Turzyca czarna

Turzyca czarna
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	liliopodobne (≡ jednoliścienne)
Rząd	wiechlinowce
Rodzina	ciborowate
Rodzaj	turzyca
Gatunek	turzyca czarna
	Nazwa systematyczna
	Carex parviflora Host.; Icon. Descr. Gram. Austriac. 1: 64 1801
Synonimy
	Carex alpina var. parviflora (Host) Boott; Carex atrata var. conglomerata Neilr.; Carex atrata subsp. nigra (Gaudin) Hartm.; Carex atrata var. nigra Gaudin; Carex atrata var. parviflora (Host) Beck; Carex binata Poir.; Carex nigra All.; Carex nigra subsp. chlorogona Chatenier; Carex nigra var. chlorogona (Chatenier) Rouy; Carex pirinensis Acht.; Edritria parviflora (Host) Raf;
	Multimedia w Wikimedia Commons

Turzyca czarna^[4] (Carex parviflora Host.) – gatunek rośliny z rodziny ciborowatych.

Rozmieszczenie geograficzne[edytuj | edytuj kod]

Występuje tylko w górach Europy Południowej i Środkowej: w Apeninach, Pirenejach, Alpach, Karpatach i górach Pirin. Wszędzie jest rzadki, a w Karpatach bardzo rzadki. W Polsce występuje wyłącznie w Tatrach i to tylko w Tatrach Zachodnich na kilku stanowiskach: Dolina Mułowa, Dolina Litworowa, Dolina Goryczkowa Świńska, Rzędy Tomanowe, poniżej Małołąckiej Przełęczy, nad Wyżnim Toporowym Stawem^[5].

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Pokrój: Roślina trwała, wysokości 10-20 cm, gęstomurawowa, z krótkimi rozłogami^[6]
Łodyga: Wzniesiona, trójkanciasta, przeważnie gładka^[6]
Liście: Pochwy liściowe żółtobrązowe lub purpurowobrązowe. Blaszki liściowe sztywne, 2-3 mm szerokie, płaskie. Najniższa podsadka liściowata, odstająca.
Kwiaty: Kwiatostan składa się z (2) 3-4 bardzo ściśle stojących, jajowatych lub kulistych, siedzących, 5-7 mm długich kłosów. Kłosy z żeńskimi kwiatami, tylko najwyższy ma u podstawy kwiaty męskie. Pęcherzyki jak i plewy czarne. dłuższe od plew (3-3,5 mm), z bardzo krótkim, 2 ząbkowym dzióbkiem. Słupek o (2) 3 znamionach^[6]^[7].
Owoce: Trójkanciaste orzeszki^[5].

Biologia i ekologia[edytuj | edytuj kod]

Bylina, hemikryptofit, oreofit. W Polsce kwitnie od lipca do sierpnia. Spotykana na wysokogórskich murawach i piargach. Liczba chromosomów 2n = 84^[5].

Zagrożenia i ochrona[edytuj | edytuj kod]

Gatunek umieszczony na Czerwonej Liście roślin i grzybów Polski (2006) w kategorii R (rzadki – potencjalnie zagrożony). W wydaniu z 2016 roku otrzymał kategorię EN (zagrożony)^[8]. Znajduje się także w Polskiej Czerwonej Księdze Roślin w kategorii CR (krytycznie zagrożony)^[9].

W Tatrach turzyca czarna nie wydaje się zagrożona. Wszystkie jej stanowiska znajdują się na obszarze Tatrzańskiego Parku Narodowego^[5].

Zobacz też: Rośliny tatrzańskie.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-06-14] (ang.).
↑ ^a ^b The Plant List. [dostęp 2017-03-10].
↑ Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.
↑ ^a ^b ^c ^d Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa: Czerwona księga Karpat Polskich. Kraków: Instytut Botaniki PAN, 2008. ISBN 978-83-89648-71-6.
↑ ^a ^b ^c Władysław Szafer, Stanisław Kulczyński: Rośliny polskie. Warszawa: PWN, 1953.
↑ Jürke Grau, Bruno P. Kremer, Bodo M. Möseler, Gerhard Rambold, Dagmar Triebel: Gräser. Monachium: Mosaik Verlag GmbH, 1984.
↑ Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.
↑ Zarzycki K., Kaźmierczakowa R., Mirek Z.: Polska Czerwona Księga Roślin. Paprotniki i rośliny kwiatowe. Wyd. III. uaktualnione i rozszerzone. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody PAN, 2014. ISBN 978-83-61191-72-8.

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-06-14] (ang.).

[tpl-3] The Plant List. [dostęp 2017-03-10].

[checklist2002-4] Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.

[K-5] Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa: Czerwona księga Karpat Polskich. Kraków: Instytut Botaniki PAN, 2008. ISBN 978-83-89648-71-6.

[szafer-6] Władysław Szafer, Stanisław Kulczyński: Rośliny polskie. Warszawa: PWN, 1953.

[grau-7] Jürke Grau, Bruno P. Kremer, Bodo M. Möseler, Gerhard Rambold, Dagmar Triebel: Gräser. Monachium: Mosaik Verlag GmbH, 1984.

[8] Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.

[9] Zarzycki K., Kaźmierczakowa R., Mirek Z.: Polska Czerwona Księga Roślin. Paprotniki i rośliny kwiatowe. Wyd. III. uaktualnione i rozszerzone. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody PAN, 2014. ISBN 978-83-61191-72-8.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]