Cyclopoida

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Cyclopoida
Ilustracja
Cyclops sp.
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

stawonogi

Podtyp

skorupiaki

Gromada

Maxillopoda

Podgromada

widłonogi

Rząd

Cyclopoida

Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons

Cyclopoida, oczlikowce – rząd widłonogów składający się z 83 rodzin. Występują tu widłonogi prezentujące szeroki zakres sposobów życia, od form planktonowych po pasożytnictwo.

Budowa[edytuj | edytuj kod]

Cechami charakterystycznymi tego rzędu jest ciało przynajmniej częściowo segmentowane. Przednia część wydłużonego ciała jest rozszerzona. Głowa zrośnięta jest z pierwszym segmentem tułowia, co tworzy głowotułów. Pozostałe cztery segmenty tułowia (metasomity) są wyraźnie wyodrębnione, czasem ze skrzydlastymi wyrostkami na brzegach. Odwłok tworzy pięć segmentów (urosomitów), z których pierwsze dwa u samic są zrośnięte w segment genitalny, a ostatni zakończony jest furką, czyli widełkami. Widełki zakończone są długimi szczecinkami[1]. Jaja składane rzadko do środowiska. Najczęściej zbierane w workach jajowych które są przyczepione po bokach płciowego segmentu odwłoka.

Ciało oczlików ma 12 par przydatków[1]:

  • czułki 1 pary (antennulae) – jednogałęziste, u samców przekształcone w organ chwytny używany przy kopulacji, u samic zbudowane z 6–18 członów, zwykle ze szczecinkami, czasem zakończone wyrostkami czuciowymi, w odróżnieniu od Callanoida, krótsze od tułowia;
  • czułki 2 pary (antennae) – jednogałęziste, najczęściej czteroczłonowe, krótkie i z nielicznymi szczecinkami;
  • aparat gębowy
    • warga górna (labrum)
    • szczęki górne (mandibulae)
    • dwie par szczęk dolnych (maxillulae, maxilla)
    • warga dolna (labium)
    • odnóża szczękowe (maxillipedes)
  • 5 par odnóży tułowiowych
    • odnóża pływne, przy czym pierwsza występuje na głowotułowiu, trzy kolejne na tułowiu – zbudowane z członów podstawowych (koksopodit, basipodit), dwu- lub trójczłonowej gałęzi zewnętrznej (egzopodit), dwu- lub trójczłonowej gałęzi wewnętrznej (endopodit) i płytkowatej membrany łączącej gałęzie;
    • zredukowane (czasem do postaci jednoczłonowej nieodstającej od tułowia płytki) odnóża 5 pary – jedno- dwu- lub wyjątkowo trójczłonowe
  • zredukowane odnóża 6 pary na segmencie genitalnym odwłoka – zbudowane z jednej płytki z kolcem i dwiema szczecinkami.

Rozwój[edytuj | edytuj kod]

Z zapłodnionych jaj wykluwa się pływik (nauplius) przechodzący 5 stadiów rozwoju (N I–N V). Szóstym stadium jest metanauplius (N VI), po czym następuje pięć stadiów kopepodita (C I–C V). Ostatnim stadium jest postać dorosła (C VI). Pływiki są niesegmentowane, mają jajowaty lub owalny kształt. Mają oko i trzy pary odnóży. Podobne do pływików Calanoida, ale w odróżnieniu od nich mają człony pierwszych odnóży jednakowej szerokości i równy koniec ciała. Kopepodity przypominają formy dorosłe, przy czym nawet samice (płeć można rozpoznać morfologicznie od stadium C III) mają pięć wyraźnych segmentów odwłoka. Długość rozwoju zależy od warunków środowiskowych, zwłaszcza temperatury (w ciepłych warunkach może to być 11 dni od jaja do dorosłości, podczas gdy w chłodniejszych dłużej, a przy krótkim okresie wegetacyjnym w warunkach subarktycznych kilkanaście miesięcy, czasem z fazą diapauzy)[1].

Ekologia[edytuj | edytuj kod]

Wszystkożerne, choć niektóre preferują mięsożerność, będąc drapieżnikami wobec innych bezkręgowców wodnych, a czasem także larw ryb. Czasem występuje kanibalizm, zwłaszcza wobec form młodocianych, a także pożeranie samców przez samice po kopulacji. Powszechna jest też detrytusożerność i odżywianie się glonami planktonowymi lub peryfitonowymi. Drapieżnictwo występuje u starszych kopepoditów i form dorosłych, podczas gdy pływiki są filtratorami. Zwykle wykonują dobowe migracje pionowe[1].

Występowanie[edytuj | edytuj kod]

Występują w różnych środowiskach wodnych. Preferują wody stojące różnych typów, przy czym w ciekach mało jest gatunków planktonowych, za to mogą pojawiać się gatunki limnoplanktoniczne wypłukane z jezior lub tychoplanktoniczne osobniki pochodzące z bentosu. W zbiornikach występują w pelagialu (do głębokości 200 m), litoralu, wśród makrofitów, w osadach dennych, w matach glonowych, w psammalu, w podmokłej warstwie mszystej torfowisk, ściółce, kałużach, wypełnionych wodą zagłębieniach liści lub dziuplach. Unikają wód o pH poniżej 5[1].

Systemetyka i gatunki występujące w Polsce[edytuj | edytuj kod]

Gatunki występujące w wodach powierzchniowych w Polsce[1][2],:

Typ: Arthropoda
Podtyp: Crustacea Lamarck, 1801
Gromada: Maxillopoda Dahl, 1956
Podgromada: Copepoda Milne-Edwards, 1840
Infragromada: Neocopepoda Huys i Boxshall, 1991
Nadrząd Podoplea Giesbrecht, 1882
Rząd Cyclopoida Burmeister, 1835


(* Gatunki występujące w krajach sąsiadujących z Polską i ich występowanie w Polsce jest wysoce prawdopodobne.)


Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b c d e f Część ogólna. W: Jan Igor Rybak, Leszek A. Błędzki: Widłonogi, Copepoda: Cyclopoida, Klucz do oznaczania. Warszawa: Inspekcja Ochrony Środowiska, Wydawnictwo Naukowe Gabriel Borowski, 2005, s. 9–24, seria: Biblioteka Monitoringu Środowiska. ISBN 83-7217-253-6.
  2. ↑ Jan Igor Rybak & Leszek A. Błędzki: Słodkowodne skorupiaki planktonowe. Klucz do oznaczania gatunków.. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, 2010, s. 366. ISBN 978-83-235-0738-3.
  3. ↑ Kazimierz Kowalski: Jaskinie Polski. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1965, s. 50.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • Grzimek B., Grzimek's Animal Life Encyclopedia, Second Edition Volume 2: Protostomes, Michael Hutchins, Sean F. Craig, Dennis A. Thoney, and Neil Schlager. Farmington Hills, Ml: Gale Group, 2003, str 299
  • Stefański W., Parazytologia weterynaryjna tom II, Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, Warszawa, 1970, str. 23
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Cyclopoida&oldid=65865798”