Cecylia Lutwak-Mann

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii

Cecylia Lutwak-Mann (ur. 12 lipca 1909, zm. w marcu 1987[1]) – była polsko-brytyjską endokrynolożką i fizjolożką, specjalistką w zakresie biochemii rozrodu[2]. Pracowała na Uniwersytecie Lwowskim[3] oraz Uniwersytecie w Cambridge, a także pełniła funkcję dyrektora naukowego Rady Badań Rolniczych Wielkiej Brytanii[4].

Kariera[edytuj | edytuj kod]

Kształciła się na Uniwersytecie Lwowskim, gdzie uzyskała doktorat, pisząc pracę pt. Przemiany chemiczne w mięśniu pod wpływem zatrucia kwasem jodooctowym[5]. Prowadziła studia nad cyklem menstruacyjnym, oddychaniem komórkowym i embriologią[6] oraz pełniła funkcję dyrektora naukowego Rady Badań Rolniczych Wielkiej Brytanii[7].

We Lwowie pracowała pod kierunkiem prof. Jakuba Parnasa. Tam też zajmowała się pracami nad przemianami chemicznymi w mięśniach zatrutych, stanami chemicznymi mięśni zmęczonych oraz pochodzeniem amoniaku w mięśniach[3].

W zespole prof. Parnasa (Parnas, Ostern, Mann, Lutwak-Mann i Lewiński) wykazano, że regeneracja ATP może zachodzić kosztem energii powstającej w glikolizie. Odkrycia te opublikowane zostały w 1934 r. w dwóch artykułach w czasopiśmie Nature, zaś rok wcześniej prezentowane były na IV Kongresie Biochemii w Paryżu[8]. Potem, w badaniach skoncentrowanych na przemianie glikogenu i glukozy Lutwak-Mann, T. Mann, K. Gibayło i B. Umschleif prowadzili studia porównawcze fermentacji alkoholowej drożdży i glikolizy mięśni[8].

Już po wyjeździe do Wielkiej Brytanii w 1935 r. wraz z mężem, Tadeuszem Mannem, napisała kilka rozdziałów do podręcznika Chemia fizjologiczna, który ukazał się w 1937 r[3].

W latach 60. wraz z mężem zaprezentowali po raz pierwszy dwie metody mikrospektrofotometrycznej analizy zawartości DNA w plemnikach przy wykorzystaniu zjawiska absorbcji światła UV. Metody te pozwalały na badanie niepłodności u samców. Przyczyniły się także do rozwinięcia analityki chromatyny plemnikowej[9].

Lutwak-Mann odkryła, że progesteron działa na łożysko aby kontrolować syntezę anhydrazy węglanowej[6][10]. Była współautorką książki na temat męskich funkcji rozrodczych i nasienia (Male Reproductive Function and Semen: Themes and Trends in Physiology, Biochemistry and Investigative Andrology, 1981 - „Męska funkcja rozrodcza i nasienie: motywy i trendy w fizjologii, biochemii i andrologii śledczej”), napisanej wraz z Tadeuszem Mannem[11].

Była autorką lub współautorką artykułów naukowych, jak również udzielała gościnnych wykładów na innych uczelniach[12][4].

Życie prywatne[edytuj | edytuj kod]

Cecylia Lutwak poznała Tadeusza Manna we wrześniu 1926[13], podczas zapisów na studia na wydziale medycznym Uniwersytetu Lwowskiego w 1927 r. Ślub wzięli w 1934 r. W grudniu 1935 wraz z mężem przeprowadziła się do Wielkiej Brytanii, aby kontynuować badania w Cambridge, gdzie jej mąż uzyskał stypendium Rockerfellera. Jako Żydówka uniknęła tym samym losu swoich rodziców, Anselma i Sabiny, zamordowanych przez Gestapo w czasie II wojny światowej[14].

We wspomnieniach zarówno rodziny, jak i współpracowników Cecylii i Tadeusza, byli oni pełnym wzajemnego szacunku, kochającym się i wspierającym małżeństwem. Według słów Wojciecha Manna – bratanka Tadeusza – Cecylia Lutwak-Mann co prawda pozostawała w cieniu męża, niemniej pracowała jako niezależny pracownik naukowy z własnymi przedsięwzięciami i osiągnięciami[13].

