Ustka

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przejdź do nawigacji Przejdź do wyszukiwania
Ustka
miasto i gmina
Ilustracja
Ustka: latarnia, plaża, syrenka, kutry w porcie, wejście do portu, port w Ustce z lotu ptaka
Herb Flaga
Herb Flaga
Państwo

 Polska

Województwo

 pomorskie

Powiat

słupski

Data założenia

XIII wiek

Prawa miejskie

bd.

Burmistrz

Jacek Maniszewski

Powierzchnia

10,19 km²

Wysokość

0,0–26,7 m n.p.m.

Populacja (2020)
• liczba ludności
• gęstość


14 954[1]
1467,5 os./km²

Strefa numeracyjna

59

Kod pocztowy

76-270

Tablice rejestracyjne

GSL

Położenie na mapie powiatu słupskiego
Mapa konturowa powiatu słupskiego, u góry po lewej znajduje się punkt z opisem „Ustka”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, blisko górnej krawiędzi po lewej znajduje się punkt z opisem „Ustka”
Położenie na mapie województwa pomorskiego
Mapa konturowa województwa pomorskiego, blisko lewej krawiędzi u góry znajduje się punkt z opisem „Ustka”
Ziemia54°34′43″N 16°52′09″E/54,578611 16,869167
TERC (TERYT)

2212011

SIMC

0977427

Hasło promocyjne: Ustka na fali
Urząd miejski
ul. ks. kard. St. Wyszyńskiego 3
76-270 Ustka
Strona internetowa
BIP

Ustka (niem. Stolpmünde, kaszub. Ùszcz) – miasto w północnej Polsce, w województwie pomorskim, w powiecie słupskim, siedziba gminy wiejskiej Ustka, na historycznym Pomorzu Zachodnim. Ustka jest położona na Wybrzeżu Słowińskim, u ujścia rzeki Słupi do Morza Bałtyckiego. Jest miastem portowym, uzdrowiskiem z dwoma letnimi kąpieliskami morskimi.

Według danych GUS z 2021, Ustka liczyła 14 954 mieszkańców.

Od 13 lipca 2003 Ustkę i Słupsk łączy porozumienie zwane Dwumiastem. Oba miasta są połączone komunikacją kolejową i autobusową.

W Lędowie koło Ustki zlokalizowane jest Centrum Szkolenia Marynarki Wojennej, będące głównym ośrodkiem szkoleniowym dla potrzeb Marynarki Wojennej.

We wczesnym średniowieczu Ustka była kaszubską osadą rybacką przynależną do kasztelani słupskiej i dzieliła historyczne losy z pobliskim Słupskiem. Obecnie, klimat starej portowej osady znaleźć można jeszcze wśród rybackich domów w kwartale wytyczonym ulicami Marynarki Polskiej i Czerwonych Kosynierów. Zachował się tu jeszcze układ uliczek średniowiecznej wsi, który z uwagi na jego wartość historyczną, objęty został ochroną konserwatorską[2].

Współcześnie to miejsce chętnie odwiedzane przez turystów, ze względu na bliskość Morza Bałtyckiego, dogodność komunikacyjną oraz liczbę noclegów, hoteli i pensjonatów, a także restauracji i tawern.

Położenie[edytuj | edytuj kod]

Ustka leży nad Bałtykiem na zachodniej części Wybrzeża Słowińskiego. W Ustce rzeka Słupia wpada do morza. W zachodniej części miasta do morza uchodzi także strumień Czarna.

Według danych z 1 stycznia 2015 powierzchnia miasta wynosiła 10,19 km²[3], z czego 46% stanowią lasy, a 11% – użytki rolne. Obszar miast stanowi 0,44% powierzchni powiatu słupskiego oraz 16,4% jego ludności.

Układ miejski tworzy: 88 ulic, 2 place (Dąbrowskiego, Wolności) oraz 3 trakty (Promenada Nadmorska, Bulwar Portowy, Trakt Solidarności). Dawne dzielnice miasta: Grabienko, Mokrzyca, Ustka-Leśniczówka.

Miasto znajduje się na północno-zachodnim krańcu województwa pomorskiego, w powiecie słupskim i graniczy z gminą wiejską Ustka.

W okresie powojennej polskiej administracji, w latach 1950–1975 należała do województwa koszalińskiego, a w latach 1975–1998 – do województwa słupskiego.

Demografia[edytuj | edytuj kod]

Według protokołu wizytacji biskupiej z 1665 osiedlonych w ówczesnej Ustce były 33 rodziny[4]. W październiku 1947 Ustkę zamieszkiwało 3458 Polaków i 371 Niemców[5].

Rok 2014[edytuj | edytuj kod]

Według danych z 31 grudnia 2014 r. miasto miało 16 056 mieszkańców[6].

Zmiana liczby ludności w Ustce od 1818 r. w tys. osób[7]
Zmiana liczby ludności w Ustce od 1818 r. w tys. osób[7]

Piramida wieku mieszkańców Ustki w 2014 roku[8]

Piramida wieku Ustka.png

Rok 2021[edytuj | edytuj kod]

Według danych GUS, Ustka w 2021 roku liczyła 14 954 mieszkańców, w tym 7134 mężczyzn (47,7%) i 7820 kobiet (52,3%). W wieku produkcyjnym było 61,7% mężczyzn i 49,3% kobiet[1].

Toponimia[edytuj | edytuj kod]

Przed 1939 polscy kartografowie używali nazwy Uście[9]. Przez kilka miesięcy po przejęciu miasta przez administrację polską w 1945 roku równolegle funkcjonowało kilka nazw miasta: Nowy Słupsk, Nowe Słupie, Postomin, Postomino, Słupioujście, Słupie, Ujście i Uszcz[10]. Ostatecznie rozporządzeniem w 1946 roku ustalona została nazwa Ustka[11].

