Przejdź do zawartości

Austerity 0-6-0ST

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Austerity 0-6-0ST
Ilustracja
„Austerity” produkcji zakładów Andrew Barclay Sons & Co., numer 2183 z 1945 roku
Producent

Wielka Brytania Hunslet (227)
Wielka Brytania Barclay (15)
Wielka Brytania Bagnall (53)
Wielka Brytania Clarke (50)
Wielka Brytania RSH (90)
Wielka Brytania Vulcan Foundry (50)

Lata budowy

1943–1964

Układ osi

C

Wymiary
Masa służbowa

48,2 t

Długość

9,25 m[1][2]

Rozstaw osi skrajnych

3,35 m[1][2]

Średnica kół napędnych

1275 mm

Napęd
Trakcja

parowa

Ciśnienie w kotle

1,17 MPa (170 psi)

Powierzchnia ogrzewalna kotła

89,2 m²[1][2]

Powierzchnia rusztu

1,56 m²[1][2]

Średnica cylindra

487 mm

Parametry eksploatacyjne
Maksymalna siła pociągowa

106,18 kN

Parametry użytkowe
Rozstaw szyn

1,435 mm

Austerity 0-6-0STtendrzak produkowany przez brytyjskie zakłady Hunslet Engine Company w latach 1943–1964. Stał się podstawową brytyjską lokomotywą manewrową w trakcie i po II wojnie światowej do momentu zastąpienia przez lokomotywy spalinowe.

Historia

[edytuj | edytuj kod]

W 1942 roku brytyjskie dowództwo zaczęło sobie zdawać sprawę, że sukces planowanej inwazji na zajętą przez hitlerowców Europę w dużej mierze opierać się będzie na efektywności transportu setek tysięcy ton zaopatrzenia[1][2]. W związku z tym wstrzymana na potrzeby przemysłu wojennego produkcja lokomotyw uzyskała pozycję nadrzędną[1].

We wrześniu 1943 roku pismo „Railway Magazine” ogłosiło, iż „Ministerstwo Zaopatrzenia złożyło u przedsiębiorstw produkujących parowozy zamówienia na lokomotywy manewrowe ze zbiornikiem siodlastym o układzie osi C, których projekt będzie bazować na lokomotywach produkowanych przez jedną ze znanych firm”[1]. Firmą tą była założona w 1854 roku Hunslet Engine Company z siedzibą Leeds, a ich podstawowym modelem manewrowym była klasa 50550[1].

Początkowo ministerstwo skłaniało się ku wykorzystaniu używanych przez LMS fowlerów 3F 0-6-0T, jednak prezes Hunsletu Edgar Alcock przekonał urzędników do modelu 50550 argumentując, iż oparty na prostszym projekcie parowóz o mniejszym rozstawie osi i zbiornikach siodlastych będzie łatwiejszy w produkcji i bardziej wszechstronny[1]. Jednym z warunków, jakie spełnić miały zamówione maszyny była zdolność do przynajmniej 2-letniej, intensywnej pracy niezależnie od stanu torowiska[1]. Dodatkowo, zdolność ruszenia ładunku 1000-1100 ton po poziomym torze, 550 t na wzniesieniu 1-procentowym i 300 t na 2-procentowym[1].

„Austerity” jako prywatna lokomotywa przetokowa

1 stycznia 1943 roku z taśm fabrycznych zjechała pierwsza (numer 2849) lokomotywa nowego typu ochrzczona – być może niefortunnie – Austerity (pl. „prostota”, „surowość”)[1]; przez kolejne trzy lata wyprodukowano ich jeszcze 149, lecz nie wszystkie w fabryce-matce[1]. Inne parowozownie rozpoczęły produkcję opierając się na projektach Hunsleta[3] – wśród nich znalazły się Andrew Barclay, W. G. Bagnall, Hudswell Clarke, Robert Stephenson & Hawthorns, Vulcan Foundry[1]. W 1954 roku Yorkshire Engine Company rozpoczęło budowę kolejnych sztuk, ale cytując przedstawicieli Hunsleta „mogli budować wedle projektu «Austerity» jednakże nie mamy żadnego potwierdzenia tego faktu” – zewnętrznie prawie identyczne, aczkolwiek różniące się rdzeniem kół oraz owalnymi zderzakami[1].

W późniejszych latach wytwórnie dokonywały różnych modyfikacji – dodawano dodatkową parę schodków do budki maszynisty, wycinano otwór w jej dachu, wmontowywano elektryczne oświetlenie, czy „walkie-talkie[1].

W 1943 roku brytyjski Departament Wojenny (WD) wypożyczył jeden z dwóch nowo wyprodukowanych modeli kolejom LMS, które zaklasyfikowały jego moc jako „3F”[a], reszta trafiła do Ministerstwa Paliwa i Mocy[1]. Początkowo lokomotywy malowane były na kolor khaki i oznaczane mierzącymi 50 mm żółtymi numerami (numery WD zaczynały się od 5000)[1]. Późniejsze egzemplarze malowano na ciemnozielono z numerami o wielkości 152 mm; aby odróżnić je od lokomotyw linii głównych do numerów trakcyjnych dodawano liczbę 70 000[1].

Pierwsze modele które w 1943 roku trafiły do Longmoor Military Railway miały problemy z przegrzewaczem, ale szybko poradzono sobie z tym czyniąc niewielkie modyfikacje[1]. Niektóre lokomotywy przesłane do Longmoor Military Railway oraz Shropshire and Montgomeryshire Railway (linii zarządzanej przez WD) wyposażono w wyrzutniki próżniowe hamulców, dzięki którym mogły obsługiwać linie pasażerskie, zaś inne w hamulce zespolone Westinghouse'a[1]. Linia Longmoor używała nawet eksperymentalnego egzemplarza zasilanego olejem opałowym[1]. Niebawem „Austerity” pracowały w obozach wojskowych i placówkach rządowych na terenie całego kraju[1].