Zmarła w 1987 roku[1][6].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b Cecylia Lutwak-Mann [online], geni_family_tree [dostęp 2023-04-02] (pol.).
  2. ↑ W.S. Ostrowski, THADDEUS MANN: Life and Work, „Andrologia”, 22 (S1), 2009, s. 3–9, DOI: 10.1111/j.1439-0272.1990.tb02066.x [dostęp 2023-04-02] (ang.).
  3. ↑ a b c Biochemia : szkoła Jakuba Parnasa, Biochemia : szkoła Jakuba Parnasa, [w:] Andrzej Śródka, Uniwersytet Jagielloński, Polskie szkoły medyczne : mistrzowie i uczniowie : wybrane zagadnienia, Wydanie I, Kraków 2016, s. 121-122, ISBN 978-83-233-4204-5, OCLC 1002287572 [dostęp 2023-04-01].
  4. ↑ a b Lutwak-Mann to Speak On Mammalian embryo, Miscellany News, 10 kwietnia 1963 [dostęp 2023-04-02] (ang.).
  5. ↑ Cecilia (1909-) Lutwak-Mann, Przemiany chemiczne w mięśniu pod wpływem zatrucia kwasem jodooctowym = Über den Einfluss der Jodessigsäurevergiftung auf die chemischen Vorgänge im Muskel, „Biblioteka Uniwersytecka w Poznaniu”, 1936 [dostęp 2023-04-01].
  6. ↑ a b c Marilyn Bailey Ogilvie, Joy Dorothy Harvey, The biographical dictionary of women in science : pioneering lives from ancient times to the mid-20th century, New York: Routledge, 2000, s. 812, ISBN 0-415-92038-8, OCLC 40776839 [dostęp 2023-04-01].
  7. ↑ Vassar Miscellany News 10 April 1963 — Vassar Newspaper & Magazine Archive [online], newspaperarchives.vassar.edu [dostęp 2023-04-01].
  8. ↑ a b Jolanta Barańska, Andrzej Dżugaj, Janina Kwiatkowska-Korczak, Życie i tragiczna śmierć Jakuba Karola Parnasa, wybitnego polskiego biochemika, współodkrywcy glikolizy w: Kosmos, t.57 (2008) Numer 1–2 (278–279) s.1-17
  9. ↑ Jerzy Strzeżek, Profesor Tadeusz Mann – nestor andrologii molekularnej, „Biuletyn Informacyjny (Uniwersytet Rolniczy im. Hugona Kołłątaja w Krakowie)”, 1 (57), styczeń 2009, s. 26, ISSN 1899-7775 [dostęp 2023-04-02].
  10. ↑ Horace W. Davenport. Carbonic Anhydrase, or the Strange Case of the Disappearing Scientist. „The Physiologist”. 23, 1980-04-01. PMID: 6770392. Bibcode: 10.1.1.596.3521. 
  11. ↑ Obituary: Professor Thaddeus Mann. The Independent, 1993-12-09. [dostęp 2016-02-05]. (ang.).
  12. ↑ Society for the Study of Fertility annual conference, Nature, 11 września 1954 [dostęp 2023-04-02].
  13. ↑ a b Paweł Mann, Wojciech Mann, Tadeusz Mann w rodzinnych opowieściach, „Biuletyn Informacyjny (Uniwersytet Rolniczy im. Hugona Kołłątaja w Krakowie)”, 1 (57), styczeń 2009, s. 32, ISSN 1899-7775 [dostęp 2023-04-02].
  14. ↑ Roy Jones, Thaddeus Robert Rudolph Mann. 4 December 1908—27 November 1993, „Biographical Memoirs of Fellows of the Royal Society”, 2023, rsbm.2022.0051, DOI: 10.1098/rsbm.2022.0051, ISSN 0080-4606 [dostęp 2023-04-01] (ang.).
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Cecylia_Lutwak-Mann&oldid=71468620”