Zdjęcie lotnicze Ustki
Ustka z lotu ptaka (2010)
Port – kanał portowy (1905)

Historia[edytuj | edytuj kod]

 Osobny artykuł: historia Ustki.

Z umowy słupskich radnych ze Święcami (Jaśko ze Sławna oraz Jaśko z Darłowa) z 2 lutego 1337 pochodzi informacja o istnieniu warowni w miejscu ujścia Słupi. Warownia w Ustce jest grodziskiem „quondam castrum”, w umowie jest to miejsce określone jako:

...nec non totum et integrum portum Stolpesmunde dictum, penes aquam stolpensem tam ab una quam alia parte situm...
...jak również cały i niepodzielny port Ustka, położony po obu stronach rzeki Słupi...[12]

Podobnie jak mieszkańcy innych wsi miejskich, ustczanie byli poddanymi Słupska. Z tego tytułu składać musieli przysięgę poddańczą, tzw. przysięgę ustecką, oraz płacić podatki na rzecz miasta, dbać o stan portu i nabrzeży, naprawiać je, udzielać pomocy przy rozładunku i załadunku statków oraz przy wejściu statków do portu. Obowiązywał ich także przymus młynny (młyn miejski w Zamełowie). Mieszkańcy Ustki wyróżniali się nie tylko obowiązkiem świadczenia wszelkich prac i usług związanych z portem, ale także płaceniem podatku szosowego, a nie czynszu, lub odrabianiem pańszczyzny. Aż do wojny trzydziestoletniej samodzielni ekonomicznie ustczanie, głównie szyprowie, karczmarze i wójtowie, przyjmowali obywatelstwo miasta Słupska i korzystali z przywilejów wynikających z posiadania praw miejskich. Rada miejska Słupska ustanawiała statuty, regulaminy i taryfy portowe, mianowała wójta, decydowała o wszelkich pracach związanych z funkcjonowaniem portu, określała rodzaje i wysokość podatków płaconych przez ustczan, sprawowała patronat nad kościołem i szkołą. Rada miejska, jako sąd wyższy, była instancją odwoławczą od wyroków sądu niższego. Wójt Ustki był jednocześnie wójtem portowym.Sprawował on władzę wykonawczą na terenie Ustki w odniesieniu do jej stałych mieszkańców, przebywających okresowo gości (kupców) oraz spraw wynikających z bieżącego funkcjonowania portu.

Od 1329 do końca 1342 Ustka i Słupsk w drodze zastawu były w posiadaniu zakonu krzyżackiego. Był to okres trudny, bo gdy zawisła groźba przejęcia ziemi przez zakon w wieczyste posiadanie, gdyż książę Bogusław V nie był w stanie spłacić w terminie, do 1 stycznia 1343 r., należnej kwoty 3334 grzywien, sumę tę wpłaciło społeczeństwo. Pieniądze te pozwoliły Słupskowi i mieszkańcom ziemi słupskiej wykupić się z rąk Krzyżaków. Od 1368 Ustka leżała w granicach księstwa słupskiego, dawnego lenna Korony Królestwa Polskiego, następnie w granicach gryfickiego księstwa pomorskiego ze stolicą w Szczecinie.

Od XIII wieku na tereny te napływali niemieccy kolonizatorzy. Liczba ludności coraz szybciej wzrasta. Kościół w Ustce, która już teraz ma inną nazwę – Stolpmünde, jest budowany wraz z kościołem w Grabnie (1356). Zbudowany z drewna kościół pod wezwaniem św. Mikołaja stał na podwyższeniu, prawdopodobnie w środku starego grodziska słowiańskiego. Filialna świątynia kościoła w Grabnie była wykorzystywana jako znak nawigacyjny; dzienny i nocny.

Poważniejszą inwestycją była, rozpoczęta (według Andersona) około połowy XIV w., rozbudowa portu. Zbudowano wówczas pierwsze trwałe urządzenia portowe w postaci mol o długości ok. 55 m, wykonanych z kaszyc, wzmocnionych palami, oraz drewnianych umocnień brzegowych kanału portowego długości: lewy, zachodni brzeg – 280 m, prawy, wschodni – 320 m. Przedłużeniem umocnień były mola. Następny etap rozbudowy portu, połączony z kapitalnym remontem dotychczasowych urządzeń, miał miejsce w XV w. Przedłużono wówczas mola do ok. 100 m, wzmocniono wschodni brzeg kanału portowego palową ścianą o długości 170 m oraz wymieniono wszystkie zużyte lub uszkodzone elementy dotychczasowych konstrukcji.

Wizytacje szkół przynoszą pierwsze informacje o szkole w Ustce z 28 lipca 1590 i z 1729. W 1590 wzmiankowano też, że mieszkańcy Ustki zajmują się intensywnie także rybołówstwem.

2 listopada 1626 do portu w Ustce wkroczyły szwedzkie wojska, rozpoczęła się wojna trzydziestoletnia. Obroty portu spadły. Zmniejszyła się też liczba mieszkańców. Dodatkowo do klęsk związanych z wojną w 1644 Ustkę strawił pożar; ocalało 15 domów i kościół.

W 1648 traktat pokojowy i dodatkowe uzgodnienia w 1653 przyporządkowały wschodnią część Pomorza Zachodniego, a więc i Ustkę, pod zwierzchnictwo państwa brandenbursko-pruskiego, przekształconego w 1701 w Królestwo Prus.

W XVIII wieku nieliczne statki rozładowywane były na redzie. W 1794 Ustka liczyła około 700 mieszkańców.

Nowa wojna wywołana przez Napoleona powoduje, że Wielka Armia zajmuje Pomorze Zachodnie na przełomie 1806/07. Port w Ustce był blokowany.

W 1888 był konsekrowany nowy kościół. Budynek murowany z cegły na fundamencie z głazów granitowych. Budowa kolei (początek XX wieku) wąsko- i szerokotorowej dokonała przyspieszenia w rozwoju gospodarczym portu, jak również całego regionu. Liczba ludności Ustki w 1818 wynosiła 477, a w 1941 – 5051 osób.

