Biegus krzywodzioby
| Calidris ferruginea[1] | |||
| (Pontoppidan, 1763) | |||
.jpg)
| |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Plemię | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
biegus krzywodzioby | ||
| Synonimy | |||
|
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[4] | |||
 | |||
| Zasięg występowania | |||
 lęgowiska przeloty zimowiska | |||
Biegus krzywodzioby[5] (Calidris ferruginea) – gatunek średniej wielkości ptaka brodzącego z rodziny bekasowatych (Scolopacidae). Wędrowny – w sezonie lęgowym zamieszkuje północną Syberię od półwyspu Jamał do Zatoki Koluczyńskiej, zimuje od Afryki przez południową część Azji po Australazję[2]. Przelot wiosenny IV–V, jesienny VII–X[6]. Podczas przelotów w sierpniu i wrześniu występuje w całej Polsce, zwłaszcza na pastwiskach, mokradłach i w pobliżu morza oraz jezior[7]. Ze względu na spadek liczebności jest klasyfikowany jako gatunek bliski zagrożenia.
Systematyka
[edytuj | edytuj kod]Po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego gatunek ten opisał w 1763 roku Erik Pontoppidan, nadając mu nazwę Tringa Ferrugineus[2][3]. Później gatunek bywał przypisywany do rodzaju Erolia[2], ale obecnie zalicza się go do Calidris[2][5][8]. Nie wyróżnia się podgatunków[2][8].
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]Długość całego ciała wynosi ok. 18–23 cm, sam ogon ma natomiast długość 5 cm. Rozpiętość skrzydeł zawiera się w zakresie 38–46 cm, zaś złożone skrzydło ma ok. 12–13,7 cm. Masa ciała przeciętnego osobnika oscyluje w pobliżu wartości 50 g, ale może wahać się od 44 do 117 g[2][7].
Poza okresem godowym górne partie ciała biegusa krzywodziobego mają szarą barwę. Upierzenie dolnych fragmentów jest białe i również widoczne podczas lotu ptaka. Biała linia na bocznej części głowy ciągnie się od dzioba do obszaru za okiem. Nogi ciemne, dziób długi i zakrzywiony. W szacie godowej upierzenie biegusa krzywodziobego przybiera efektowny, głęboki kasztanowy odcień w dolnych partiach ciała, a skrzydła pokrywają się plamkami w kolorach ciemnoczerwonym, czarnym i szarym. Upierzenie młodych osobników jest szarobrązowe z łuskowatym wzorem[6] i kremowym zabarwieniem w przedniej części ciała[9][10].
Występowanie
[edytuj | edytuj kod]Środowisko
[edytuj | edytuj kod]Biegus krzywodzioby w okresie rozrodczym zamieszkuje tundrę. Często wybiera obszary bagniste lub podmokłe i wybrzeża wód słodkich. Zimą przebywa na przybrzeżnych równinach błotnych lub piaszczystych terytoriach, na mokradłach słonych oraz w pobliżu ujść rzek[9].
Zasięg występowania
[edytuj | edytuj kod]Występuje na północnej Syberii od półwyspu Jamał do Zatoki Koluczyńskiej (północny Półwysep Czukocki). Zimuje na obszarze od Afryki Subsaharyjskiej przez Bliski Wschód, południową i południowo-wschodnią Azję do Australazji. W zachodniej części Palearktyki biegus krzywodzioby porusza się trzema szlakami migracyjnymi: przez wybrzeża zachodniej Europy do zachodniej Afryki, ze wschodniej Europy przez Morze Czarne i Tunezję na zachód Afryki lub przez Morze Czarne, Morze Kaspijskie, Środkowy Wschód i jeziora doliny ryftowej do południowej i wschodniej części Afryki. Wielu przedstawicieli tego gatunku zimuje w południowych Indiach, w Sri Lance i Australii[4]. Sporadycznie zalatuje do Ameryki Północnej[11] i Południowej[2].
Pożywienie
[edytuj | edytuj kod]Biegus krzywodzioby żywi się drobnymi skorupiakami (np. krewetkami), owadami, poczwarkami, larwami, pijawkami, ślimakami, a także małżami[2][7][10]. Okazjonalnie spożywa pokarmy pochodzenia roślinnego. Za pomocą swojego długiego dzioba poszukuje pożywienia na brzegach płytkich wód[12] lub w błocie[9].
Tryb życia i zachowanie
[edytuj | edytuj kod]Gatunek prowadzi stadny tryb życia. Łączy się w duże grupy z innymi ptakami brodzącymi (np. z biegusem zmiennym)[9]. Schronienia poszukuje na kamienistych lub piaszczystych plażach, mierzejach i wysepkach[12].
