Chwytniki
Chwytniki, ryzoidy, rizoidy – cienkie, nitkowate wyrostki o budowie jedno- lub wielokomórkowej, wytwarzane przez mszaki, wielokomórkowe glony, niektóre grzyby, przedrośla paprotników czy niektóre gąbki.
Służą do przytwierdzania organizmów do podłoża oraz pobierania z gleby wody i związków pokarmowych[1]. Pełnią funkcje podobne do korzeni organowców, lecz nimi nie są – nie posiadają tkanek przewodzących – drewna i łyka.
Chwytniki u protistów grzybopodobnych
[edytuj | edytuj kod]Niektóre protisty grzybopodobne tworzą plechy z chwytnikami bezjądrowymi i niepodzielonymi na komórki. Powstają one podczas „kiełkowania” pływek i mają za zadanie przytwierdzenie do podłoża oraz pobór substancji pokarmowych[2].
Chwytniki u grzybów
[edytuj | edytuj kod]U grzybów są to specjalnie zmodyfikowane boczne wyrostki strzępek. U grzybów saprotroficznych te korzeniopodobne strzępki nazywane są ryzoidami i zwiększają powierzchnie wchłaniania substancji pokarmowych. Wyrastają ze stolonów w dół, umocowują grzyba w podłożu i uwalniają enzymy trawienne, następnie absorbują strawiony materiał organiczny[3]. U porostów nazywane są chwytnikami i służą jedynie do przymocowania plechy do podłoża. Mogą być jedno lub wielokmórkowe, proste lub rozgałęzione. Szczególnie dobrze rozwinięte są u porostów liściastych, np. z rodzaju Peltigera (pawężnica)[4].
Chwytniki u mszaków
[edytuj | edytuj kod]Powstają już podczas kiełkowania zarodnika równocześnie ze splątkiem[5].
U mchów są zawsze wielokomórkowe, silnie rozgałęzione i posiadają charakterystyczne, skośne ściany poprzeczne między komórkami. Mogą wyrastać pojedynczo lub w pęczkach. Od zewnątrz są gładkie lub brodawkowane. Mają barwę brunatną, pozbawione są chlorofilu, choć po odsłonięciu na światło mogą się zazielenić i zmienić w splątek. Chwytniki wyrastają wzdłuż łodyżki na odcinku kontaktującym się z glebą (zwykle z jej dolnej części, ew. na całym jej odcinku u gatunków płożących się po ziemi). Rzadziej chwytniki wyrastać mogą ze szczytu liścia, z żyłki listka lub z wzniesionego odcinka łodyżki. U niektórych gatunków (np. u próchniczka bagiennego) gęste chwytniki tworzą rdzawą, filcowatą otoczkę wokół łodyżki[5].
Torfowce nie posiadają chwytników poza fazą blaszkowatego splątka[5].
Wątrobowce posiadają chwytniki jednokomórkowe, wyrastające pojedynczo lub kępkami z dolnej strony plechy lub łodyżki. Komórki chwytnikowe osiągają do 1 cm długości i na szczycie bywają palczasto rozgałęzione i tu też posiadają często zgrubiałą ścianę. U porostnicowców (Marchantiales), zwłaszcza kserofilnych występują obok chwytników gładkich także języczkowate, o wąskim przekroju, co ułatwia kapilarne przewodzenie wody[5].
Chwytniki u paprotników
[edytuj | edytuj kod]Występują jako jednokomórkowe twory wyrastające z dolnej strony plechy przedrośla i służą do jego przytwierdzenia do podłoża[6].
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Słownik botaniczny. Alicja Szweykowska, Jerzy Szweykowski (red.). Wyd. II, zmienione i uzupełnione. Warszawa: Wiedza Powszechna, 2003. ISBN 83-214-1305-6.
- ↑ Emil Müller, Wolfgang Leoffler: Zarys mikologii dla przyrodników i lekarzy. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1987, s. 38, 41. ISBN 83-09-01137-7.
- ↑ V.A. Jones, L. Dolan, The evolution of root hairs and rhizoids, „Annals of Botany”, 110 (2), 2012, s. 205–212, DOI: 10.1093/aob/mcs136, PMID: 22730024, PMCID: PMC3394659.
- ↑ Hanna Wójciak, Porosty, mszaki, paprotniki, Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2010, s. 13–19, 356, ISBN 978-83-7073-552-4.
- ↑ a b c d J. Mickiewicz, D. Sobotka: Zarys briologii. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1973, s. 33–35.
- ↑ Z. Podbielkowski, I. Rejment-Grochowska, A. Skirgiełło: Rośliny zarodnikowe. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1986, s. 656. ISBN 83-01-04394-6.