Pierwsze, wcale niemałe inwestycje infrastruktury wypoczynkowej zostały podjęte przez gminę miejską w 1911. Budowle po obu stronach portu były konstrukcji drewnianej usadowione na palach. Projekt wzorował się na łazienkach w Sopocie. Od tego czasu jest nieprzerwany przyrost realizacji tych inwestycji.

W 1904 latarnia morska w Ustce emitowała światło białe przerywane. A od 1913 dodatkowo na wschodnim falochronie pracowała syrena przeciwmgłowa.

W dniu 8 stycznia 1914 roku doszło na plaży zachodniej w rejonie Ustki do katastrofy morskiej – mały i stary parowiec „Stolp” został wyrzucony podczas sztormu na brzeg.

Od września 1939 i od czerwca 1941 obowiązywały na pewien czas obostrzenia dla cywilnego ruchu statków. W czasie wojny pojawiły się plany rozbudowy portu. Szybko zaniechano prac, a jedynym niemym świadkiem tych zdarzeń jest kawałek niedokończonego mola (tzw. trzecie molo). Od 1942 w niewielkim stopniu była rozbudowywana stocznia. W latach II wojny światowej Niemcy „przechowywali” w Ustce spory duński pancernik obrony wybrzeża „Niels Juel”, który służył im jako jednostka pomocnicza. Do połowy 1944 w Ustce było ok. 230 więźniów. W 1944 dla Ustki (w szczególności ze względu na port, który dawał możliwość ucieczki przed frontem) rozpoczął się okres zgromadzeniem się dużej liczby uchodźców. Panowała szczególnie ostra zima, brakowało kwater i żywności.

Port w Ustce w 1979

9 marca 1945 miasto zostało zajęte przez oddziały pancerne 3 korpusu pancernego gwardii II Frontu Białoruskiego (po wojnie ku czci żołnierzy radzieckich postawiono pomnik na pl. Wolności)[13]. Została w mieście utworzona komendantura, która utworzyła niemiecką, pomocniczą administrację z niemieckim burmistrzem. Zaczęli zjeżdżać się polscy osiedleńcy. Pierwsza polska władza, Zarząd Miejski, rozpoczęła urzędowanie 11 maja 1945. Pierwszym burmistrzem został Wacław Jaworski, a jego zastępcą Wacław Michalski[14]. Stacja PKP wznowiła ponownie działalność na trasie Słupsk – Ustka 29 czerwca 1945 przyjazdem pociągu, którym przybyli zaproszeni do Ustki goście na pierwsze po wojnie Święto Morza. Urząd Pocztowy, uruchomiony 3 maja 1945, obejmował początkowo swym zasięgiem Ustkę i 20 okolicznych gmin. Oficjalne przekazanie władzy administracyjnej Polakom odbyło się 22 lipca 1945. Zlikwidowana została radziecka komendantura wojenna. W tym czasie zameldowanych było w Ustce 266 Polaków.

W grudniu 2013 oddano do użytku obrotową kładkę dla pieszych nad kanałem portowym. Stalowa konstrukcja o masie ponad 80 t ma blisko 58 m długości, wysoki na 24 m pylon oraz pomost o szerokości 4 m. Obracanie kładki trwa 4 min. i jest możliwe dzięki napędowi elektrycznemu. Budowa trwała pół roku i pochłonęła 4,39 mln zł[15]. Po dwuletniej przerwie związanej z awarią kładkę otwarto ponownie w maju 2017[16], a latem 2018 z powodu upałów była ona nieczynna między 11.00 a 18.00[17].

Widok z latarni od strony portu (lipiec 2010)
Widok z latarni od strony portu (lipiec 2010)

Kwestia braku praw miejskich[edytuj | edytuj kod]

Między 5 a 13 czerwca 2007 odbyły się w Ustce konsultacje w sprawie nadania miejscowości Ustka statusu miasta[18]. Powodem tego było podważenie historycznego faktu nadania Ustce praw miejskich przez Niemców 22 marca 1935. W związku z obchodami 70. rocznicy nadania praw miejskich, ustecki dziennikarz-historyk Marcin Barnowski odkrył, że Ustka praw miejskich nigdy nie otrzymała, a jej obecny status miejski jest wynikiem uzurpacji. Nie udało się znaleźć żadnego dokumentu potwierdzającego nadanie Ustce praw miejskich, a data 22 marca 1935 jest zaledwie datą wydania rozporządzenia do ustawy o ustroju gmin, na mocy którego każdy szef gminy obligatoryjnie stał się burmistrzem. Znaczy to, że zmieniła się tylko samorządowa tytulatura, a samo rozporządzenie nie przesądzało o decyzji o nadaniu praw miejskich. Ponadto wydany w 1938 roku wykaz miast Pomorza Środkowego, liczących poniżej 10 tysięcy mieszkańców, nie obejmował Ustki. Ustka nie występuje jako miasto w żadnym międzywojennym wykazie gmin (np. w Amtliches Gemeindeverzeichnis für das Deutsche Reich z 1939), a jako miasto pojawia się po raz pierwszy w polskich powojennych źródłach GUS-owskich. Wydarzenie to stało się sensacją historyczną[19]. Pojawiły się propozycje wystąpienia z wnioskiem do premiera o nadanie Ustce praw miejskich. Jednakże według Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji, takiej potrzeby nie ma, ponieważ w wielu wydanych po 1975 roku aktach prawnych[20] Ustka figuruje jako miasto[21]. Ostatecznie po przeprowadzonej analizie przepisów potwierdzono, że Ustka posiada prawa miejskie przynajmniej od 1 lipca 1976 roku. Przyjęcie innej interpretacji prowadziłoby do uznania, że równocześnie funkcjonowałyby dwie gminy o identycznym statucie prawnym gminy wiejskiej (a więc gmina wiejska i gmina pseudo-miejska), co jest niedopuszczalne. W oparciu o te ustalenia MSWiA stwierdziło, że władze Ustki o nadanie praw miejskich starać się nie muszą[22].

