Boja znakowa (rybołówstwo morskie)

Boja znakowa (w rybołówstwie morskim)^[1], preka^[2]^[3]^[4]^[5] – bojka^[6] z tyczką wyposażoną m.in. w jedną lub dwie, rzadziej trzy chorągiewki^[1]^[6], używana przez rybaków do oznakowania narzędzi połowowych biernych^[1], na przykład zastawionych sieci czy takli^[1]^[6]^[2]. Z powodu zwieńczenia kawałkiem materiału znana również jako sztenderek^[2]^[7].

Oznaczane narzędzia połowowe

Boje znakowe służą do oznakowania narzędzi połowowych nie wymagających czynnego ruchu podczas prowadzenia połowu (narzędzi biernych)^[1]. Inaczej mówiąc innych niż ciągnione lub włóczone^[6]. Są to na przykład narzędzia połowowe:

usidlające lub oplątujące^[6] (oplatające^[1]), np. nety^[6]^[2]^[3], mance^[6]^[2], drygawice^[1]^[6], wontony^[6]
pułapkowe, np. żaki, mieroże^[6]^[2], niewody^[2] stawne^[6], alhamy, klatki do połowu dorsza^[6]
haczykowe, np. sznury haczykowe stawne, sznury haczykowe dryfujące^[6] (takle^[2]^[1]^[6])

Budowa boi znakowej

W skład boi znakowej wchodzą:

bojka^[6] (pływak^[1])
obciążnik^[1]
tyczka^[6] wyposażona w:
- 1 lub 2, rzadziej 3 chorągiewki^[1]^[6]. Kolory:
  - czerwony - zestawy wystawione przy powierzchni wody
  - czarny - głównie zestawy wystawione przy dnie
  - biały - bojki pośrednie (tzn. nie na końcach zestawu), na ogół
  - pomarańczowy - na zachodnich wodach wewnętrznych, niektóre narzędzia połowowe
  - dowolny - na wschodnich wodach wewnętrznych, niektóre narzędzia połowowe, jedna z dwóch chorągiewek
- 1 lub 2 pasy taśmy odblaskowej^[6] (opaski fosforyzujące^[1]), prawie zawsze^[6]
- znak topowy z pasem taśmy odblaskowej lub reflektorem radarowym^[6] (oznaczenie górne / reflektor radarowy^[1]) – fakultatywnie^[1]^[6]
- 1 lub 2 latarnie^[6] (błyskowe lampy żółte^[1]) – fakultatywnie, w nocy^[6]

Na zachodnich wodach wewnętrznych niektóre narzędzia połowowe bierne są oznaczane tylko pływakami, a nie bojami znakowymi^[6]^[8].

Narzędzia połowowe oznaczane są oznaką rybacką. Narzędzia bierne zwykle na pływakach (w przypadku sieci) i na bojkach lub tyczkach^[6].

Sposób oznaczania narzędzi połowowych jest regulowany szczegółowo przez odpowiednie rozporządzenie^[6]^[8]^[1].

Preka (sztenderek)

Na Kaszubach^[2] pływak z tyczką zakończoną chorągiewką był znany pod nazwami preka^[2]^[3]^[4], znak^[9], a powodu zwieńczenia kawałkiem materiału również jako sztenderek (sztandarek^[9], stender^[3])^[2]. Terminy preka^[5] i sztenderek^[7] wciąż są używane w odniesieniu do opisanej w tym artykule boi sygnałowej.

Preka miała chorągiewkę czerwoną lub czarną. Zamiast płótna mogła mieć skórę lub rózgę, a na noc latarnię^[2]. Według niektórych źródeł chorągiewkę zastępował zwykle pierwszy lepszy łachman^[4]. Preka (proeka) w ścisłym tego słowa znaczeniu to sama tyczka (tyka^[5]), kijek, drążek. Była ona wykonana z lekkiego drewna, zwykle wierzbowego^[9]. Odpowiednikiem bojki (pływakiem^[9]) był tutaj korek^[2]. Termin pływak jest stosowany w literaturze również w odniesieniu do całej preki^[3]. Preka od spodu obciążona była kamieniami lub łańcuchami^[2]. Miała też „merk”, czyli wyrżnięty nożem znak rybaka^[4]. Preki były stosowane do oznaczania miejsc zastawienia sieci^[2]. Niektórzy podają, że net, czyli sieci flądrowych^[3], jeszcze inni że manc, czyli sieci szprotowych lub śledziowych^[4].

Preki były używane też do oznaczania pływających narzędzi haczykowych znanych jako takle (kaszub. tôklë) łososiowe. Najpierw były stosowane takle stojące, potem pojawiły się tańsze i wydajniejsze dryfujące^[2]. W skład takli stojących wchodziły jednak wyłącznie pływaki inne niż preka^[2]^[3] i według niektórych źródeł termin takle obejmował tutaj same haczyki używane do połowu łososia, a nie cały zestaw^[3].