Długość życia: większość biegusów krzywodziobych chwytanych na terenie Australii dożywa ok. 3–5 lat, a najstarszy znany osobnik dożył 19 lat[12].
Głos
[edytuj | edytuj kod]Opisywany jako czyste, miękkie trele djurri, jrjuritit, dirit[7] lub chirrip, chirrup, chirririp[2] albo churrup podczas lotu[11].
Rozród
[edytuj | edytuj kod]
Okres godowy
[edytuj | edytuj kod]Toki: samiec podąża za potencjalną partnerką, kiedy szuka ona pożywienia, co jakiś czas śpiewając. Poprzez ściganie samicy w długich lotach nisko nad ziemią, biegus krzywodzioby demonstruje swoją prędkość i zręczność[9].
Gniazdo: zagłębienie ukryte w trawie i wysłane porostami[6], budowane wyłącznie przez samice łączące się w tym celu w grupy[7] w okresie od czerwca do lipca[2]. Zdarza się, że od dwóch do sześciu samic gniazduje blisko siebie, co służy ułatwieniu współpracy w przypadku konieczności obrony przed drapieżnikami[9].
Okres lęgowy
[edytuj | edytuj kod]Jaja: w ciągu roku (czerwiec–lipiec)[2] wyprowadzany jest jeden lęg, składający się najczęściej z czterech jaj o stożkowatym kształcie i zielonkawoszarej barwie z ciemnymi plamami[7].
Wysiadywanie: jaja wysiadywane przez 19–20 dni[6] wyłącznie przez samicę[9].
Pisklęta: uzyskują lotność po 14–16 dniach[6].
Status i ochrona
[edytuj | edytuj kod]Od 2024 roku Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) klasyfikuje biegusa krzywodziobego jako gatunek narażony (VU, Vulnerable)[4]; wcześniej, od 1988 roku zaliczała go do gatunków najmniejszej troski (LC, Least Concern). Liczebność światowej populacji, według szacunków organizacji Wetlands International z 2015 roku, zawiera się w przedziale 1 085 000 – 1 285 000 osobników. Trend liczebności populacji uznawany jest za spadkowy[4].
W Polsce podlega ścisłej ochronie gatunkowej[13].
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Calidris ferruginea, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b c d e f g h i j k l Van Gils, J., P. Wiersma, G.M. Kirwan & C.J. Sharpe: Curlew Sandpiper (Calidris ferruginea), version 1.0. [w:] Birds of the World (red. J. del Hoyo, A. Elliott, J. Sargatal, D.A. Christie & E. de Juana) [on-line]. Cornell Lab of Ornithology, Ithaca, NY, USA, 2020. [dostęp 2022-12-27]. (ang.).
- ↑ a b c d e f D. Lepage: Curlew Sandpiper Calidris ferruginea. [w:] Avibase [on-line]. [dostęp 2022-12-27]. (ang.).
- ↑ a b c d Calidris ferruginea, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ a b Systematyka i nazwa polska za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Podrodzina: Arenariinae Stejneger, 1885 (1840) - biegusy (wersja: 2020-11-15). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-04-14].
- ↑ a b c d e Biegus krzywodzioby (Calidris ferruginea) [online], ptaki.info [dostęp 2018-07-07].
- ↑ a b c d e f Jan Sokołowski, Ptaki Polski, wyd. 5, Warszawa: Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych, 1988, ISBN 83-02-00741-2, OCLC 749636849.
- ↑ a b F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Sandpipers, snipes, Crab-plover, coursers. IOC World Bird List (v11.1). [dostęp 2021-04-14]. (ang.).
- ↑ a b c d e f g Curlew sandpiper photo – Calidris ferruginea – G48004 [online], Arkive [dostęp 2018-07-06] [zarchiwizowane z adresu 2018-07-07] (ang.).
- ↑ a b Curlew Sandpiper Facts | Calidris Ferruginea [online], The RSPB [dostęp 2018-07-06] (ang.).
- ↑ a b Curlew Sandpiper – Species Information and Photos [online], sdakotabirds.com [dostęp 2018-07-07].
- ↑ a b c Curlew Sandpiper – profile, Office of Environment & Heritage [dostęp 2018-07-07] (ang.)
- ↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. z 2016 r. poz. 2183).
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Zdjęcia, nagrania głosów i krótkie filmy. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).
- Calidris ferruginea (Biegus krzywodzioby). W: M. Gromadzki (red.): Poradniki ochrony siedlisk i gatunków Natura 2000 – podręcznik metodyczny. T. 8: Ptaki (część II). Warszawa: Ministerstwo Środowiska, 2004, s. 65–68. ISBN 83-86564-43-1.
- Dźwięki wydawane przez biegusa krzywodziobego – xeno-canto.org
- Wygląd piór biegusa krzywodziobego – featherbase.info