Biżerewicze
.jpg)
| |
| Państwo | |
|---|---|
| Obwód | |
| Rejon | |
| Sielsowiet | |
| Populacja (2009) • liczba ludności |
|
| Kod pocztowy |
225726 |
Położenie na mapie obwodu brzeskiego  | |
Położenie na mapie Białorusi  | |
Położenie na mapie Polski w 1939  | |
 52°03′17,7″N 26°26′40,2″E/52,054917 26,444500
| |
Biżerewicze (błr. Біжаравічы; ros. Бижеревичи) – wieś na Białorusi, w rejonie pińskim obwodu brzeskiego, około 25 km na wschód od Pińska[2].
Historia
[edytuj | edytuj kod]Pierwsza wzmianka o Biżerewiczach pochodzi z 1498 roku[3]. Była to odwieczna siedziba rodziny Ordów herbu Ostoja. W 1525 roku królowa Bona nadała (prawdopodobnie potwierdziła nadanie[4]) te dobra Semenowi Juchnowiczowi Ordzie, chorążemu pińskiemu, przedstawicielowi „czarnej” gałęzi rodziny Ordów. W rękach tej gałęzi rodziny Biżerewicze pozostawały do 1939 roku, do tego roku w tamtejszym dworze przechowywany był ten dokument podpisany przez królową. W XVII wieku właścicielem majątku był Samuel Orda, po nim – jego syn Stanisław Wincenty Orda (zm. w 1689 roku), poseł na sejm w 1652 roku, kasztelan żmudzki (1670) i trocki (1683), po nim, jego syn, Dominik, komorzy piński[3].
Po II rozbiorze Polski w 1793 roku Biżerewicze, wcześniej należące do województwa brzeskolitewskiego Rzeczypospolitej, znalazły się na terenie guberni mińskiej Imperium Rosyjskiego.
W I połowie XIX wieku były własnością Wiktora Ordy, marszałka szlachty powiatu pińskiego w latach 1844–1851, siódmego z kolei dziedzica tych dóbr. Po nim te i wiele innych dóbr odziedziczył jego syn, Witold Orda (1828–1895). Poza kilkunastoma wsiami otrzymał od ojca pół miliona rubli w gotówce, za którą kupił jedynie 12 tysięcy hektarów dóbr Chojno, większość jednak oddał na potrzeby powstania styczniowego. Witold był więziony w Grodnie po upadku powstania. Został wykupiony od kary śmierci za łapówkę w postaci darowizny jednego z jego folwarków. Po śmierci Witolda jego dobra zostały podzielone między synów, Biżerewicze przypadły Stanisławowi (1867–1916), po którym dziedziczył jego syn Janusz (ur. w 1907 roku), dziesiąty i ostatni właściciel majątku.
We wsi w II połowie XIX wieku była kaplica katolicka parafii pińskiej[5].
Po ustabilizowaniu się granicy polsko-radzieckiej w 1921 roku Biżerewicze znalazły się na terenie Polski, w gminie Lemieszewicze powiatu pińskiego województwa poleskiego, od 1945 roku – w ZSRR, od 1991 roku – na terenie Republiki Białorusi[6].
Biżerewicze przez pewien czas (od 1940 roku) były siedzibą sielsowietu.
Dawny dwór
[edytuj | edytuj kod]
W XIX wieku istniał w Biżerewiczach stary dwór, w którym mieszkał marszałek Wiktor Orda. Na skutek nieumiejętnej przebudowy dwór musiał zostać rozebrany. Nowy dwór i jego otoczenie zostały ostatecznie wykończone przez Stanisława w 1904 roku. Był to podpiwniczony, drewniany budynek o trzynastoosiowej elewacji, z parterowymi skrzydłami i piętrową trzyosiową częścią środkową z ryzalitem i wydatnym portykiem zwieńczonym trójkątnym szczytem wspieranym przez cztery potężne kolumny w wielkim porządku. Pod szczytem na I piętrze był balkon. Z czasem zmieniono geometrię dojazdu do dworu i dotychczasowa strona frontowa stała się stroną ogrodową. Nowa strona frontowa miała analogiczną elewację, z tą różnicą, że kolumny nie były ustawione w linii prostej, a w półkolu.
Na centralnej osi budynku była sień i ogromna sala balowa. Planowano jego dalszą rozbudowę: boczne skrzydła i oszklone galerie. Przy starej drodze dojazdowej znajdował się cmentarz rodzinny. Planowano wybudowanie kaplicy. I wojna światowa pokrzyżowała te wszystkie plany. Dwór jednak przetrwał wojnę i rewolucję. W dwudziestoleciu międzywojennym majątek był starannie pielęgnowany.
Przed dworem był rozległy gazon, po którego drugiej stronie była główna brama wjazdowa. Park miał powierzchnię kilku hektarów i rozciągał się za domem. W parku była sadzawka i mostek z balustradą. W 1925 roku usypano w parku kopiec upamiętniający 400-lecie posiadania majątku przez Ordów. Na szczycie kopca był krzyż[4][3][7].
Majątek w Biżerewiczach jest opisany w 2. tomie Dziejów rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej Romana Aftanazego[4].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Liczby ludności miejscowości obwodu brzeskiego na podstawie spisu ludności wg stanu na dzień 14 października 2009 roku. (ros.).
- ↑ Biżerewicze na stronie Radzima.org. [dostęp 2015-05-23].
- ↑ a b c Бижеревичи. W: Анатолий Тарасович Федорук: Старинные усадьбы Берестейщины. Mińsk: Беларуская Энцыклапедыя імя Петруся Броўкі, 2004, s. 530–532. ISBN 985-11-0305-5. (ros.).
- ↑ a b c Biżerewicze, [w:] Roman Aftanazy, Dzieje rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej, wyd. drugie przejrzane i uzupełnione, t. 2: Województwa brzesko-litewskie, nowogrodzkie, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1993, s. 22–26, ISBN 83-04-03784-X, ISBN 83-04-03701-7 (całość).
- ↑ Biżerewicze, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 241.
- ↑ Biżerewicze na stronie Atlas Białorusi. [dostęp 2015-05-23].
- ↑ Біжаравічы, Biżerewicze, Бижеревичи. W: Леанід Міхайлавіч Несцярчук: Замкі, палацы, паркі Берасцейшчыны. Mińsk: БЕЛТА, 2002, s. 249–250. ISBN 985-6302-37-4. (biał.).
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Biżerewicze, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 241.
- Biżerewicze, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 1: Abablewo – Januszowo, Warszawa 1900, s. 160.