Atleta (posąg z Efezu)

Atleta

Autor	nieznany
Data powstania	I wiek
Medium	brąz
Wymiary	ok. 192 cm
Miejsce przechowywania
Lokalizacja	Muzeum Historii Sztuki w Wiedniu

Atleta – starożytna rzeźba grecka, datowana na I wiek n.e., wykonana w brązie, przedstawiająca Apoksyomenosa oczyszczającego skrobaczkę, znajdująca się w zbiorze antyków Muzeum Historii Sztuki w Wiedniu.

Historia

Wykonany w brązie posąg Atlety został w końcu XIX wieku znaleziony w Efezie, koło miasta Selçuk w prowincji Izmir w zachodniej Turcji. W 263 roku n.e zostało ono zniszczone przez Gotów, a w 614 roku przez trzęsienie ziemi. Posąg, w postaci kilkuset fragmentów, odkryto w 1896 roku podczas wykopalisk prowadzonych przez młodego archeologa Rudolfa Heberdeya (1864–1936), kierującego ekspedycją austriacką. Znaleziono go w palestrze na terenie gimnazjonu.

Opis

Rzeźba przedstawia nagiego młodego mężczyznę, atletę czyszczącego kciukiem i palcem wskazującym lewej dłoni dopiero co użytą skrobaczkę, którą uczestnicy ćwiczeń i zmagań oczyszczali ciało z oliwy i pyłu (samo narzędzie nie zachowało się). Posąg mierzy 192 cm.

Rekonstrukcja

Atletę (we fragmentach) ofiarował cesarzowi Franciszkowi Józefowi I sułtan turecki Abdülhamid II. Dopiero w Wiedniu posąg został zrekonstruowany z 234 elementów, które zamocowano na mosiężnych taśmach przy pomocy 1800 śrub i zamontowano na żelaznej ramie. W celu stabilizacji wypełniono go zaprawą murarską. Po rekonstrukcji posąg został w 1911 roku zinwentaryzowany (nr kat. VI 3168). Później jednak rzeźba była wystawiona w świątyni Tezeusza, znajdującej się w wiedeńskim parku Volksgarten, gdzie wskutek warunków atmosferycznych oraz wyziewów przesyconych kwaśnym winem ze znajdującej się poniżej starej piwniczki, zaprawa zaczęła się rozpuszczać. Następnie, wskutek korozji, na brązie pojawiły się wykwity.

Atrybucja

Rzeźba jest wykonaną w czasach rzymskich kopią zaginionego, a pochodzącego z około 330 roku p.n.e. posągu Apoksyomenosa, młodzieńca czyszczącego wygiętą skrobaczkę strygilis. Posągu nie można przypisać żadnemu greckiemu artyście, jednak liczne jego przedstawienia rzymskie, zarówno w marmurze, jak i powtórzenia na glinianych lub kamiennych płaskorzeźbach, świadczą o dużej popularności oryginału. Odwołując się do analogii z odnalezionym w 1996 roku w Chorwacji posągiem Apoksyomenosa, można przypuszczać, iż autorem greckiego pierwowzoru był Dedal z Sykionu.

Światowa ekspozycja

Przed planowaną wystawą objazdową obiektów sztuki z epoki hellenistycznej, organizowaną w 2015 roku wspólnie z Muzeum J. Paul Getty’ego, posąg atlety badano przez dwa lata we współpracy z ekspertami z tego muzeum. Po analizie chemicznej i badaniach endoskopowych, którym poddano zaprawę wypełniającą, oraz badaniach konstrukcji przy pomocy rentgena stwierdzono, że rzeźba jest w dobrym stanie i może „podróżować”. Obydwa posągi, zarówno wykopany w Efezie, jak i wydobyty z morza (z głębokości prawie 50 m w pobliżu wysp Lošinj i Vele Orjule), były razem prezentowane podczas wspólnego tournée – wystawy objazdowej prezentowanej w Wiedniu, Florencji, Los Angeles i Waszyngtonie.

Galeria

• 
  Apoksyomenos z Watykanu
• 
  Apoksyomenos „chorwacki”
• 
  Atleta „efeski”
• 
  Atleta w bocznym ujęciu

Zobacz też

• Apoksyomenos Lizypa
• Apoksyomenos z Malego Lošinja