Błonoskórek korzeniasty

Błonoskórek korzeniasty
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	grzyby
Typ	podstawczaki
Klasa	pieczarniaki
Rząd	pieczarkowce
Rodzina	obrzękowcowate
Rodzaj	błonoskórek
Gatunek	błonoskórek korzeniasty
	Nazwa systematyczna
	Hymenopellis radicata (Relhan) R.H. Petersen; Nova Hedwigia, Beih. 137: 202 (2010)
	Multimedia w Wikimedia Commons

Błonoskórek korzeniasty (Hymenopellis radicata (Relhan) R.H. Petersen) – gatunek grzybów z rodziny obrzękowcowatych (Physalacriaceae)^[1].

Systematyka i nazewnictwo

Pozycja w taksonomii: Physalacriaceae, Agaricales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi^[1].

Po raz pierwszy takson ten opisał go Richard Relhan jako Agaricus radicatus, później przez różnych mykologów zaliczany był do rodzajów Collybia, Mucidula, Gymnopus, Oudemansiella, Xerula. W 2010 r. Ronald H. Petersen przeniósł go do nowo utworzonego rodzaju Hymenopellis^[2].

Gatunek Hymenopellis radicata ma około 50 synonimów naukowych. Niektóre z nich^[2]:

Agaricus radicatus Relhan, 1786
Collybia napipes Sacc. 1887
Collybia radicans P. Kumm. 1871
Gymnopus radicatus (Relhan) Gray 1821
Oudemansiella radicata (Relhan) Singer 1936
Xerula radicata (Relhan) Dörfelt 1975

W 2003 r. Władysław Wojewoda nadał mu polską nazwę pieniążkówka gładkotrzonowa (dla synonimu Xerula radicata). W polskim piśmiennictwie mykologicznym gatunek ten opisywany był także jako pieniążkówka korzeniasta i monetka korzeniasta^[3]. Po przeniesieniu tego gatunku do rodzaju Hymenopellis wszystkie nazwy polskie stały się jednak niespójne z nową nazwą naukową, co stanowiło przyczynę rekomendacji Komisji ds. Polskiego Nazewnictwa Grzybów Polskiego Towarzystwa Mykologicznego, do aktualizacji nazwy w 2024 r.^[4]

Morfologia

Kapelusz

Średnica 4–12 cm, u młodych owocników dzwonkowaty, później płaskołukowaty, w końcu płaski. W środku posiada zazwyczaj tępy garb. Powierzchnia gładka, w czasie wilgotnej pogody błyszcząca i lepka, w czasie suchej wysychająca. Często charakterystycznie pomarszczona. Błyszczący, barwy ochrowej, żółtobrązowej, żółtosiwej. Skórka daje się łatwo ściągnąć^[5]^[6].

Blaszki

Rzadkie, różnej długości, przy trzonie zaokrąglone lub wykrojone ząbkiem, barwy białej^[6].

Trzon

Wysokość 10–20 cm, grubość 5–12 mm. Walcowaty, w dolnej części zazwyczaj zgrubiały, u młodych owocników pełny, u starszych rurkowaty. Wydłużona, cieńsza korzeniasta część podziemna, o długości dochodzącej do 30 cm, posiadająca skręcone włókna. Powierzchnia gładka, delikatnie podłużnie karbowana, biaława, dołem brązowawa^[5].

Miąższ

Kruchy, biały, niezmieniający barwy po uszkodzeniu. Smak łagodny, zapach niewyraźny^[6].

Cechy mikroskopowe

Wysyp zarodników biały. Zarodniki szeroko elipsoidalne, wydłużone, gładkie, o rozmiarach 15–18 × 8–10 µm. Cheilocystydy maczugowate, wybrzuszone, o rozmiarach 60–110 × 12–35 µm. Pleurocystydy szeroko maczugowate, szeroko zaokrąglone, o obciętych wierzchołkach i rozmiarach 60–120 × 22–35 µm^[7].

Gatunki podobne

pieniążkówka dębowa (Xerula pudens) ma kapelusz suchy, bez zmarszczek i nie posiada korzeniastego trzonu^[5],
mokrononóżka bukowa (Hydropus subalpinus), ma kapelusz bez zmarszczek z ostrzejszym czubkiem. Gatunek rzadki^[7].

Występowanie i siedlisko

Najwięcej stanowisk odnotowano w Europie, Australii i USA. Podano występowanie także w Japonii, Algierii i Turcji^[8]. W Polsce gatunek pospolity^[3].

Saprotrof^[3]. Rośnie w lasach liściastych i mieszanych, w parkach, ogrodach botanicznych, przy drogach na próchniejących podziemnych korzeniach, próchniejących pniakach i drewnie przykrytym ziemią, szczególnie często na bukach, dębach, grabach, topoli osice. Owocniki wytwarza od czerwca do listopada^[3]. Szczególnie pospolity jest w lasach bukowych^[7]. Grzyb jadalny, ale o małej wartości^[6].

Przypisy

↑ ^a ^b Index Fungorum [online] [dostęp 2013-09-15] (ang.).
↑ ^a ^b Species Fungorum [online] [dostęp 2013-09-15] (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d WładysławW. Wojewoda WładysławW., Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, s. 696, ISBN 83-89648-09-1 .
↑ Rekomendacja nr 3/2024 Komisji ds. Polskiego Nazewnictwa Grzybów Polskiego Towarzystwa Mykologicznego [online] [dostęp 2024-04-26] .
↑ ^a ^b ^c PavolP. Škubla PavolP., Wielki atlas grzybów, Poznań: Elipsa, 2007, s. 90, ISBN 978-83-245-9550-1 .
↑ ^a ^b ^c ^d BarbaraB. Gumińska BarbaraB., WładysławW. Wojewoda WładysławW., Grzyby i ich oznaczanie, Warszawa: PWRiL, 1985, s. 334, ISBN 83-09-00714-0 .
↑ ^a ^b ^c Monaco Nature Encyclopedia. ''Hymenopellis radicata'' [online] [dostęp 2020-02-26] (ang.).
↑ Występowane Hymenopellis radicata na świecie (mapa) [online], Discover Life Maps [dostęp 2015-04-08] .

[if-1] Index Fungorum [online] [dostęp 2013-09-15] (ang.).

[sf-2] Species Fungorum [online] [dostęp 2013-09-15] (ang.).

[check-3] WładysławW. Wojewoda WładysławW., Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, s. 696, ISBN 83-89648-09-1 .

[kom-4] Rekomendacja nr 3/2024 Komisji ds. Polskiego Nazewnictwa Grzybów Polskiego Towarzystwa Mykologicznego [online] [dostęp 2024-04-26] .

[wag-5] PavolP. Škubla PavolP., Wielki atlas grzybów, Poznań: Elipsa, 2007, s. 90, ISBN 978-83-245-9550-1 .

[gum-6] BarbaraB. Gumińska BarbaraB., WładysławW. Wojewoda WładysławW., Grzyby i ich oznaczanie, Warszawa: PWRiL, 1985, s. 334, ISBN 83-09-00714-0 .

[maz-7] Monaco Nature Encyclopedia. ''Hymenopellis radicata'' [online] [dostęp 2020-02-26] (ang.).

[disc-8] Występowane Hymenopellis radicata na świecie (mapa) [online], Discover Life Maps [dostęp 2015-04-08] .

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]