Analogiczny stan prawny w zakresie braku formalnego aktu nadania praw miejskich miał miejsce w Pruszczu Gdańskim.

Uzdrowisko Ustka[edytuj | edytuj kod]

Ul. Beniowskiego 1, zakład przyrodoleczniczy

W uzdrowisku prowadzone może być leczenie w następujących kierunkach: choroby ortopedyczno-urazowe, choroby układu nerwowego, choroby reumatologiczne, choroby kardiologiczne i nadciśnienie, choroby górnych dróg oddechowych[23].

Uzdrowisko posiada 6 zakładów lecznictwa uzdrowiskowego, w tym 4 sanatoria, 3 zakłady przyrodolecznicze oraz przychodnia uzdrowiskowa[24].

Ustkę charakteryzuje klimat o właściwościach leczniczych, a ponadto naturalne surowce lecznicze:

  • solanka 3,43% chlorkowo-sodowa, jodkowa, hipotermalna ze złoża „Ustka IGH-1”,
  • złoża torfu leczniczego – borowiny o nazwie „Ustka-1”, zaliczane do kopalin podstawowych[25].

Kąpieliska[edytuj | edytuj kod]

Plaża wschodnia z lotu ptaka (2010)

Na terenie miasta wyznaczono 2 letnie kąpieliska morskie[26]:

  • Ustka Wschód – obejmujące długość 500 m linii brzegowej liczonej w kierunku wschodnim od ok. 250 m falochronu wschodniego,
  • Ustka Zachód – obejmujące długość 200 m linii brzegowej liczonej w kierunku zachodnim od ok. 110 m od falochronu zachodniego.

W 2012 r. kąpieliska Ustka Wschód i Ustka Zachód spełniały obowiązkowe wymogi jakościowe dla wody w kąpielisku Unii Europejskiej[27]. Kąpieliska miejskie strzeżone są przez ratowników ze Słupskiego WOPR w okresie letnim (lipiec – sierpień)[28].

W 2013 r. ustalono sezon kąpielowy w okresie od 15 czerwca do 15 września[26].

Latarnia mrska
Latarnia morska
Port, zabudowa wschodnia
Osiedle rybackie (XIX/XX w.)
Osiedle rybackie (XIX/XX w.)
Willa Red z 1890, styl wilhelmiński
Pomnik umierającego wojownika dłuta Josefa Thoraka.

Architektura[edytuj | edytuj kod]

Zabytki[edytuj | edytuj kod]

Nadzór nad zabytkami znajdującymi się na terenie gminy miejskiej Ustka sprawuje słupska delegatura Pomorskiego Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków oraz Pomorski Wojewódzki Konserwator Zabytków.

  • Kościół św. Jana Chrzciciela i św. Mikołaja – skwer (cmentarz przykościelny), kościół został rozebrany w 1889, widoczne fundamenty
  • Kościół pw. Najświętszego Zbawiciela
    • wybudowany został w latach 1885–1888, w stylu neogotyckim, wzniesiony pierwotnie za wsią, na pustej wydmie, we wnętrzu świątyni na uwagę zasługują:
      • protestanckie empory
      • krucyfiks z 1752 (przeniesiony ze starego kościoła pw. św. Mikołaja)
      • witraż z wyobrażeniem Chrystusa ratującego św. Piotra z morskich fal (dzieło nowoczesne)
      • organy z manufaktury Völknera w Duninowie
      • dwa XVII-wieczne obrazy – na pierwszym przedstawiono rodzinę Kalffów u stóp Chrystusowego Krzyża (ufundowany w intencji duszy syna tej rodziny, który zginął na morzu w 1674), drugi zaś przedstawia Ukrzyżowanie (ufundowany w 1652)
  • domki rybackie i kamieniczki z XIX/XX wieku
  • latarnia morska w Ustce
    • wybudowana w 1892 z czerwonej cegły u nasady wschodniego falochronu, posiada ośmiokątną wieżę o wysokości 21,5 m, wysyła światło na odległość prawie 30 km, zastąpiła światło latarni wciąganej od 1871 na maszt stacji pilotów
  • Port morski Ustka
    • morska przystań żeglarska w ujściu rzeki Słupi; ma charakter portu morskiego z wszystkimi rodzajami konstrukcji dla obsługi statków o niewielkich wymiarach
    • falochron wcinający się w morze na około 100 m, w Ustce istnieje również tzw. III molo będące pozostałością po niedokończonych planach niemieckich sprzed II wojny światowej, kiedy to miano utworzyć z miasta drugą Gdynię, między trzecim molem a dzisiejszym portem planowano powstanie dwóch basenów dla wielkich statków
  • dzielnica willowa
    • usytuowana zaraz za promenadą i rozciągająca się w głąb śródmieścia, na uwagę zasługują:
  • willa Red z 1890, z wieżą i tarasem widokowym
    • Dom Pracy Twórczej z 1890, o konstrukcji ryglowej z czterokondygnacyjną wieżą
  • była Baza Ratowników Morskich
    • tzw. czerwona szopa, powstała w 1867 ze względu na ówczesne liczne wypadki statków, zwłaszcza w rejonie Ustki, budynek wieńczy godło ratownicze – maltański krzyż
  • Zakład Przyrodoleczniczy (proj. Heinrich Dunkel)
    • zbudowany w 1912 w celu leczenia chorób układu oddechowego, układu krążenia, przemiany materii i reumatyzmu; budynek wzniesiono w miejscu, gdzie w 1877 zbudowano pierwsze usteckie łazienki parowe, do łazienek tłoczono morską wodę, którą podgrzewano i wykorzystywano do kąpieli leczniczych
  • Promenada Nadmorska
    • jej historia sięga 1875, kiedy założono tu park z alejami spacerowymi, w spacerach i śniadaniach na promenadzie lubował się książę Otto von Bismarck

