Przejdź do zawartości

Dęba-Osiedle

Dodaj linki
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Dęba-Osiedle
Dzielnica Nowej Dęby
Ilustracja
Dęba-Osiedle
Państwo

 Polska

Województwo

 podkarpackie

Powiat

tarnobrzeski

Miasto

Nowa Dęba

Data założenia

lata 1930.

W granicach Nowej Dęby

31 grudnia 1961[1][2]

SIMC

0980659

Strefa numeracyjna

(+48) 15

Kod pocztowy

39-460

Tablice rejestracyjne

RTA

Położenie na mapie Nowej Dęby
Mapa konturowa Nowej Dęby, blisko centrum na dole znajduje się punkt z opisem „Dęba-Osiedle”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole po prawej znajduje się punkt z opisem „Dęba-Osiedle”
Położenie na mapie województwa podkarpackiego
Mapa konturowa województwa podkarpackiego, u góry po lewej znajduje się punkt z opisem „Dęba-Osiedle”
Położenie na mapie powiatu tarnobrzeskiego
Mapa konturowa powiatu tarnobrzeskiego, na dole znajduje się punkt z opisem „Dęba-Osiedle”
Położenie na mapie gminy Nowa Dęba
Mapa konturowa gminy Nowa Dęba, na dole znajduje się punkt z opisem „Dęba-Osiedle”
Ziemia50°24′57″N 21°45′04″E/50,415944 21,751111
Multimedia w Wikimedia Commons

Dęba-Osiedle – jedna z trzech części miasta Nowa Dęba (obok Dęby Poręb Dębskich), do 1954 pod względem administracyjnym część wsi Dęby. Stanowi centralną część miasta o charakterze przemysłowo-usługowo-osiedlowym. Zabudowa składa się głównie z bloków.

Historia

[edytuj | edytuj kod]

Tereny współczesnej Dęby-Osiedla należały dawniej do wsi i gminy jednostkowej Dęby w powiecie tarnobrzeskim, za II RP w woј. lwowskim. W 1934 Dębę włączono do nowo utworzonej zbiorowej gminie Chmielów[3], w granicach której utworzyła gromadę[4].

Powstanie Dęby-Osiedla było ściśle związane z założeniem na terenach Puszczy Sandomierskiej Centralnego Okręgu Przemysłowego. Wtedy to właśnie postanowiono wybudować tu wytwórnię amunicji nr 3. Wpływ na decyzję miał właśnie istniejący w pobliżu poligon wojskowy, na którym można było przeprowadzać próby z amunicją, oraz bliskość zakładów przemysłu metalowego i chemicznego. Pieniądze na budowę fabryki pochodziły z francuskiej pożyczki zbrojeniowej. W 1938 roku rozpoczęto budowę osiedla mieszkaniowego dla przybywających z różnych stron Polski fachowców, głównie kadry technicznej. Oprócz infrastruktury technicznej powstało osiedle mieszkaniowe, szkoła, szpital, stołówka oraz basen kąpielowy o wymiarze 50 m[5].

Po wybuchu II wojny światowej Dębę zajęli Niemcy, włączając ją początkowo do Heeresgutsbezirk Truppenübungsplatz Süd Dęba w powiecie Dębica w dystrykcie krakowskim (Generalne Gubernatorstwo)[6]. W 1944 Niemcy utworzyli gminę Dęba[7][8]. Zmianę tę władze polskie zatwierdziły dopiero w 1949 roku[9]. Na terenach dębskiego poligonu wraz ze swoimi żołnierzami ćwiczyła armia generała Paulusa, bezpośrednio przygotowująca wyprawę na Związek Radziecki[10][11][12]. 29 lipca 1944 roku Dęba została wyzwolona spod okupacji niemieckiej przez oddziały radzieckie (ku czci poległych w walkach na pl. Zwycięstwa ustawiono po wojnie pomnik – czołg[13]).

Po wojnie ponownie w powiecie tarnobrzeskim (gmina Dęba), od sierpnia 1945 w województwie rzeszowskim[14][15]. Po wojnie fabryka została odbudowana i przekształcona w przedsiębiorstwo państwowe o nazwie Zakłady Metalowe Dezamet. Wtedy właśnie nastąpił największy rozwój tego zakładu oraz miejscowości. Zakłady Metalowe obok wyrobów zbrojeniowych produkowały żelazka, gofrownice, silniki motocyklowe, motorowerowe i łodziowe. W 1957 roku powstał drugi ważny zakład – Spółdzielnia Inwalidów „Zjednoczenie”, która na stałe związała się z miastem, pełniąc również ważną rolę społeczną, jaką jest integracja osób niepełnosprawnych z resztą mieszkańców miasta. Nadanie praw miejskich Dębie miało miejsce 31 grudnia 1961 roku. Wtedy też zmieniono nazwę na Nowa Dęba[11][12].

Wraz z reformą wprowadzającą gromady w miejsce gmin[16], Dęba z Porębami Dębskimi utworzyły gromadę Dęba[17][18], oprócz osiedla (dotąd nadal w granicach Dęby), które utworzyło odrębną gromadę Dęba, a którą już w listopadzie tego samego roku przekształcono w osiedle miejskie (odrębną jednostkę administracyjną)[19]. Osiedlu Dęba w 1961 zmieniono nazwę na Nowa Dęba[20] i nadano status miasta[1].

