Brodziec plamisty
| Actitis macularius[1] | |||
| (Linnaeus, 1766) | |||
| |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Plemię | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
brodziec plamisty | ||
| Synonimy | |||
|
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[4] | |||
 | |||
| Zasięg występowania | |||
 okres lęgowy przeloty zimowiska występuje przez cały rok (zach. wybrzeża USA) | |||
Brodziec plamisty[5] (Actitis macularius) – gatunek małego ptaka wędrownego z podrodziny brodźców w rodzinie bekasowatych (Scolopacidae). Zamieszkuje Amerykę. Sporadycznie zalatuje do Polski. Nie jest zagrożony wyginięciem.
Systematyka[edytuj | edytuj kod]
Gatunek ten po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1766 roku Karol Linneusz w 12. edycji Systema Naturae. Autor nadał gatunkowi nazwę Tringa macularia[3][6]. Podał, że występuje w Europie i Ameryce Północnej; później miejsce typowe uściślono na Pensylwanię, gdyż taką lokalizację podał George Edwards, o którego publikację Linneusz oparł swój opis[3][6] (Edwards opisał brodźca plamistego w 1760 roku pod angielską nazwą The Spotted Tringa, a do opisu dołączył tablicę barwną[7]). Obecnie gatunek umieszczany jest w rodzaju Actitis[5][8].
Dawniej brodziec plamisty bywał łączony w jeden gatunek z brodźcem piskliwym (A. hypoleucos)[2]. Jest gatunkiem monotypowym[2][8]. Niektórzy autorzy wyróżniali dwa podgatunki, rava w zachodniej części zasięgu i nominatywny we wschodniej, ale różnice między nimi są minimalne[2].
Występowanie[edytuj | edytuj kod]
Zamieszkuje Amerykę Północną od Arktyki po południe USA. Zimuje na zachodnich wybrzeżach oraz na południu USA, w Meksyku, Ameryce Centralnej, na Karaibach i w Ameryce Południowej (po środkowe Chile i północną Argentynę). Przez większość zim występuje także na Galapagos[2]. Sporadycznie pojawia się w Europie[9] (w tym w Polsce – 6 stwierdzeń, ostatnie w 2021[10]), na Syberii i na azjatyckim wybrzeżu Pacyfiku oraz na Marianach.
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
- Wygląd
- W szacie godowej wierzch ciała obu płci oliwkowobrązowy, spód biały z dość dużymi czarnymi plamami. Bez plam jedynie podogonie i dolna część brzucha. Nogi cieliste, dziób krótki, ciemny z żółtą nasadą. Samica nieco większa od samca, ma większe czarne plamy, które pokrywają brzuch do poziomu niższego niż u samca. W szacie spoczynkowej czarne plamy zanikają.
- Wymiary średnie[2]
- długość ciała 18–20 cm
rozpiętość skrzydeł 37–40 cm
masa ciała 19–75,5 g
Ekologia i zachowanie[edytuj | edytuj kod]
- Biotop
- Brzegi zbiorników wodnych z brzegami o niezbyt gęstej roślinności.
- Gniazdo
- Na ziemi, pod osłoną roślin.
- Jaja
- W ciągu roku wyprowadza do 5 lęgów, składając w maju–sierpniu 3–4 jaja.
- Wysiadywanie
- Jaja wysiadywane są przez okres 19–22 dni przez obydwoje rodziców, jednak z większym udziałem samca. Pisklęta usamodzielniają się po około 4 tygodniach. Brodziec plamisty jest gatunkiem poliandrycznym. Podczas wychowywania młodych samica może kopulować z innym samcem, a następnie z nim podjąć wysiadywanie jaj, podczas gdy poprzedni lęg pozostaje pod opieką ojca. W ten sposób samica może w ciągu sezonu znieść jaja zapłodnione przez 4 różnych samców.
- Pożywienie
- Bezkręgowce i drobne kręgowce.
Status i ochrona[edytuj | edytuj kod]
Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) uznaje brodźca plamistego za gatunek najmniejszej troski (LC – Least Concern) nieprzerwanie od 1988 roku[4]. Liczebność populacji lęgowej w 2012 roku szacowano na około 660 tysięcy osobników[11]. Trend liczebności populacji uznawany jest za spadkowy[4].
W Polsce jest objęty ścisłą ochroną gatunkową[12].
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b Actitis macularius, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b c d e f Van Gils i inni, Spotted Sandpiper (Actitis macularius), [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (red.). Handbook of the Birds of the World Alive [online], Lynx Edicions, Barcelona, 2016 [zarchiwizowane z adresu 2016-08-02].
- ↑ a b c d D. Lepage: Spotted Sandpiper Actitis macularius. [w:] Avibase [on-line]. [dostęp 2023-01-13]. (ang.).
- ↑ a b c Actitis macularius, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ a b Systematyka i nazwa polska za: P. Mielczarek & M. Kuziemko, Podrodzina: Tringinae Rafinesque, 1815 - brodźce (Wersja: 2020-01-12), [w:] Kompletna lista ptaków świata [online], Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego [dostęp 2020-04-29].
- ↑ a b K. Linneusz, Systema naturae per regna tria naturae: secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis, wyd. 12, t. 1 cz. 1, Holmiae 1766, s. 249 (łac.).
- ↑ G. Edwards, Gleanings of natural history : exhibiting figures of quadrupeds, birds, insects, plants &c., t. 2, Londyn 1760, s. 139–141, pl. 277 fig. 2 (ang. • fr.).
- ↑ a b F. Gill, D. Donsker, P. Rasmussen (red.), Sandpipers, snipes, coursers [online], IOC World Bird List (v10.1) [dostęp 2020-04-29] (ang.).
- ↑ wynik wyszukiwania: Actitis macularius, [w:] Tarsiger.com [online] [dostęp 2021-04-18] (ang.).
- ↑ Komisja Faunistyczna Sekcji Ornitologicznej Polskiego Towarzystwa Zoologicznego. Raport nr 38. Rzadkie ptaki obserwowane w Polsce w roku 2021. „Ornis Polonica”. 63, s. 130–159, 2022.
- ↑ Spotted Sandpiper Life History, [w:] All About Birds [online], Cornell Lab of Ornithology [zarchiwizowane z adresu 2020-10-29] (ang.).
- ↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. z 2016 r. poz. 2183).
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Zdjęcia, nagrania głosów i krótkie filmy, [w:] eBird [online], Cornell Lab of Ornithology (ang.).
- Spotted Sandpiper, [w:] All About Birds [online], Cornell Lab of Ornithology (ang.).