Pomniki i miejsca pamięci narodowej[edytuj | edytuj kod]

  • Ławeczka Ireny Kwiatkowskiej, pomnik odsłonięty 25 lipca 2012 roku w parku uzdrowiskowym.
  • pomnik Fryderyka Chopina w Parku Nadmorskim, przedstawia postać kompozytora kierującego się w stronę morza. Odsłonięty został 23 czerwca 1979, jego autorką jest Ludwika Nitschowa (twórczyni warszawskiej syrenki).
  • „Umierający wojownik” – pomnik autorstwa Josefa Thoraka w Parku Nadmorskim, ku czci 76 mieszkańców Ustki poległych w czasie I wojny światowej, odsłonięty 22 stycznia 1922, przedstawia nagiego, upadającego, rannego wojownika dźwigającego tarczę, na której po raz pierwszy uwieczniono herb Ustki.
  • Krzyż poległych – monument w parku Jana Pawła II, przed neogotyckim kościołem. Przeniesiony ze wsi Zimowiska pod koniec XX wieku.
  • Pomnik matki czekającej na powrót syna z morza. Został odsłonięty w 2002 roku przy wschodnim nabrzeżu portu, pomiędzy Latarnią Nadmorską a Kapitanatem Portu w Ustce, przedstawia kobietę zwróconą twarzą do portu. Kompozycji towarzyszą cztery tablice ze scenami portowymi. Wkomponowano też dawne koło sternicze i kotwice. W przeddzień odsłonięcia nieznani sprawcy oderwali głowę rzeźbie i porzucili na terenie miasta. Część pomnika doklejono, jednak widoczne są spękania postaci.
  • Figura św. Jana Nepomucena na zachodnim nabrzeżu portu, przy nowej stacji ratowników morskich SAR. Do 2010 roku usytuowany był na wschodnim falochronie. Wykonany z drewna.
  • Pomnik usteckiej Syrenki na wschodnim falochronie, w dawnym miejscu pobytu pomnika św. Jana Nepomucena, autorstwa ustczanina Michała Rosa, o wysokości 6 m, z mosiądzu. W wyniku lokalnej akcji i zbiórki społecznościowej odsłonięty w sierpniu 2010 roku. Huta nie wykonała zlecenia zgodnie z projektem autora, przez co prosił on władze lokalne o usunięcie Syrenki z widoku publicznego. Po odsłonięciu pomnika, został oszpecony przy udziale narzędzi mechanicznych przez nieznanych sprawców. Jesienią 2010 roku pomnik zdemontowano z falochronu, poprawiano w hucie uszkodzoną twarz i biust, jednak bez pozytywnego skutku. Rzeźba, wbrew protestom rzeźbiarza, wróciła do Ustki zimą 2010 roku.
  • Obelisk upamiętniający gen. Stanisława Sosabowskiego, przy skrzyżowaniu ulic Jagiellońska i Grunwaldzka z rondem patrona obelisku.
Ustka, zimowy port
Port Ustka – z lotu ptaka
Nabrzeże portowe
Ustka, port, jachty w basenie węglowym

Gospodarka[29][edytuj | edytuj kod]

W 1858 r. zawinęły do Ustki statki z ponad 40 portów, a w 1868 r. z około 60 portów basenu Morza Bałtyckiego i Morza Północnego, najczęściej – oprócz niemieckich – z Kopenhagi, Norwegii (Stavanger, Bergen) i Amsterdamu. Angielskie żaglowce przybywały z Londynu, Newcastle, Sunderlanu, Liverpoolu i Hartlepoolu[30].

Liczba kutrów rybackich w Ustce w latach 1886–1939:

1886 1895 1900 1905 1919 1915 1920 1925 1930 1932 1939
2 29 21 26 34 49 65 61 54 49 50

W Ustce ostatni drewniany szkuner żaglowy spłynął na wodę w 1866 r. W roku następnym dwa szkunery, 38- i 39-łasztowy wzmocniono po raz pierwszy płytami galwanizowanymi oraz stalowymi[31].

W 1903 i 1904 zbudowano po jednym małym parowcu o pojemnościach odpowiednio 157 i 299 BRT. Po I wojnie światowej i w latach kryzysu powojennego działalność w Ustce prowadziła jedna stocznia. Właściciel Józef Bartsch w swojej produkcji oferował łodzie wiosłowe, motorowe, jachty oraz drewniane i stalowe kutry rybackie[12]. Flota macierzysta Ustki w 1906 r.:

  • „Stadt Stolp” – parowiec śrubowy; szkuner 415,4 m³, 146,6 BRT
  • „Pomerania” – szkuner z żaglami gaflowymi 639,0 m³, 225,6 BRT
  • „Mathilde” – parowiec śrubowy; szkuner 1951,9 m³, 689,0 BRT
  • „Pomerania” – parowiec śrubowy; szkuner z żaglem gaflowym 305,3 m³, 107,8 BRT
  • „Fritz” – parowiec śrubowy z 3 drewnianymi masztami 466,4 m³, 164,7 BRT
  • „Martha” – parowiec śrubowy 445,0 m³, 157,0 BRT
  • „Frieda” – parowiec śrubowy 846,6 m³, 298,9 BRT
  • ponadto 1 żaglowiec (szkuner gaflowy) 19,3 BRT

W pierwszych latach ubiegłego stulecia Ustka wzbogaciła się o mleczarnię oraz gazownię (w 1904 r.), którą rozbudowano w latach 1937 i 1938 r. Po pierwszej wojnie powstała tu niewielka fabryczka maszyn (przy tzw. drodze Eldorado, na lewym brzegu rzeki), do której należał warsztat naprawczy samochodów. W 1937 r. rozpoczęła produkcję fabryczka kiełbas z wątróbek dorszowych[12].