W związku z reaktywowaniem gmin 1 stycznia 1973 roku[21], reaktywowano gminę Dęba z siedzibą we wsi Dęba, składającą się z 6 sołectw (Alfedówka, Dęba, Jadachy, Poręby Dębskie, Rozalin i Tarnowska Wola), a więc rekonstruując obszar gminy Dęba z 1954 roku (łącznie z Jadachami, które w 1954 należały do gminy Chmielów, natomiast bez obszaru, który wszedł w skład miasta Nowa Dęba)[22][23].

9 grudnia 1973 nazwę gminy Dęba zmieniono na Nowa Dęba, w związku z powołaniem wspólnej rady narodowe dla gminy Nowa Dęba i miasta Nowa Dęba z siedzibą w Nowej Dębie[24]. W związku z tym powstała współczesna gmina Nowa Dęba. Wieś Dęba utrzymała samodzielność jeszcze przez prawie 4 lata, lecz już 1 sierpnia 1977 włączono ją z połową Poręb Dębskich do Nowej Dęby[25]. Drugą połowę Poręb Dębskich (299 ha) do Nowej Dęby włączono 1 stycznia 1992[26].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ a b Dz.U. z 1962 r. nr 41, poz. 188
  2. ↑ Od 13 listopada 1954 odrębna jednostka administracyjna (Dz.U. z 1954 r. nr 49, poz. 253)
  3. ↑ Dz.U. z 1934 r. nr 64, poz. 555
  4. ↑ Lwowski Dziennik Wojewódzki. 1934, nr 19, poz. 115
  5. ↑ Janusz Szkutnik, Józef Świeboda: Almanach Podkarpacki 2000. Wydawnictwo Akces, Rzeszów 1999, s. 41. ISBN 83-907343-3-8.
  6. ↑ Amtliches Gemeinde- und Dorfverzeichnis fuer das GG.
  7. ↑ Podział administracyjny Rzeczypospolitej Polskiej: Praca zespołowa pod redakcją prof. Stanisława Srokowskiego. Warszawa: Biblioteka Samorządowca Nr 77, 1948, s. 169
  8. ↑ Informator adresowy miast i gmin wiejskich Rzeczypospolitej Polskiej. Warszawa: Instytut Wydawniczy Kolumna, 1948.
  9. ↑ Dz.U. z 1949 r. nr 28, poz. 208
  10. ↑ Sobieniewska-Pyłka, Katarzyna: Na poligonie w Nowej Dębie był... Stalingrad. echodnia.eu, 2009-09-25. [dostęp 2009-11-23]. (pol.).
  11. ↑ a b Rys historyczny. archiwum.nowadeba.pl. [dostęp 2013-02-21]. (pol.).
  12. ↑ a b Ewa Serwańska Z dębem w herbie, Wydawnictwa Przemysłu Maszynowego WEMA, Warszawa 1978.
  13. ↑ Rada Ochrony Pomników Walki i Męczeństwa „Przewodnik po upamiętnionych miejscach walk i męczeństwa lata wojny 1939–1945”, Sport i Turystyka 1988, ISBN 83-217-2709-3, s. 716.
  14. ↑ Dz.U. z 1945 r. nr 27, poz. 168
  15. ↑ Wykaz gromad Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej: według stanu na z dnia 1 VII 1952 r.
  16. ↑ Dz.U. z 1954 r. nr 43, poz. 191
  17. ↑ Obwieszczenie Wojewódzkiej Rady Narodowej w Rzeszowie z dnia 30 czerwca 1955 r. Dotyczące sprostowania brzmienia uchwały Wojewódzkiej Rady Narodowej w Rzeszowie Nr 34/54 z dnia 5 października 1954 r. w sprawie podziału na nowe gromady powiatu tarnobrzeskiego (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Rzeszowie z dnia 30 sierpnia 1955 r., Nr. 7, Poz. 38)
  18. ↑ Uchwała Nr 34/54 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Rzeszowie z dnia 5 października 1954 r. w sprawie podziału na nowe gromady powiatu tarnobrzeskiego; w ramach Zarządzenia Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Rzeszowie z dnia 18 listopada 1954 r. w sprawie ogłoszenia uchwał Wojewódzkiej Rady Narodowej w Rzeszowie z dnia 5 października 1954 r., dotyczących reformy podziału administracyjnego wsi (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Rzeszowie z dnia 30 listopada 1954 r., Nr. 11, Poz. 41)
  19. ↑ Dz.U. z 1954 r. nr 49, poz. 253
  20. ↑ M.P. z 1961 r. nr 22, poz. 106
  21. ↑ Dz.U. z 1972 r. nr 49, poz. 312
  22. ↑ Uchwała Nr XVIII/56/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Rzeszowie z dnia 4 grudnia 1972 r. w sprawie utworzenia gmin w województwie rzeszowskim (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Rzeszowie z dnia 5 grudnia 1972 r., Nr 16, Poz. 196)
  23. ↑ Wykaz symboli terytorialnych jednostek administracyjnych używanych do celów statystycznych (podział administracyjny z dnia 1. I. 1973 r.). Główny Urząd Statystyczny. Biuro Spisów
  24. ↑ Uchwała Nr XXIII/81/73 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Rzeszowie z dnia 5 października 1973 r. w sprawie utworzenia wspólnych rad narodowych dla miast nie stanowiących powiatów i gmin oraz zmian nazw niektórych gmin w województwie rzeszowskim (Dziennik Urzędowy WRN w Rzeszowie z 13 października 1973 r., Nr 11, Poz. 136)
  25. ↑ Dz.U. z 1977 r. nr 24, poz. 103
  26. ↑ Dz.U. z 1991 r. nr 115, poz. 497
Nowa Dęba
Części miasta wg TERYT

Herb Nowej Dęby

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Dęba-Osiedle&oldid=72798429”