negrete. Radular ultrastructure of South American Ampullariidae (Gastropoda: Prosobranchia). „Brazilian Journal of Biology”. 67 (4), s. 721–726, 2007. ISSN 1519-6984. (ang.). (pdf)
↑ Beata Pokryszko: Gromada: ślimaki – Gastropoda. W: Zoologia : bezkręgowce. T. 1. Red. nauk. Czesław Błaszak. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2009, s. 462, 469. ISBN 978-83-01-16108-8.
↑ ^a ^b ^c EFSA Panel on Plant Health. Statement on the identity of apple snails. „EFSA Journal”. 10 (4), s. 2645, 2012. DOI: 10.2903/j.efsa.2012.2645. (ang.).
↑ ^a ^b N.J. Cazzaniga. Old species and new concepts in the taxonomy of Pomacea (Gastropoda: Ampullariidae). „Biocell”. 26 (1), s. 71–81, 2002. [zarchiwizowane z adresu 2016-03-14]. (ang.).
↑ T. Berthold. Comparative conchology and functional morphology of the copulatory organ of the Ampullariidae (Gastropoda, Monotocardia) and their bearing upon phylogeny and palaeontology. „Abhandl naturwiss Ver Hamburg”. 28, s. 141–164, 1989. (ang.).
↑ Kenneth A.K.A. Hayes Kenneth A.K.A., Robert H.R.H. Cowie Robert H.R.H., Silvana C.S.C. Thiengo Silvana C.S.C., A global phylogeny of apple snails: Gondwanan origin, generic relationships, and the influence of outgroup choice (Caenogastropoda: Ampullariidae), „Biological Journal of the Linnean Society”, 98 (1), 2009, s. 61–76, DOI: 10.1111/j.1095-8312.2009.01246.x (ang.).
↑ PhilippeP. Bouchet PhilippeP. i inni, Revised Classification, Nomenclator and Typification of Gastropod and Monoplacophoran Families, „Malacologia”, 61 (1–2), 2017, s. 1–526, DOI: 10.4002/040.061.0201 (ang.).

Linki zewnętrzne

Stijn A.I. Ghesquiere: Apple snails (Ampullaridae). [dostęp 2012-06-14]. (ang.).

[itis-1] Ampullariidae, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).

[Case2996-2] International Commission on Zoological Nomenclature. Case 2996: Pila Roding, 1798 and Pomacea Perry, 1810 (Mollusca, Gastropoda): proposed placement on the Official List, and Ampullariidae Gray, 1824: proposed confirmation as the nomenclaturally valid synonym of Pilidae Preston, 1915. „Bulletin of Zoological Nomenclature”. 56, s. 74–76, 1999. (ang.).

[mb-3] MolluscaBase eds., Ampullariidae J. E. Gray, 1824, [w:] MolluscaBase [online] [dostęp 2024-03-16] (ang.).

[Martin-4] S.M. Martin, L.H.L. Negrete. Radular ultrastructure of South American Ampullariidae (Gastropoda: Prosobranchia). „Brazilian Journal of Biology”. 67 (4), s. 721–726, 2007. ISSN 1519-6984. (ang.). (pdf)

[BlaszakT1-5] Beata Pokryszko: Gromada: ślimaki – Gastropoda. W: Zoologia : bezkręgowce. T. 1. Red. nauk. Czesław Błaszak. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2009, s. 462, 469. ISBN 978-83-01-16108-8.

[EFSA-6] EFSA Panel on Plant Health. Statement on the identity of apple snails. „EFSA Journal”. 10 (4), s. 2645, 2012. DOI: 10.2903/j.efsa.2012.2645. (ang.).

[Cazza-7] N.J. Cazzaniga. Old species and new concepts in the taxonomy of Pomacea (Gastropoda: Ampullariidae). „Biocell”. 26 (1), s. 71–81, 2002. [zarchiwizowane z adresu 2016-03-14]. (ang.).

[Berthold-8] T. Berthold. Comparative conchology and functional morphology of the copulatory organ of the Ampullariidae (Gastropoda, Monotocardia) and their bearing upon phylogeny and palaeontology. „Abhandl naturwiss Ver Hamburg”. 28, s. 141–164, 1989. (ang.).

[hayes-9] Kenneth A.K.A. Hayes Kenneth A.K.A., Robert H.R.H. Cowie Robert H.R.H., Silvana C.S.C. Thiengo Silvana C.S.C., A global phylogeny of apple snails: Gondwanan origin, generic relationships, and the influence of outgroup choice (Caenogastropoda: Ampullariidae), „Biological Journal of the Linnean Society”, 98 (1), 2009, s. 61–76, DOI: 10.1111/j.1095-8312.2009.01246.x (ang.).

[bouchet-10] PhilippeP. Bouchet PhilippeP. i inni, Revised Classification, Nomenclator and Typification of Gastropod and Monoplacophoran Families, „Malacologia”, 61 (1–2), 2017, s. 1–526, DOI: 10.4002/040.061.0201 (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]