Antoni Patek
Antoni Norbert Patek herbu Prawdzic (ur. 14 czerwca 1812 w Piaskach Szlacheckich[1], zm. 1 marca 1877 w Genewie) – polski zegarmistrz, pionier przemysłowej produkcji zegarków, założyciel firmy Patek Philippe & Co. – pierwszej firmy na świecie produkującej masowo zegarki kieszonkowe oraz jedne z najbardziej ekskluzywnych zegarków na świecie, działacz polityczny Wielkiej Emigracji.
Życiorys
Urodził się w rodzinie drobnej szlachty[2], jego rodzicami byli Anna z domu Piasecka i Joachim Patek herbu Prawdzic[3]. Miał 10 lat[2] gdy przeprowadził się z rodzicami do Warszawy. Gdy w 1827 r. zmarł mu ojciec, młody Antek musiał podjąć pracę by zarobić na utrzymanie rodziny.
W następnym roku, w wieku lat 17, wstąpił do 1 Pułku Strzelców Konnych[2]. Gdy w 1830 r. wybuchło powstanie listopadowe Antoni Patek wziął w nim czynny udział. Był dwa razy ranny, dosłużył się stopnia podporucznika Jazdy Augustowskiej, a 3 października 1831 został odznaczony Krzyżem Złotym Orderu Virtuti Militari[4][2].
Po upadku powstania, w 1831 r. udał się do Prus, gdzie z polecenia gen. Józefa Bema zorganizował punkt etapowy dla emigrujących do Francji polskich powstańców. Później przeniósł się do Francji dołączając do grona Wielkiej Emigracji. We Francji pracował w drukarni jako zecer. Po jakimś czasie udał się do Szwajcarii i osiadł na stałe w Genewie, wówczas znaczącym ośrodku rzemiosła artystycznego. Tu początkowo Patek uczył się malarstwa, by potem skupić się na sztuce zegarmistrzowskiej. Zaczął od kupowania mechanizmów zegarków u sławnych genewskich mistrzów, które następnie zlecał oprawianie w ozdobne koperty – arcydzieła szwajcarskich jubilerów, grawerów, emalierów i miniaturzystów. W 1839 r. w wraz z innym polskim emigrantem Franciszkiem Czapkiem (z pochodzenia Czechem), otworzył manufakturę artystycznych zegarków. Dzięki Czapkowi, Antoni Patek zaznajomił się z rodziną Moreau i poznał ich siostrzenicę, którą pojął za żonę[2]. W dniu 10 lipca 1839 roku w Versoix, Antoni Patek poślubił Marie Adelaide Elisabeth Thomasine Dénizart, córkę francuskiego kupca Louisa Dénizart z Turynu i jego żony Marie Jeanne, z domu Devimes. Patkowie mieli troje dzieci. Pierwszy syn Bolesław Józef Aleksander Tomasz, urodził się w dniu 16 czerwca 1841 i zmarł 18 września tego samego roku. Kolejne dzieci przyszły na świat po długiej przerwie: syn, Leon Mieczysław Wincenty, 19 lipca 1857 roku oraz córka, Maria Jadwiga, 23 października 1859[5].
W 1844 r. podczas wystawy w Paryżu, gdzie firma Czapek-Patek prezentowała swoje wyroby, Antoni Patek poznał francuskiego zegarmistrza Adriena Philippe'a, który skonstruował mechanizm naciągowy z koronką[2], dzięki któremu nie potrzeba już było używać kluczyka do nakręcania zegarka. Gdy w 1845 wygasła umowa spółki Patek rozstał się z Czapkiem i założył własną firmę. Na stanowisku dyrektora technicznego zatrudnił w niej właśnie Philippe'a[6].
W 1851 r. firma zmieniła nazwę na Patek Philippe, a jej współwłaściciele wyznaczyli sobie za cel produkcję zegarków pięknych i najlepszych na świecie. Zamierzenia udawało im się skutecznie realizować. W tym samym roku, 1851, na Wystawie Światowej w Londynie, ich zegarek zakupiła królowa Wiktoria[2], by nosić go jako broszkę przy sukni, firma otrzymała złoty medal. W latach następnych zdobyli kilkaset międzynarodowych nagród i szybko stali się ulubioną manufakturą światowej arystokracji.
W 1868 r. dla węgierskiej księżnej Kocewicz firma Patek Philippe wykonała jeden z pierwszych na świecie zegarków na rękę.
Antoni N. Patek został wyróżniony tytułem hrabiowskim przez papieża Piusa IX. Choć na emigracji pozostał do końca życia, nie zaprzestał interesować się sprawami polskimi – wspierał wydarzenia Wiosny Ludów, opiekował się uchodźcami po klęsce powstania styczniowego i do końca swoich dni pozostał działaczem katolickim.
Po jego śmierci firma kilkakrotnie zmieniała właścicieli. Od 1929 r. należy do rodziny Sternów[2].
Wśród znanych posiadaczy zegarków firmy Patek-Philippe byli królowa Wiktoria i książę Albert, Zygmunt Krasiński, Piotr Czajkowski, Lew Tołstoj, Maria Skłodowska-Curie, Albert Einstein, Niels Bohr, papież Pius XII, Walt Disney, Josip Broz Tito, Józef Stalin.
Upamiętnienia
Postać Antoniego Patka została upamiętniona:
- Poczta Polska chcąc uczcić dokonania Polaków na świecie wprowadziła w roku 2009 do obiegu cztery znaczki. Na znaczku o nominale 1,55 zł. przedstawiono podobiznę Antoniego Norberta Patka[7].
- Antoni Norbert Patek jest patronem Gimnazjum nr 1 w Piaskach w woj. lubelskim.
- Polskie Radio upamiętniło Antoniego Patka w audycji radiowej pt. "Słowo mistrza o patronie bezcennym" nadanej w programie pierwszym 19.02.2013[8]
- ↑ Dotychczasowa literatura jako miejsce urodzenia Patka błędnie wskazywała Piaski Luterskie. Tymczasem zgodnie z aktem urodzenia sporządzonym w Tarnogórze (rok 1812, nr 51), urodził się on w Piaskach w parafii Tarnogóra. http://www.szukajwarchiwach.pl/35/1934/0/1/3/skan/full/9-yA-Q5H5oP0bHTCAUWx9A
- ↑ a b c d e f g h Kawalerzysty Patka zegarki dla królów, Filip Frydrykiewicz, Rzeczpospolita, 10.04.2009 r.
- ↑ http://www.piaskiluterskie.pl/znani.html
- ↑ Xsięga pamiątkowa w 50-letnią rocznicę powstania roku 1830 zawierająca spis imienny generałów i sztabs-oficerów tudzież oficerów, podoficerów i żołnierzy armii polskiej w tymże roku Krzyżem Wojskowym "Virtuti Militari" ozdobionych, Drukarnia Ludowa, Lwów 1881, s. 162.
- ↑ Witold Iwańczak - Zegarmistrz królów, "Niedziela" 11/2014
- ↑ Wprost 24 – Nakręcana przyjemność
- ↑ Poczta Polska, Numer katalogowy 4290 - 4293, data wydania: 28.08.2009 [1]
- ↑ "Słowo mistrza o patronie bezcennym" - reportaż Polskiego radia..
Bibliografia
- Słownik polskich pionierów techniki (pod redakcją Bolesława Orłowskiego), Wydawnictwo "Śląsk", Katowice 1984
- Bolesław Orłowski "Polacy światu", Nasza Księgarnia, Warszawa 1987