W 1947 r. w Ustce czynne były między innymi zakłady związane z gospodarką morską: „Stocznia” – warsztaty mechaniczne zatrudniały 260 pracowników, 3 wędzarnie – łącznie 61 pracowników, zakład konserwowy „Światowid” – 55 pracowników, Miejskie Zakłady Gazowni, Wodociągów i Kanalizacji – 25 pracowników. Prócz tego pracowały zakłady rzemieślnicze zatrudniające po kilka osób.

Na 30 kwietnia 2004 zacumowanych w porcie Ustka było 117 kutrów i łodzi rybackich. Na terenie miasta zlokalizowane są także firmy branżowo związane z rybołówstwem – zakłady mechaniczne i elektromechaniczne, sieciarnie. Ważnym elementem całego sektora są przetwórnie ryb. Dawne duże przedsiębiorstwa państwowe zatrudniające w czasach PRL po kilka tysięcy osób albo zbankrutowały (Stocznia Ustka SA), albo zostały sprywatyzowane. Na terenie dawnej stoczni zlokalizowane są nieduże prywatne spółki branżowo związane z rybołówstwem lub przemysłem okrętowym. Działalność ta jest jednak zanikająca i przewiduje się w przyszłości turystyczno-rekreacyjny charakter dawnych terenów przemysłowych. Teren drugiego pod względem wielkości państwowego przedsiębiorstwa PPiUR „Korab” został sprzedany i obecnie działają tam przedsiębiorstwa z branży turystyczno-noclegowej (osiedle deweloperskie przy ul. Na Wydmie), pensjonaty. W innej jego części zlokalizowano pierwszą na polskim wybrzeżu aukcję rybną, sieciarnię (firma duńska) oraz usługi[32].

Transport[edytuj | edytuj kod]

Kolej[edytuj | edytuj kod]

Ustka stanowiła niegdyś stację węzłową, skąd odchodziły linie kolejowe:

W tej chwili istnieje tylko linia kolejowa Piła Główna – Ustka, pozostałe dwie zostały rozebrane po 1945 przez Armię Czerwoną jako zdobycz wojenna.

Na terenie miasta znajdują się obecnie dwa czynne przystanki kolejowe: Ustka oraz Ustka Uroczysko.

Jest to linia kolejowa jednotorowa zelektryfikowana.

Transport autobusowy[edytuj | edytuj kod]

Dworzec autobusowy
Ustka, ul. Portowa- prowadzi do dworców

Z Ustki drogą krajową nr 21 można dojechać do Słupska autobusami firm:

Z Ustki istnieje połączenie do Osiedla Przewłoka, wsi Przewłoka i Wodnica

Na zlecenie gminy wiejskiej Ustka usługi przewozowe z Ustki do wielu miejscowości gminnych świadczą ponadto:

Z Ustki jest wiele połączeń dalekobieżnych Przedsiębiorstwa Państwowej Komunikacji Samochodowej w Słupsku S.A.:

całorocznych do:

sezonowych do:

Od 12 lipca 2018 roku w Ustce została wprowadzona darmowa komunikacja miejska dla mieszkańców oraz turystów, którzy uiścili opłatę uzdrowiskową[36].

Kultura[edytuj | edytuj kod]

Ogólnopolski Festiwal Sztucznych Ogni w Ustce w 2010 roku
Instytucje kultury w Ustce
  • Centrum Aktywności Twórczej w Ustce
  • Dom Kultury
  • Kino „Delfin”
  • Biblioteka Miejska
  • Muzeum Ziemi Usteckiej
  • Muzeum Piekarnictwa i Cukiernictwa (znajdujące się na poddaszu starej piekarni, gdzie zobaczyć można dawny sprzęt piekarniczy, m.in. XVII-wieczne urządzenie do wyrabiania ciasta, mieszadła do ciast i masy kremowej czy gofrownice z początku XX wieku)
Cykliczne imprezy kulturalno-rekreacyjne w Ustce
  • Columbus Festiwal Wiatru- pokazy lotnicze i motoparalotniowe
  • Grand Lubicz Festiwal Światła
  • Mistral Festiwal- Festiwal Ulicznych Reakcji Artystycznych
  • „Bielsko Biała i Beskidy w Ustce”
  • Ustka Charlotta Enduro Extreme
  • Dni Morza
  • Sound of Gravity- święto sportów ekstremalnych
  • Bursztynowy weekend (Mistrzostwa Polski w wypłukiwaniu bursztynu „Złoto Bałtyku”)
  • 14–15 sierpnia – Święto Miasta, czyli „Dożynki Rybne”
  • Hip-Hop na fali
  • Pokaz Mody z firmą Pierre Rene (coroczny)
Wiele lat mieszkał tu i tworzył pisarz dr Marian Majkowski.

Media[edytuj | edytuj kod]

  • Radio
    • W Ustce na stałe stacjonuje korespondent Polskiego Radia Koszalin, który przekazuje również relacje do ogólnopolskich rozgłośni Polskiego Radia.
  • Prasa
    • „Ziemia Ustecka” – bezpłatny dwumiesięcznik, najstarsza gazeta ustecka (istnieje od 2000 roku)
    • „Kurier Ustecki” – bezpłatny dwutygodnik
    • Głos Pomorza – Dziennik Pomorza Środkowego
    • „Dziennik Słupski” – dodatek Dziennika Bałtyckiego
    • „Nasze Miasto” – bezpłatny dziennik Słupska i Ustki
    • „Zbliżenia” – dwutygodnik regionalny


Plaża w Ustce
Syrenka na falochronie
Widok z mola w stronę latarni i portu
Plaża wschodnia
Plaża po sztormie
Pomnik „Ludziom Morza”
Trzecie molo na plaży zachodniej –

Oświata[12][edytuj | edytuj kod]

Szkolnictwo do 1939[edytuj | edytuj kod]

Przez cały XIX w. w Ustce była tylko jedna szkoła powszechna, początkowo kilkuklasowa – elementarna, następnie o pełnym zakresie edukacji stopnia podstawowego. W roku szkolnym 1897/98 pracowało w niej 6 nauczycieli, a w 1917 r. 8 nauczycieli i 3 nauczycielki. W budynku szkoły mieściły się odrębne klasy szkoły średniej niższego szczebla. W końcowych latach XIX w. założono w Ustce państwową szkołę nawigacyjną pierwszego stopnia (niem. die Konigliche Navigationsvorschule). Szkoła ta stale borykała się z brakiem dostatecznej liczby kandydatów. Zlikwidowano ją w 1910 roku.

