Cinerama
Cinerama – sposób szerokoekranowego wyświetlania obrazu. Polega na użyciu trzech zsynchronizowanych projektorów, które wyświetlają obraz na ogromnym, zakrzywionym ekranie o szerokości kątowej 146°[1].
Historia
[edytuj | edytuj kod]Prekursorem tej techniki był niemy film Abla Gance’a Napoleon z 1927 roku. Film był wyświetlany synchronicznie z trzech taśm na płaskim ekranie panoramicznym[2].
Technika była opracowywana (z przerwami) od około 1932[3] (eksperymenty w 1937, pierwsza prezentacja dla wybranych osób w 1938, w tym roku założono także firmę Vitarama[4]) przez Freda Wallera[5][1]. Została wypromowana przez Hazarda E. Reevesa[3].
Po raz pierwszy, pod nazwą Vitarama[6], została pokazana na Wystawie Światowej w Nowym Jorku w 1939 roku[3][7] (jako część prezentacji barwnego filmu Kodachrome firmy Eastman Kodak – Color hall[4]). Używano wówczas jedenastu projektorów wąskotaśmowych (16 mm), rzutujących obraz na wewnętrzną powierzchnię półkuli[2][4].
Podczas II wojny światowej, w latach 1940–1945, przerobiony system Vitaramy był używany w symulatorze treningowym strzelców działek przeciwlotniczych (Waller Gunnery Trainer)[4].
Po zakończeniu wojny, na zlecenie Eastman Kodak, zaprojektowano przenośny system wyświetlania slajdów na pięciopanelowym ekranie panoramicznym. Używany był on m.in. do prezentacji biznesowych i na konwentach. W latach 1948–1949 Departament Stanu Stanów Zjednoczonych wykorzystał ten system do celów propagandowych w Niemczech i Japonii[4].
W 1946 zmieniono nazwę na Cinerama (założenie firmy Cinerama)[4][6].
Cinerama, już tylko z trzema projektorami[2], była zaprezentowana publicznie po raz pierwszy 30 września[4] 1952 roku w Broadway Theatre w Nowym Jorku[3]. Wyświetlono wówczas film This is Cinerama[8][1]. O tym wydarzeniu na pierwszej stronie pisał nowojorski dziennik New York Times[czy to ważne?]. W premierze uczestniczyli między innymi: gubernator Nowego Jorku Thomas Dewey, skrzypek Fritz Kreisler, polityk James Farley, generalny menedżer Metropolitan Opera – Rudolf Bing, prezes NBC – David Sarnoff, prezes CBS – William S. Paley, broadwayowski kompozytor Richard Rodgers, hollywoodzki producent filmowy Louis B. Mayer[7]. W następnym dniu krytyk filmowy Bosley Crowther w dzienniku New York Times zrecenzował tę premierę[czy to ważne?].
Kamera Cineramy składała się z trzech zespolonych kamer 35 mm[2].
Dźwięk (siedmiokanałowy[6], w jakości Hi-Fi) odtwarzano z osobnej taśmy magnetycznej[2].
W 1962 powstały dwa ostatnie filmy fabularne zrealizowane w trójtaśmowej (35 mm) Cineramie – Jak zdobywano Dziki Zachód oraz Wspaniały świat braci Grimm. Niektóre sceny byłu już wówczas rejestrowane przy użyciu tańszej techniki, na szerokoformatowym, pojedynczym negatywie 65 mm, z obrazem rozdzielanym przy kopiowaniu na trzy projektory[2].
Późniejsze filmy były w całości realizowane na taśmie 65 mm – m.in. 2001: Odyseja kosmiczna (1968)[2].
Cineramę, ze względu na koszty i skomplikowanie, stopniowo wypierały tańsze i prostsze systemy, m.in. Cinemascope[8][2].
Do 1961 otwarto 30 kin (w tym 11 w USA) Cineramy. Cinemascope, wprowadzony w 1953, do 1955 był w 31 500 kinach[8].
Ostatnie nowe kino Cineramy wybudowano w 1970 w Waszyngtonie (zamknięte w 2001)[7].
Ostatnia projekcja z trzech projektorów odbyła się w 1972 w Paryżu, po niej Cinerama wyszła z powszechnego użycia[2].
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c Marta Bałaga, POSZUKIWACZE ZAGINIONEJ CINERAMY [online], EnergaCAMERIMAGE, listopad 2013 [dostęp 2023-07-01].
- ↑ a b c d e f g h i Andrzej Bukowiecki, Cinerama [online], FilmPro, 21 sierpnia 2022 [dostęp 2023-07-01] (pol.).
- ↑ a b c d Cinerama Corporation collection - Biographical/historical information [online], The New York Public Library [dostęp 2023-07-01].
- ↑ a b c d e f g Fred Waller, The Archeology of Cinerama, „Film History”, 5 (3), 1993, s. 289–297, ISSN 0892-2160 [dostęp 2023-07-02].
- ↑ Cinerama, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2023-07-01].
- ↑ a b c Hazard Reeves, This Is Cinerama, „Film History”, 11 (1), 1999, s. 86–88, ISSN 0892-2160 [dostęp 2023-07-02] (ang.).
- ↑ a b c Cinerama Incorporated [online], Science Museum Group Collection [dostęp 2023-07-01] (ang.).
- ↑ a b c film szerokoekranowy, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2023-07-01].