Czerniec gronkowy

Czerniec gronkowy
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	jaskropodobne
Rząd	jaskrowce
Rodzina	jaskrowate
Rodzaj	czerniec
Gatunek	czerniec gronkowy
	Nazwa systematyczna
	Actaea spicata L.; Sp. pl. 1:504. 1753
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Czerniec gronkowy (Actaea spicata L.) – gatunek rośliny należący do rodziny jaskrowatych. Występuje w stanie dzikim w prawie całej Europie oraz w umiarkowanej strefie Azji, sięgając na wschód po Chiny^[3]. W Polsce rozpowszechniony w znacznej części kraju, rzadszy na Mazowszu, ziemi lubuskiej oraz na wybrzeżu zachodniopomorskim^[4].

Morfologia

Pokrój: Roślina wieloletnia, 30–60 cm wysokości, o nieprzyjemnym zapachu, słabo rozgałęziona^[5].
Liście: Duże, długość do 30 cm, podwójnie trójdzielnie pierzaste, ogonkowe. Odcinki są nieregularne i grubo ząbkowane. Mają ostry zapach^[5].
Kwiaty: Małe, białe, 4 lub 5-dzielne w gęstych wierzchołkowych lub bocznych pojedynczych lub złożonych gronach^[5]. Słupek pojedynczy, siedzący, pręciki wolne. Działki kielicha i płatki korony szybko opadające. Kwiaty nie posiadają miodników^[6].
Owoc: Kulista, początkowo zielona, a następnie czarna jagoda. Jest to jeden z nielicznych przedstawicieli licznej rodziny jaskrowatych, który wytwarza ten typ owocu. Jagoda zawiera brunatne, ustawione w dwóch rzędach nasiona^[5].

Biologia i ekologia

Bylina, hemikryptofit. Kwitnie od maja do czerwca^[7], czasem do lipca^[5]. Zabezpieczeniem przed samozapyleniem jest przedsłupność^[6]. Kwiaty zapylają owady, nierzadko chrząszcze. W rozprzestrzenianiu diaspor uczestniczą ptaki spożywające owoce i wydalające niestrawione nasiona^[7].

Występuje w cienistych lasach bukowych, zboczach, w wąwozach i w górach. Rośnie na glebach wilgotnych, bogatych w wapń^[5], zwykle luźnych i kamienistych^[7]. W Polsce występuje na całym obszarze^[5]. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla związku (All.) Tilio platyphylli-Acerion pseudoplatani^[8].

Roślina trująca z powodu alkaloidów, przy czym największe ich stężenia występują w owocach, w tym także w nasionach^[7].

Liczba chromosomów 2n = 16^[9].

Zastosowanie

Roślina lecznicza dawniej stosowana w medycynie^[7], m.in. w przypadku dżumy^[5]. Zrezygnowano z wykorzystywania ze względu na właściwości trujące^[7].
Dawniej wykorzystywano rośliny tego gatunku do barwienia: owoce gotowane z kwasami dają czarny barwnik^[6].

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-26] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-06-07] (ang.).
↑ Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-01-25].
↑ Adam Zając, Maria (red.) Zając: Atlas rozmieszczenia roślin naczyniowych w Polsce. Kraków: Pracownia Chorologii Komputerowej Instytutu Botaniki Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2001. ISBN 83-915161-1-3.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h Ursula Stichmann-Marny, Erich Kretzschmar: Przewodnik. Rośliny i Zwierzęta. Warszawa: Multico, 1997, s. 288. ISBN 83-7073-092-2.
↑ ^a ^b ^c Olga Seidl, Józef Rostafiński: Przewodnik do oznaczania roślin. Warszawa: PWRiL, 1973.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f JakubJ. Mowszowicz JakubJ., Flora wiosenna, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, 1979, s. 57, ISBN 83-02-00322-0 (pol.).
↑ Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.
↑ Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.

Bibliografia

Ursula Stichmann-Marny, Erich Kretzschmar: Przewodnik. Rośliny i zwierzęta. Warszawa: Multico, 1997. ISBN 978-83-7073-092-5.

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-26] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-06-07] (ang.).

[3] Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-01-25].

[4] Adam Zając, Maria (red.) Zając: Atlas rozmieszczenia roślin naczyniowych w Polsce. Kraków: Pracownia Chorologii Komputerowej Instytutu Botaniki Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2001. ISBN 83-915161-1-3.

[p288-5] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h Ursula Stichmann-Marny, Erich Kretzschmar: Przewodnik. Rośliny i Zwierzęta. Warszawa: Multico, 1997, s. 288. ISBN 83-7073-092-2.

[B-6] Olga Seidl, Józef Rostafiński: Przewodnik do oznaczania roślin. Warszawa: PWRiL, 1973.

[wiosna-7] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f JakubJ. Mowszowicz JakubJ., Flora wiosenna, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, 1979, s. 57, ISBN 83-02-00322-0 (pol.).

[8] Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.

[9] Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]