Szkolnictwo po 1945[edytuj | edytuj kod]

W roku szkolnym 1977/78 do szkół podstawowych uczęszczało 1731 uczniów, Liceum Ogólnokształcące ukończyło 58 uczniów, a szkołę zawodową 65.

Szkoła Podstawowa nr 1 im. kpt. Leonida Teligi
Szkoła Podstawowa nr 2 im. Kmdra Bolesława Romanowskiego

Szkoły podstawowe[edytuj | edytuj kod]

  • Szkoła Podstawowa nr 1 im. kpt. Leonida Teligi,
  • Szkoła Podstawowa nr 2 im. kmdra Bolesława Romanowskiego,
  • Szkoła Podstawowa nr 3 im. gen. Mariusza Zaruskiego.
Szkoła Podstawowa nr 3 im. gen. Mariusza Zaruskiego
Zespół Szkoł Ogólnokształcących i Technicznych
Ustka; ul. Bursztynowa – budynki szkolne

Szkoły ponadpodstawowe[edytuj | edytuj kod]

  • Zespół Szkół Technicznych:
    • Technikum
    • Technikum Uzupełniające dla Dorosłych
    • Zasadnicza Szkoła Zawodowa
  • Zespół Szkół Ogólnokształcących im. Mikołaja Kopernika:
    • Liceum Ogólnokształcące
    • Liceum dla Dorosłych

Szkoły wyższe[edytuj | edytuj kod]

Towarzystwa oświatowe[edytuj | edytuj kod]

  • Ustecki Uniwersytet Trzeciego Wieku
  • Usteckie Towarzystwo Oświatowe
  • Ustecki oddział IQ Szkoła Pamięci

Sport[edytuj | edytuj kod]

Miejski Ośrodek Sportu i Rekreacji

Ustka; OSiR- trening młodzieży piłkarskiej
Ustka, ul. Grunwaldzka, plac zabaw OSiR

Kluby i towarzystwa sportowe[edytuj | edytuj kod]

  • Miejski Klub Sportowy „Jantar Ustka”
  • Lekkoatletyczny Klub Sportowy „Jantar Ustka”
  • Klub Tenisa Stołowego
  • Stowarzyszenie Turystyczno Sportowe „STS Ustka”
  • Stowarzyszenie Sympatyków Piłki Ręcznej „Szczypiorniak Ustka”
  • Stowarzyszenie „Yacht Klub Ustka”
  • Związek Kulturystyki i Fitness
  • Towarzystwo Krzewienia Kultury Fizycznej
  • Ustecki Towarzystwo Sympatyków Sportu

Uczniowskie Kluby Sportowe[edytuj | edytuj kod]

  • Bałtyk
  • Fala
  • Słupia
  • Kyokushin
  • Hetman
  • Opty
  • Jijitsu Gepard
  • Tennis Team Club

Usteccy sportowcy[edytuj | edytuj kod]

Wspólnoty wyznaniowe[edytuj | edytuj kod]

Administracja[edytuj | edytuj kod]

Ratusz – siedziba Urzędu Miasta Ustka
Budynek Urzędu Gminy Ustka, ul. Dunina

Ustka ma status gminy miejskiej. Mieszkańcy wybierają do Rady Miasta Ustka 15 radnych[38].

Mieszkańcy wybierają radnych do sejmiku województwa w okręgu nr 1. Posłów na Sejm wybierają z okręgu wyborczego nr 26, senatora z okręgu nr 62, a posłów do Parlamentu Europejskiego z okręgu nr 1.

Ustka znajduje się we właściwości miejscowej Sądu Rejonowego w Słupsku, Sądu Okręgowego w Słupsku[39] i Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Słupsku[40].

Miasta i gminy partnerskie[edytuj | edytuj kod]

  • Bielsko-Biała – porozumienie o współpracy zawarte 20 lipca 2002 r.[41]
  • Słupsk – deklaracja współpracy partnerskiej w ramach Dwumiasta 13 lipca 2003 r.

Współpraca międzynarodowa[edytuj | edytuj kod]

Miasta i gminy partnerskie:

  • Holandia Enkhuizen (Holandia) – umowa partnerska podpisana 5 maja 1992 r.[42]
  • Niemcy Kappeln (Niemcy) – umowa partnerska została zawarta 8 maja 1991 r.[43]
  • Litwa Palanga (Litwa) – porozumienie zostało zawarte 8 lipca 2006 r.[44]

Od 2008 roku miastem partnerskim Ustki było także rosyjskie miasto Pionierskij. Po rosyjskiej napaści na Ukrainę w 2022 roku umowa o współpracy została zerwana[45].

