Cziprowci
43°23′N 22°53′E/43,383333 22,883333 Ratusz | |||||
| |||||
| Państwo | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Obwód | |||||
| Gmina | |||||
| Powierzchnia |
65,467 km² | ||||
| Wysokość |
478 m n.p.m. | ||||
| Populacja (31.12.2013) • liczba ludności |
| ||||
| Nr kierunkowy |
09554 | ||||
| Kod pocztowy |
3460 | ||||
Położenie na mapie Bułgarii  | |||||
| 43°23′N 22°53′E/43,383333 22,883333
| |||||
| Strona internetowa | |||||
Cziprowci[2] (bułg. Чипровци) – miasto w północno-zachodniej Bułgarii, w obwodzie Montana, w zachodniej Starej Płaninie, nad rzeką Ogostą, siedziba administracyjna gminy Cziprowci.
Nazwa[edytuj | edytuj kod]
Pochodzenie nazwy Cziprowci badał lingwista Iwan Duridanow[3]. Według Duridanowa pierwotna nazwa miasta to Kipurowec (bułg. Кипуровец), która ewoluowała w wyniku procesu fonetycznego i synkopy[3]. Nazwa jest słowiańska, lecz może pochodzić od zapożyczenia z języka greckiego – kipos gr. κήπος, pol. ogród[3]. Inni badacze wyprowadzają nazwę Cziprowci od łacińskiego cuprum, pol. miedź, wskazując na bogactwo złóż miedzi znanych już w czasach rzymskich[3].
Historia[edytuj | edytuj kod]
Od średniowiecza Cziprowci było ośrodkiem górniczo-hutniczym[4], jednym z najważniejszych na Bałkanach ośrodkiem wydobycia srebra i złota[5]. W pierwszych wiekach panowania Osmanów kopalnie w okolicach Cziprowci przyciągnęły katolickich górników niemieckich[4] – głównie Niemców naddunajskich[6]. Wraz z górnikami do Cziprowci przybyli mnisi franciszkańscy a miasto stało się prężnym ośrodkiem misyjnym z pierwszym na tych terenach klasztorem[5][6]. W okresie tym miasto rozwinęło się gospodarczo, a władze osomańskie przyznały mu prawa i swobody większe niż jakiemukolwiek innemu ośrodkowi na terenie ówczesnej Bułgarii[4].
Zainspirowani wygraną bitwą pod Wiedniem, mieszkańcy miasta zorganizowali w 1688 roku powstanie antytureckie[4]. Powstanie zakończyło się klęską – wojska tureckie zrównały miasto z ziemią, mieszkańców zabito lub wzięto do niewoli[4]. Przez 30 lat miasto pozostawało niezamieszkane[4]. Na początku XVIII wieku miasto odrodziło się i stało ośrodkiem tradycyjnego wyrobu dywanów[4][5].
Zabytki[edytuj | edytuj kod]
Ok. 6 km od Cziprowci znajduje się prawosławny monaster (bułg. Чипровски манастир) zbudowany w okresie pierwszego państwa bułgarskiego w ok. X wieku i poświęcony Iwanowi Rylskiemu[7].
Kilimy z Cziprowci[edytuj | edytuj kod]
Produkcja kilimów w Cziprowci rozwinęła się na początku XVIII wieku[5]. Kilimy tkane są do dziś w tradycyjny sposób – mężczyźni zajmują się gręplowaniem i farbowaniem włóczki a tkaniem – na krośnie pionowym – kobiety[8]. Do farbowania używane są głównie farby pochodzenia naturalnego z liści i kwiatów lokalnych roślin i kory drzew[9].
Tkaczki produkują ok. 2–3 m² na miesiąc[9]. Kilimy są utrzymane w stonowanych, pastelowych kolorach, pokryte motywami geometrycznymi i symbolicznymi[5], np. ptaków, kwiatów w doniczkach[9]. W użyciu jest 25 różnych motywów[9]. Gęsto tkane, dwustronne kilimy używane są jako dywany[8], a każda strona utrzymuje kolory i jakość przez ok. 30 lat[9].
W 2014 roku tradycja produkcji kilimów z Cziprowci została wpisana na listę niematerialnego dziedzictwa UNESCO[8].
Upamiętnienie[edytuj | edytuj kod]
Nazwa Chiprovtsi Point – cypla na Rugged Island w archipelagu Szetlandów Południowych – pochodzi od angielskiej nazwy Cziprowci – Chiprovtsi[10].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ National Statistical Institute: POPULATION BY TOWNS AND SEX AS OF 31.12.2013. [dostęp 2015-04-07]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-07-03)]. (ang.).
- ↑ Komisja Standaryzacji Nazw Geograficznych poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej przy Głównym Geodecie Kraju: Nazewnictwo geograficzne świata. Zeszyt 11. Europa. Część 1. Warszawa: GŁÓWNY URZĄD GEODEZJI I KARTOGRAFII, 2009, s. 60. [dostęp 2015-04-07]. (pol.).
- ↑ a b c d Чипровци и неговата покрайнина. W: Петър Чолов: Чипровското въстатие 1688 г.. София: Народна Просвета, 1988. (bułg.).
- ↑ a b c d e f g Leslie Strnadel, Patrick Erdley: Bulgaria (Other Places Travel Guide). Other Places Publishing, 2012, s. 115-116. ISBN 978-0-9822619-9-6. [dostęp 2015-04-07].
- ↑ a b c d e Dorling Kindersley Ltd: DK Eyewitness Travel Guide: Bulgaria. Dorling Kindersley Ltd, 2011, s. 182. ISBN 978-1-4053-6852-0. [dostęp 2015-04-07].
- ↑ a b Charles A. Frazee: Catholics and Sultans: The Church and the Ottoman Empire 1453-1923. Cambridge University Press, 2006, s. 109. ISBN 978-0-521-02700-7. [dostęp 2015-04-07].
- ↑ Leslie Strnadel, Patrick Erdley: Bulgaria (Other Places Travel Guide). Other Places Publishing, 2012, s. 117. ISBN 978-0-9822619-9-6. [dostęp 2015-04-07].
- ↑ a b c UNESCO ICH: The tradition of carpet-making in Chiprovski. [dostęp 2015-04-07]. (ang.).
- ↑ a b c d e Annie Kay: Bulgaria: The Bradt Travel Guide. Bradt Travel Guides, 2008, s. 142. ISBN 978-1-84162-155-5. [dostęp 2015-04-07].
- ↑ Secretariat SCAR (1992, updated 2014). Chiprovtsi Point. „Composite Gazetteer of Antarctica, Scientific Committee on Antarctic Research”. (ang.).
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- UNESCO: Chiprovski kilimi (the tradition of carpet-making in Chiprovtsi). [w:] Youtube [on-line]. [dostęp 2015-04-07]. (ang.).