Barwognia
 Butea monosperma | |||
| Systematyka[1][2] | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Podkrólestwo | |||
| Nadgromada | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Nadklasa | |||
| Klasa | |||
| Nadrząd | |||
| Rząd | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Rodzaj |
barwognia | ||
| Nazwa systematyczna | |||
| Butea Roxb. ex Willd. Sp. Pl., ed. 4. 3: 917 (1802), nom. cons.[3] | |||
| Typ nomenklatoryczny | |||
|
B. frondosa Roxburgh ex Willdenow (= B. monosperma (Lamarck) Taubert)[4] | |||
| Synonimy | |||
| |||
Barwognia[5] (Butea Roxb. ex Willd.) – rodzaj roślin z rodziny bobowatych (Fabaceae). Obejmuje 5 gatunków[3]. Zasięg rodzaju obejmuje subkontynent indyjski, Półwysep Indochiński, Himalaje i południowe Chiny. B. monosperma rośnie introdukowana na wyspach Indonezji, na Nowej Gwinei oraz w stanie Queensland na kontynencie australijskim[3]. Gatunki z tego rodzaju rosną w suchych lasach tropikalnych, w zadrzewionych formacjach trawiastych oraz lasach nadrzecznych[6].
Nazwa naukowa rodzaju upamiętnia Johna Stuarta (1713–1792) i utworzona była od jego tytułu („3. hrabia Bute”). Był on brytyjskim politykiem i premierem w latach 1762–1763. Był także dyrektorem Kew Gardens i zapamiętany został jako „lepszy ogrodnik niżeli polityk”[6].
Duże znaczenie użytkowe ma zwłaszcza Butea monosperma uprawiana jako ozdobna, głównie z powodu efektownych, jaskrawo czerwonopomarańczowych kwiatów. Drzewo to jest święte w hinduizmie. Z kwiatów wyrabia się czerwony barwnik wykorzystywany podczas święta holi. Liście służą jako talerze, z kory wyrabia się sznury i liny, drewno jest surowcem budowlanym (zwłaszcza w budowlach zanurzonych lub stojących w wodzie) oraz służy do wyrobu węgla drzewnego. Sadzone jest też na glebach zasolonych w celu poprawy ich właściwości użytkowych. Butea superba uchodzi z afrodyzjak dla mężczyzn[7].
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
- Pokrój
- Drzewa, krzewy o prostych lub wspinających się pędach oraz byliny[8].
- Liście
- Trójlistkowe. Przylistki drobne lub średnich rozmiarów, szybko odpadające[8].
- Kwiaty
- Zebrane w wyrastające w kątach liści gęste grona i wiechy. Podsadki i przysadki są niewielkie i szybko odpadające. Kielich jest zrosłodziałkowy, dzwonkowaty, z ząbkami krótkimi i trójkątnymi, o tępych wierzchołkach. Dwie górne łatki są zrośnięte w szeroką, wyciętą na szczycie wargę. Korony motylkowe średniej wielkości i duże, jaskrawo czerwone lub czerwonopomarańczowe. Płatki o podobnej długości. Żagielek jajowaty lub lancetowaty, z ostrym wierzchołkiem. Także łódeczka jest ostro zakończona. Pręcików jest 10, z jednym wolnym i 9 zrośniętymi. Zalążnia z dwoma zalążkami, zwykle siedząca. Szyjka słupka wydłużona, zagięta, naga, zakończona drobnym znamieniem[8].
- Owoce
- Strąki podługowate, spłaszczone, zróżnicowane na dwie części – szczytową z pojedynczym nasionem i dolną płoną. Nasiono jajowate z drobnym hilum[8].
Systematyka[edytuj | edytuj kod]
- Pozycja systematyczna
Jeden z rodzajów plemienia Phaseoleae z podrodziny bobowatych właściwych (Faboideae) z rodziny bobowatych (Fabaceae)[9].
- Wykaz gatunków[3]
- Butea buteiformis (Voigt) Grierson
- Butea monosperma (Lam.) Kuntze
- Butea pellita Hook.f. ex Prain
- Butea superba Roxb. ex Willd.
- Butea xizangensis X.Y.Zhu & Y.F.Du
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2024-01-26] (ang.).
- ↑ Peter F. Stevens, Fabales, [w:] Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2024-01-26] (ang.).
- ↑ a b c d e Butea Roxb. ex Willd.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2024-01-26].
- ↑ Butea Roxb. ex Willd.. [w:] Index Nominum Genericorum (ING) [on-line]. Smithsonian Institution. [dostęp 2024-01-26].
- ↑ Józef Rostafiński: Słownik polskich imion rodzajów oraz wyższych skupień roślin. Kraków: Akademia Umiejętności, 1900, s. 180. (pol.).
- ↑ a b G. P. Lewis, Brian Schrire, Barbara Mackinder, Mike Lock: Legumes of the World. Royal Botanic Gardens, Kew, 2005, s. 407. ISBN 978-1-900347-80-8.
- ↑ David J. Mabberley, Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 141, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200.
- ↑ a b c d Dezhao Chen, Dianxiang Zhang & Mats Thulin, Butea Roxburgh ex Willdenow, [w:] Flora of China [online], eFloras.org [dostęp 2024-01-26].
- ↑ Genus Butea Roxb. ex Willd., [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [online], USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System [dostęp 2024-01-26].