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. a b GUS – Ustka w liczbach, polskawliczbach.pl [dostęp 2023-01-18].
  2. Ustka – atrakcje turystyczne, ustka.travel [dostęp 2021-04-28] (pol.).
  3. Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2015 r., Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 22 lipca 2015, ISSN 1505-5507.
  4. Gerard Labuda. Historia Pomorza: Do roku 1815. Pomorze Zachodnie w latach 1648–1815, Tom 2, Część 3.
  5. Granica morska PRL, 1945-1950, 1979 s. 160.
  6. Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym (Stan w dniu 31 XII 2014 r.), Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 8 czerwca 2015, ISSN 1734-6118.
  7. Dzieje Ustki praca zbiorowa, Polskie Towarzystwo Historyczne w Słupsku 1985 r.
  8. Ustka w liczbach, Polska w liczbach [dostęp 2016-01-11] (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.
  9. Polska. Mapa polityczna 1:1250 000. E. Romer i J. Wąsowicz, przed 1939.
  10. Słownik współczesnych nazw geograficznych Pomorza Zachodniego z nazwami przejściowymi z lat 1945–1948. Tadeusz Białecki (red.). Szczecin: Książnica Pomorska w Szczecinie, 2002, s. 228. ISBN 83-87879-34-7.
  11. Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 12 listopada 1946 r. (M.P. z 1946 r. nr 142, poz. 262, s. 7).
  12. a b c d Źródło: Dzieje Ustki – praca zbiorowa, Polskie Towarzystwo Historyczne w Słupsku 1985 r.
  13. Rada Ochrony Pomników Walki i Męczeństwa „Przewodnik po upamiętnionych miejscach walk i męczeństwa lata wojny 1939- 1945”, Sport i Turystyka 1988, ISBN 83-217-2709-3, s. 686.
  14. Źródło: Wojewódzkie Archiwum Państwowe w Słupsku. Sprawozdanie z działalności Zarządu Miejskiego w Ustce za okres 1945-1950.
  15. Wybrali najlepszą przestrzeń publiczną. Wygrała kontrowersyjna inwestycja.
  16. Tomasz Częścik Feralna kładka w usteckim porcie znów działa.
  17. Jedna z głównych atrakcji w Ustce zamknięta przez upały.
  18. Uchwała Nr 67/2007 w sprawie: konsultacji o nadanie statusu miasta.
  19. Jacek Cegła, Ustka to wioska, „gp24.pl” [dostęp 2017-04-27] (pol.).
  20. Np. Dz.U. z 1975 r. nr 16, poz. 91 i Dz.U. z 1998 r. nr 96, poz. 603.
  21. Interia.pl/PAP: Ustka jest miastem 2007.10.09.
  22. GP24.pl: Prawa miejskie potwierdzone 2007.10.06.
  23. (§ 6. Statut Uzdrowiska Ustka) Uchwała Nr XXXV/282/2009 Rady Miasta Ustka z dnia 28 maja 2009 r. (Dz. Urz. Woj. Pomorskiego z 2009 r. Nr 102, poz. 2020).
  24. (Załącznik tekstowy nr 1 do Statutu Uzdrowiska Ustka) Uchwała Nr XXXV/282/2009 Rady Miasta Ustka z dnia 28 maja 2009 r. (Dz. Urz. Woj. Pomorskiego z 2009 r. Nr 102, poz. 2020).
  25. (§ 5. Statut Uzdrowiska Ustka) Uchwała Nr XXXV/282/2009 Rady Miasta Ustka z dnia 28 maja 2009 r. (Dz. Urz. Woj. Pomorskiego z 2009 r. Nr 102, poz. 2020).
  26. a b Uchwała Nr XXXV/303/2013 Rady Miasta Ustka z dnia 28 maja 2013 r. ws. wykazu kąpielisk.
  27. Bathing water quality – data viewer. European Environment Agency. [dostęp 2013-06-14]. (ang.).
  28. Praca w sezonie letnim 2013. Słupskie Wodne Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe. [dostęp 2013-06-14].
  29. Źródło: Dzieje Ustki – praca zbiorowa, Polskie Towarzystwo Historyczne w Słupsku 1985 r. „Stolper Wochenblat” 1858 oraz „Intelligenz-Blatt” 1868.
  30. Źródło: Dzieje Ustki – praca zbiorowa, Polskie Towarzystwo Historyczne w Słupsku 1985 r. Z. Szopkowski, „Małe porty” s. 151, 360.
  31. Źródło „Stolper Wochenblatt” 1868, nr 154.
  32. Źródło: https://web.archive.org/web/20070927203736/http://www.ustka.pl/i/bip/pliki/210_uchwala_Plan_Rozwoju_Lokalnego.pdf.
  33. Redakcja, PKS Słupsk rezygnuje z linii 500. Przewoźnik do Ustki kursuje jako linia 200, Głos Pomorza, 6 listopada 2020 [dostęp 2022-08-20] (pol.).
  34. Nord Express – tanio, szybko, na czas! » Połączenia Słupsk – Ustka, nordexpress.pl [dostęp 2022-08-20].
  35. Ramzes Ustka Usługi przewozowe Słupsk-Ustka Przewozy autobusowe, ramzes.ustka.pl [dostęp 2022-08-20].
  36. Bogumiła Rzeczkowska, W czwartek rusza darmowa komunikacja w Ustce. Sprawdź rozkład jazdy, „gp24.pl” [dostęp 2018-07-25] (pol.).
  37. Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2018-10-15].
  38. Zarządzenie nr 56/10 Wojewody Pomorskiego z dnia 4 marca 2010 r. (Dz. Urz. Woj. Pomorskiego z 2010 r. Nr 35, poz. 594).
  39. Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 16 października 2002 r. (Dz.U. z 2002 r. nr 180, poz. 1508).
  40. Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 17 listopada 2003 r. (Dz.U. z 2003 r. nr 198, poz. 1925).
  41. Bielsko-Biała. ComSerwis. [dostęp 2011-11-28]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-03-13)].
  42. Enkhuizen. ComSerwis. [dostęp 2011-11-28]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-03-13)].
  43. Kappeln. ComSerwis. [dostęp 2011-11-28]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-03-13)].
  44. Palanga. ComSerwis. [dostęp 2011-11-28]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-03-13)].
  45. Ustka zerwała umowę partnerską z rosyjskim miastem Pioniersk. ustka.naszemiasto.pl, 2022-02-28. [dostęp 2022-03-03].

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]