Przypisy

↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p ^q ROZPORZĄDZENIE WYKONAWCZE KOMISJI (UE) NR 404/2011 z dnia 8 kwietnia 2011 r. ustanawiające szczegółowe przepisy wykonawcze do rozporządzenia Rady (WE) nr 1224/2009 ustanawiającego wspólnotowy system kontroli w celu zapewnienia przestrzegania przepisów wspólnej polityki rybołówstwa (Dz.U. L 112 z 30.4.2011, s. 1)
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p ^q Mirosław Kuklik: Narzędzia i metody połowów w rybołówstwie przybrzeżnym. W: Anna Kwaśniewska, Mateusz Konkel, Mirosław Kuklik, Krzysztof Zamościński: Jem jô rëbôk ... Rybołówstwo na Kaszubach – tradycja i współczesność. Anna Kwaśniewska (redakcja naukowa). Wieżyca: Kaszubski Uniwersytet Ludowy, 2014, s. 271-312. ISBN 978-83-938746-1-3. [dostęp 2020-12-21].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h Morski przewodnik rybacki. Kazimierz Demel, Ignacy Hirszel, Bohdan Zawisza (komitet redakcyjny). Gdynia: Morski Instytut Rybacki w Gdyni, 1947. [dostęp 2020-12-26].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Jerzy Bandrowski: Sosenka z wydm. Opowieści morskie. Poznań–Warszawa–Wilno–Lublin: Księgarnia Świętego Wojciecha (KŚW), 1930. [dostęp 2020-12-26].
↑ ^a ^b ^c Wojciech Górski, Radomił Koza, Paweł Bloch: Weryfikacja i ochrona siedlisk ssaków morskich w rejonie ujścia Wisłi i Mierzei Wiślanej w latach 2013-2015. W: Raport z projektu „Ochrona siedlisk ssaków i ptaków morskich”. Monika Łaskawska-Wolszczak (red.). WWF, 2015, s. 82-112. [dostęp 2020-12-26].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p ^q ^r ^s ^t ^u ^v ^w ^x ^y ^z Rozporządzenie Ministra Gospodarki Morskiej i Żeglugi Śródlądowej z dnia 21 sierpnia 2019 r. w sprawie wymiarów i okresów ochronnych organizmów morskich oraz szczegółowych warunków wykonywania rybołówstwa komercyjnego (Dz.U. z 2019 r. poz. 1701)
↑ ^a ^b Hélskô Sztremlëzna. naszbaltyk.com. [dostęp 2020-12-26].
↑ ^a ^b Ustawa z dnia 19 grudnia 2014 r. o rybołówstwie morskim (Dz.U. z 2024 r. poz. 243)
↑ ^a ^b ^c ^d Bożena Stelmachowska: Zwyczaje rybaków polskiego wybrzeża Bałtyku. Hel: 2009. ISBN 978-83-89568-44-1. (książka wydana blisko 70 lat po przygotowaniu do druku)

Linki zewnętrzne

Hélskô Sztremlëzna. naszbaltyk.com. [dostęp 2020-12-26].

[RozpUE404/2011-1] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p ^q ROZPORZĄDZENIE WYKONAWCZE KOMISJI (UE) NR 404/2011 z dnia 8 kwietnia 2011 r. ustanawiające szczegółowe przepisy wykonawcze do rozporządzenia Rady (WE) nr 1224/2009 ustanawiającego wspólnotowy system kontroli w celu zapewnienia przestrzegania przepisów wspólnej polityki rybołówstwa (Dz.U. L 112 z 30.4.2011, s. 1)

[Kwasniewska14-2] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p ^q Mirosław Kuklik: Narzędzia i metody połowów w rybołówstwie przybrzeżnym. W: Anna Kwaśniewska, Mateusz Konkel, Mirosław Kuklik, Krzysztof Zamościński: Jem jô rëbôk ... Rybołówstwo na Kaszubach – tradycja i współczesność. Anna Kwaśniewska (redakcja naukowa). Wieżyca: Kaszubski Uniwersytet Ludowy, 2014, s. 271-312. ISBN 978-83-938746-1-3. [dostęp 2020-12-21].

[Demel47-3] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h Morski przewodnik rybacki. Kazimierz Demel, Ignacy Hirszel, Bohdan Zawisza (komitet redakcyjny). Gdynia: Morski Instytut Rybacki w Gdyni, 1947. [dostęp 2020-12-26].

[Bandrowski1930-4] Jerzy Bandrowski: Sosenka z wydm. Opowieści morskie. Poznań–Warszawa–Wilno–Lublin: Księgarnia Świętego Wojciecha (KŚW), 1930. [dostęp 2020-12-26].

[WWF15-5] Wojciech Górski, Radomił Koza, Paweł Bloch: Weryfikacja i ochrona siedlisk ssaków morskich w rejonie ujścia Wisłi i Mierzei Wiślanej w latach 2013-2015. W: Raport z projektu „Ochrona siedlisk ssaków i ptaków morskich”. Monika Łaskawska-Wolszczak (red.). WWF, 2015, s. 82-112. [dostęp 2020-12-26].

[RozpPL1701/2019-6] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p ^q ^r ^s ^t ^u ^v ^w ^x ^y ^z Rozporządzenie Ministra Gospodarki Morskiej i Żeglugi Śródlądowej z dnia 21 sierpnia 2019 r. w sprawie wymiarów i okresów ochronnych organizmów morskich oraz szczegółowych warunków wykonywania rybołówstwa komercyjnego (Dz.U. z 2019 r. poz. 1701)

[naszbaltyk.com-7] Hélskô Sztremlëzna. naszbaltyk.com. [dostęp 2020-12-26].

[Ust222/2015-8] Ustawa z dnia 19 grudnia 2014 r. o rybołówstwie morskim (Dz.U. z 2024 r. poz. 243)

[Stelmachowska09-9] Bożena Stelmachowska: Zwyczaje rybaków polskiego wybrzeża Bałtyku. Hel: 2009. ISBN 978-83-89568-44-1. (książka wydana blisko 70 lat po przygotowaniu do druku)

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]