Barsakelmes
 Taras Szewczenko: namioty ekspedycji na Barsakelmes, 1848 | |
| Kontynent | |
|---|---|
| Państwo | |
| Akwen | |
Położenie na mapie Kazachstanu  | |
| 46,3°N 60,3°E/46,300000 60,300000 | |
Barsakelmes (także Barsa-Kelmes, Barsa Kilmess, Półwysep Odrodzenia; kaz.: Барсакелмес, dosł. „ziemia bez powrotu”; ros.: Барсакельмес) – dawna wyspa, niegdyś jedna z trzech największych wysp na Jeziorze Aralskim (obok Wyspy Cara Mikołaja I oraz Wyspy Kug-Aral), zanikła w XXI wieku.
Historia
[edytuj | edytuj kod]Odkrycie i opisanie wyspy przypisuje się rosyjskiemu geografowi A. Maksiejwowi i topografowi A. Akiszewowi, którzy dotarli do wyspy podczas ekspedycji w sierpniu 1848. Rysunki miejscowych krajobrazów wykonał Taras Szewczenko.
W latach 80. XX wieku jej powierzchnia wynosiła ok. 133 km², a najwyższe wzniesienie – Czajka (Чайка) – miało ok. 113 m n.p.m.
W drugiej połowie XX wieku w wyniku coraz szybszego wysychania Jeziora Aralskiego[1] poziom otaczających wyspę wód obniżył się o wiele metrów i wyspa mając już trwałe połączenie ze stałym lądem zamieniła się w półwysep. Administracyjnie należy do obwodu ze stolicą w odległym o blisko 500 km na wschód mieście Kyzył Orda. Na początku XXI wieku woda w tym rejonie wyschła całkowicie, zamieniając dawną wyspę we wzniesienie otoczone pustynią, w jaką zamieniło się dawne dno jeziora.
Na jej dawnym terytorium zalegają pokłady naturalnej soli, podczas częstych tutaj wichur i burz pyłowych zagrażającej ludziom, którzy niedostatecznie dokładnie osłonili twarz, a szczególnie oczy. Znajduje się tu utworzony w 1939 rezerwat przyrody, w którym na swobodzie żyje m.in. stado należących do rodziny koniowatych dzikich półosłów – kułanów, które przed laty zaaklimatyzowano na wyspie sztucznie. Nazwa wyspy utrwalona została także m.in. w nazwie odkrytego w 1998 gatunku pająka z rodziny Salticidae (skakunkowate), którego nazwano Sitticus barsakelmes.
Legendy
[edytuj | edytuj kod]Z Barsakelmes łączonych jest wiele legend, mitów i tajemniczych opowieści, niemających naukowego potwierdzenia, a mających swe źródło między innymi w budzącej tajemnicze skojarzenia oryginalnej miejscowej nazwie wyspy. Między innymi rozpowszechniany jest mit, że na wyspie zdarzają się zakłócenia biegu czasu i że spędzenie na niej kilku godzin może oznaczać w otaczającym świecie upływ kilku dni, a przebywanie tam przez rok skutkować może powrotowi do świata, w którym minęło lat kilkadziesiąt. Inne historie dotyczące tej wyspy to rozpowszechniane plotki o obserwowanych tam rzekomo bądź lądujących latających talerzach. Historie te, niektóre autorstwa pisarza fantastyki naukowej Siergieja Łukjanienki, chętnie publikowane były m.in. przez rosyjskie czasopismo Техника молодежи („Technika Młodzieży”). Sam Łukjanienko[2] opublikował później oświadczenie, w którym przyznaje się do tego, że jego historie o rzekomych tajemnicach na Barsakelmes są wyssanymi z palca fantazjami.
Pomimo to w czerwcu 2000 na wyspę udała się ekspedycja organizacji ufologów i poszukiwaczy dowodów zjawisk paranormalnych „Kosmopoisk” (Космопоиск).
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Proces ten przyspieszył znacznie po roku 1960, kiedy dały o sobie znać skutki nieprzemyślanej gospodarki ZSRR, zużywającej zasoby wodne rzek zasilających jezioro do nawadniania upraw bawełny i kiedy doszło do regionalnej katastrofy ekologicznej.
- ↑ Skądinąd urodzony w Kazachstanie, z wykształcenia psychiatra.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Техника молодежи – „Technika Młodzieży” – 1991, nr 3; 1993, nr 4.
- Энциклопедия загадочных мест земли – „Encyklopedia zagadkowych miejsc na Ziemi”