Dalmatyńczyk
 Dalmatyńczyk | |
| Inne nazwy |
Dalmatiner |
|---|---|
| Kraj pochodzenia |
Chorwacja[1] |
| Wymiary | |
| Wysokość |
58,4 – 61 cm (psy), |
| Masa |
22,7–25 kg[3] |
| Klasyfikacja | |
| FCI |
Grupa VI, Sekcja 3, |
| AKC |
Non-sporting |
| ANKC |
Grupa 7 – (Non-sporting) |
| CKC |
Grupa 6 – (Non-sporting) |
| KC(UK) |
Utility |
| NZKC |
Non-sporting |
| UKC |
Grupa 8 – Companion Dog |
| Wzorce rasy | |
Dalmatyńczyk (wyżeł dalmatyński[4], chorw. dalmatinac) – jedna z ras psów, należąca do grupy psów gończych, posokowców i ras pokrewnych, zaklasyfikowana wraz z rodezjanem do sekcji ras pokrewnych. Zgodnie z klasyfikacją amerykańską należy do grupy psów użytkowych[5]. Typ wyżłowaty[6]. Nie podlega próbom pracy[1].
Rys historyczny[edytuj | edytuj kod]
Dalmatyńska rasa psów, której nazwa pochodzi od regionu wybrzeża Adriatyku w Dalmacji, Chorwacji, jej pierwszym określonym domu[7]. Jego pochodzenie nadal nie jest jasne. Według niektórych badaczy jego przodkowie pochodzą z północnych Indii i w średniowieczu, wraz z taborami cygańskimi przywędrowały do Europy[2]. Zwolennicy teorii o starożytnych korzeniach rasy wskazują na figurki terakotowe z 1660 r. p.n.e. znalezione w mieście Tyrni oraz zdobiące egipskie grobowce freski sprzed 4000 lat, przedstawiające psy w typie dalmatyńczyka. Pierwszy opis dalmatyńczyka pochodzi jednak z kroniki chorwackiej (1719), stąd nazwa rasy. W Dalmacji psy te wykorzystywane były jako gończe, a później, w XVII wieku jako obronne. W późniejszych czasach z uwagi na podatność na tresurę i atrakcyjny wygląd były wykorzystywane między innymi jako psy cyrkowe. W XVIII wieku sprowadzone do Wielkiej Brytanii. W okresie wiktoriańskim osiągnęły szczyt popularności[8].
W XIX wieku dalmatyńczyki wykorzystywano jako psy strażackie. Biegły przy pojazdach strażackich, szczekaniem torowały im drogę, a następnie pilnowały ich w czasie akcji gaśniczej. W 1951 r. Narodowy Związek Ochrony Przeciwpożarowej w Stanach Zjednoczonych oficjalnie uznał za swoją maskotkę dalmatyńczyka imieniem Sparky[9].
Wygląd[edytuj | edytuj kod]
Szata i umaszczenie[edytuj | edytuj kod]
Umaszczenie jest czysto białe z ostro odgraniczonymi, okrągłymi czarnego lub wątrobianobrązowego koloru cętkami. Pojawiają się one już u około dwutygodniowych szczeniąt, które rodzą się białe. Średnica plam wynosi 20–30 mm. Plamki na głowie, pysku, uszach, nogach, ogonie i skrajnych partiach tułowia powinny być mniejsze niż na pozostałych częściach ciała. Nos psów w czarne cętki powinien być czarny, w brązowe łatki zawsze czekoladowy. Oczy psów białych w czarne cętki mogą być czarne, niebieskie lub brązowe, a psów cętkowanych brązowożółte lub brązowe; mogą występować też niebieskie. Sierść jest krótka, twarda, zbita i zwarta.
Głowa[edytuj | edytuj kod]
O stożkowatym kształcie, proporcjonalna. Stop niezbyt wyraźny, kufa i czaszka równej długości. Wargi grube, suche, dobrze przylegające. Uzębienie kompletne, zgryz nożycowy.
Uszy[edytuj | edytuj kod]
Trójkątne, miękkie, osadzone wysoko po bokach głowy, wiszące przy policzkach. Wyżej ceni się uszy cętkowane niż jednolicie ubarwione.
Oczy[edytuj | edytuj kod]
Owalne, najwyżej ceni się oczy ciemne. Powieki pigmentowane, przylegające.
Nos[edytuj | edytuj kod]
Czarny lub brązowy, w zależności od barwy cętek. Grzbiet nosa prosty.
Szyja[edytuj | edytuj kod]
Długa, mocna, sucha, bez podgardla.
Sylwetka[edytuj | edytuj kod]
W kształcie krótkiego prostokąta, proporcjonalna, umięśniona, z wyraźnym kłębem i mocnym grzbietem, zad lekko opadający. Klatka piersiowa jest pojemna, niezbyt szeroka i stanowi 45 do 50% wysokości w kłębie.