J94 nr 68081 Wansford

Po zakończeniu działań wojennych wiele parowozów „Austerity” znajdowało się w całej Europie; część – jako nadwyżka zamówień departamentu – została wystawiona na sprzedaż[1]. 27 sztuk prawie natychmiast wypożyczono do Nederlandse Spoorwegen (NS zakupiło je ostatecznie w 1947 roku), 11 sztuk do Holenderskich Kopalń Państwowych (nider. Nederlandse Staatsmijen); 2 z tych 11 powróciło potem do Departamentu Wojennego[1]. Część trafiła do lekkich i przemysłowych kolei we Francji, a 6 do francuskich Kolei Tunezyjskich[1]. W 1946 London and North Eastern Railway (LNER) zakupiło 75 sztuk i używało ich pod nazwą „J94”[1][4]. Po włączeniu LNER do British Railways parowozy przeklasyfikowano na „4F”[1].

Największa partia trafiła do National Coal Board, która zaadaptowała je jako podstawowe lokomotywy manewrowe w kopalniach węgla w Anglii, Szkocji i Walii; do 1964 roku zamawiane były kolejne partie, mimo że w niektórych okręgach przechodzono z pary na silniki dieslowskie[1]. Departament Wojenny pozostawił dla swojego użytku 90 sztuk numerowanych od 100 do 189[1]. W 1952 roku zamówił kolejne egzemplarze[1].

Na początku lat 60. Argentyńczyk Livio Dante Porta inżynier-specjalista do spraw lokomotyw parowych, został wynajęty przez zarząd Hunsletu do wprowadzania modyfikacji mających na celu dostosowanie ich do przepisów dotyczących emisji dymu[2]. Opatentowany przez Portę i stosowany w Argentynie system spalania z użyciem czadnicy został po raz pierwszy użyty w Europie właśnie w hunsletowskich „Austerity”[2]. Inne egzemplarze wyposażano w tzw. „ejektor Giesla” wzmagający efektywność spalania[1]. Mimo tego nieubłaganie nadchodził czas lokomotyw spalinowych.

Konstrukcja

[edytuj | edytuj kod]

Podstawą konstrukcyjną dla „Austerity” był zaprojektowany w 1941 roku model 50550[b][1][5][3]. Zewnętrznie nowy parowóz bardzo przypominał starszego o dwa lata kuzyna, z drobnymi modyfikacjami linii budki maszynisty i skrzyni węglowej – okap tej pierwszej został zaokrąglony, zaś skrzynię wydłużono poza sztaby tylnego zderzaka[1]; ta ostatnia modyfikacja pozwoliła na zwiększenie ładowności o ponad 250 kg węgla[1]. Prócz tego zastosowano szereg modyfikacji wpływających na pracę lokomotywy – średnica kół napędowych wzrosła z 1220 mm do 1295 mm (przy zachowanym rozstawie osi skrajnych 3,35 m)[5], a ich rdzenie wykonano z żeliwa[1]; stalowe rury ogniowe wymieniono na mosiężne, zaś wiązary z białego metalu na fosfobrązowe[1].

Nowa lokomotywa była cięższa o prawie 2 tony (48,2 t)[5] w stosunku do oryginału (tj. klasy 48150), a mimo to jej siła pociągowa spadła z 116,90 kN poprzednika do 106,18 kN[1]. Ciśnienie w kotle zasilanym zbiornikami siodlastymi pozostało na tym samym poziomie 1,17 MPa (170 psi)[1][5]. Prócz tego wszystkie koła wyposażono w hamulce pneumatyczne, które obsługiwać można było z obu stron budki oraz stawidła typu „stephensonowskiego” wychodzące z tłoków o wymiarach 487x660 mm[1][5].

  1. Wedle tabeli stworzonej przez Midland Railway do tej klasy zaliczały się lokomotywy towarowe o sile pociągowej 9745-11424 lbf (43,34-50,2 kN) przy prędkości 25 mph.
  2. 50550 był z kolei oparty na modelu 48150 z 1937 roku, a ten na modelu z 1923 roku z wewnętrznymi zbiornikami siodlastymi kotle o ciśnieniu 160psi, cylindrami 406x558 mm i kołami o średnicy 1142 mm.

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z aa ab ac ad ae af ag ah ai aj ak al am an THE 18in HUNSLETS. [dostęp 2014-07-30]. (ang.).
  2. a b c d e f g Austerity 0-6-0st type as modified by L.D.Porta & Hunslet. [dostęp 2014-08-02]. (ang.).
  3. a b Hayes 1998 ↓, s. 11.
  4. Stratton 2014 ↓, s. 117.
  5. a b c d e Davies 2014 ↓, s. 11.

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
  • Alan Davies: Locomotives of the Lancashire Central Coalfield. Amberley Publishing Limited, 2014. ISBN 978-1-4456-3504-0. (ang.).
  • Geoffrey Hayes: Industrial Steam Locomotives. Osprey Publishing, 1998. ISBN 978-0-7478-0375-1. (ang.).
  • Michael Stratton, Barrie Trinder: Twentieth Century Industrial Archaeology. Taylor & Francis, 2014. ISBN 978-1-136-74808-0. (ang.).