Kończyny[edytuj | edytuj kod]
Proste, dobrze umięśnione, ustawione równolegle, o długości proporcjonalnej do reszty ciała. Łapy okrągłe, zwarte, z wysklepionymi palcami i sprężystymi opuszkami. Pożądana ciemna pigmentacja pazurów.
Ogon[edytuj | edytuj kod]
Długi, szablasto wygięty, osadzony na przedłużeniu linii grzbietu.
Zachowanie i charakter[edytuj | edytuj kod]
Jest to pies odważny, czujny i zrównoważony. Wykazuje wysoki stopień przywiązania do członków rodziny, dobrze czuje się w towarzystwie dzieci. Aktywny i towarzyski, sprawdza się jako pies rodzinny, jeśli jest odpowiednio prowadzony. Na ogół przyjaźnie nastawiony do innych zwierząt. Dalmatyńczyk nie jest psem odpowiednim dla mało ruchliwych osób[10]. Podatny na szkolenie, chętny do nauki, którą z uwagi na niezależność charakteru tej rasy należy zaczynać jak najwcześniej.
Zdrowie i pielęgnacja[edytuj | edytuj kod]
Dalmatyńczyki gubią dużo włosów, w czasie linienia (na wiosnę i jesienią) istnieje konieczność wyczesywania włosa raz na dzień przez ok. 10 min. Dalmatyńczyk jest mało odporny na niskie temperatury. Spotykane problemy zdrowotne u tej rasy to kamica moczanowa, głuchota, młodzieńcza nefropatia, cisawica, skręt żołądka. Zdarzają się też alergie i choroby skórne. Średnia długość życia psów tej rasy to ok. 14–17 lat.
Dalmatyńczyk w kulturze[edytuj | edytuj kod]
- 101 dalmatyńczyków – powieść autorstwa Dodie Smith z 1956 roku
- 101 dalmatyńczyków – film animowany z 1961 roku
- 101 dalmatyńczyków – film fabularny z 1996 roku
- 101 dalmatyńczyków – serial animowany z 1997 roku
- 102 dalmatyńczyki – film fabularny z 2000 roku (Sequel filmu z 1996 roku)
- 101 dalmatyńczyków II. Londyńska przygoda – film animowany z 2003 roku, kontynuacja produkcji z 1961 roku
- Psi patrol – Dalmatyńczyk Marshall
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b Alain Fournier: Ilustrowana encyklopedia psów rasowych. s. 272.
- ↑ a b David Taylor: Księga psów. s. 112–113.
- ↑ Palmer 1995 ↓, s. 28.
- ↑ wyżeł dalmatyński – Słownik języka polskiego PWN. [dostęp 2018-07-10]. (pol.).
- ↑ Ammy Marder, Debra Horwitz: Nasz pies. Poradnik dla właścicieli psów. s. 199.
- ↑ Rino Falappi: Czworonożni przyjaciele: rasy, pielęgnacja i hodowla psów. s. 177.
- ↑ Dalmatian, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2022-09-30] (ang.).
- ↑ Eva Maria Krämer: Rasy psów. s. 198.
- ↑ Izabela Przeczek, Psy rasowe. Pochodzenie, rasy, zachowania, s. 293.
- ↑ Wendy Boorer: Psy. Miniencyklopedia. Poznań: Oficyna Wydawnicza Atena, 1994, s. 152. ISBN 83-85414-46-0.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Rino Falappi: Czworonożni przyjaciele: rasy, pielęgnacja i hodowla psów. Warszawa: Dom Wydawniczy „Bellona”, 2001. ISBN 83-11-09354-7.
- Alain Fournier: Ilustrowana encyklopedia psów rasowych. Warszawa: Carta Blanca. Grupa Wydawnicza PWN, 2012. ISBN 978-83-7705-179-5.
- Eva Maria Krämer: Rasy psów. Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 1998, s. 198. ISBN 83-7073-122-8.
- Ammy Marder, Debra Horwitz: Nasz pies. Poradnik dla właścicieli psów. Warszawa: Książka i Wiedza, 1999. ISBN 83-05-13030-4.
- Joan Palmer: Psy rasowe; 235 ras; pochodzenie rasy, pielęgnacja, szkolenie, przygotowanie do pokazów. Warszawa: Agencja Elipsa, 1995. ISBN 83-85152-709.
- Izabela Przeczek: Psy rasowe. Pochodzenie, rasy, zachowania. Warszawa: Wydawnictwo SBM, 2016. ISBN 978-83-8059-273-5.
- David Taylor: Księga psów. Warszawa: Świat Książki, 1995. ISBN 83-7129-102-7.