Wieczny Żyd
Wieczny Żyd (niem. Der ewige Jude) – niemiecki film propagandowy z 1940 w reżyserii Fritza Hipplera.
Jego tytuł nawiązuje do Żyda wiecznego tułacza ze średniowiecznego folkloru. Film stylizowany jest na dokument, jednak w rzeczywistości jest skrajną antysemicką propagandą, nakręconą z inspiracji niemieckiego ministra propagandy Josepha Goebbelsa. Składa się z fragmentów różnych dokumentów archiwalnych oraz materiałów nagranych wkrótce po kampanii wrześniowej w Polsce.
W 1934 powstał brytyjski film pod tym samym tytułem, ale w przeciwieństwie do późniejszego nazistowskiego obrazu, przedstawiał Żydów m.in. jako ofiary bezpodstawnych prześladowań w historii.
Obsada
[edytuj | edytuj kod]- Harry Giese jako narrator
- Curt Bois jako on sam (zdjęcia archiwalne)
- Charles Chaplin jako on sam (zdjęcia archiwalne)
- Albert Einstein jako on sam (zdjęcia archiwalne)
- Peter Lorre jako on sam (zdjęcia archiwalne)
- Adolf Hitler jako on sam (zdjęcia archiwalne)
- Róża Luksemburg jako ona sama (zdjęcia archiwalne)
- Ernst Lubitsch jako on sam (zdjęcia archiwalne)
- Fritz Kortner jako on sam (zdjęcia archiwalne)
- Mona Maris jako ona sama
- Anna Sten jako ona sama (zdjęcia archiwalne)
Opis fabuły
[edytuj | edytuj kod]Początkowe sceny, pokazujące gromadę szczurów wyłaniających się z kanału ściekowego, zestawione są z tłumem Żydów na gwarnej ulicy polskiego miasta. Narrator mówi, że tak jak szczury są szkodnikami królestwa zwierząt, tak Żydzi są szkodnikami rodzaju ludzkiego roznoszącymi chorobę i korupcję. Jednakże – w przeciwieństwie do szczurów – Żydzi mają niesamowitą zdolność zmieniania swojego wyglądu i mieszania się ze swymi „ludzkimi gospodarzami”. Kolejna scena przedstawia czterech brodatych ludzi w tradycyjnych religijnych strojach. Na kolejnym ujęciu są już oni ogoleni i chodzą w eleganckich garniturach, a narrator wyjaśnia, że tylko „wprawne oko” może dostrzec ich żydowskie cechy.
Kolejne ujęcia zawierają materiał filmowy ze znanymi postaciami, które „zasłużyły na gniew” Hitlera, takimi jak: Albert Einstein (fizyk), Róża Luksemburg (działaczka socjalistyczna) i Charlie Chaplin (aktor). Z kolei żydowski aktor Peter Lorre celowo jest pokazany w scenie z filmu M Fritza Langa jako morderca dziecka[potrzebny przypis]. Ponadto żeby ośmieszyć żydowskie życie w Polsce, wiele scen zainscenizowano, np. przemowę Adama Czerniakowa w Judenracie[potrzebny przypis].
Dalsza część filmu jest w dużej mierze poświęcona dowodzeniu udziału Żydów w upadku zachodniej muzyki, nauki, sztuki oraz handlu. Pod koniec jest długa, trwająca kilkanaście minut scena rytualnej rzezi zwierząt, a narrator ostrzega przed nią dzieci i kobiety o słabszych nerwach. Twórcy umieścili ją w filmie wiedząc, że Hitler sprzeciwiał się okrucieństwu wobec zwierząt i że taki materiał wstrząśnie widownią wrażliwą na ich krzywdę.
Na koniec Hitler w publicznym przemówieniu wyjaśnia problem Żydów w Europie.
O filmie
[edytuj | edytuj kod]Film powstał z inspiracji i pod osobistym nadzorem Josepha Goebbelsa, ministra propagandy i oświecenia publicznego III Rzeszy, dla którego z kolei formalną inspiracją była podróż jaką odbył w październiku 1939 r. po okupowanych terenach Polski. Odwiedził m.in. łódzką żydowską enklawę w dzielnicy Bałuty, w której zobaczył bezmiar żydowskiej biedy uznając, że jest to jeden z dobrych „plenerów” dla filmu. Stąd część ujęć pochodzi, z późniejszego łódzkiego getta, które zostało utworzone na tym obszarze i zamknięte 30 kwietnia 1940 roku[1].
Głównym motywem filmu jest teza o niezmiennych rasowych cechach osobowości, które według nazistowskiej doktryny charakteryzują Żyda jako wędrownego kulturowego pasożyta. Te domniemane cechy są zestawione z niemieckim społecznym ideałem, np. pokazani aryjczycy czerpią satysfakcję z pracy fizycznej i tworzonych wartości. Żydzi natomiast znajdują przyjemność w pieniądzach i hedonistycznym stylu życia. Kiedy członkowie aryjskiej rasy żyją w czystych mieszkaniach, bogaci Żydzi mieszkają w obskurnych i brudnych domach, chociaż mogliby pozwolić sobie na lepsze. Jednak materiał filmowy, który to przedstawiał powstał w gettach, gdzie warunki życia były bardzo złe i niesanitarne otoczenie było w rzeczywistości nieuniknione. Ale twórcom chodziło o taki właśnie obraz, odzwierciedlający antysemickie stereotypy. Nazistowska doktryna stanowi tutaj przeciwieństwo żydowskiej kultury i obyczajów[2]. Niemcy przedstawieni są jako rasa, która ceni kulturę, symbolikę oraz wyższe wartości w przeciwieństwie do Żydów, których zadowala groteskowość i dekadencja. Film krytykuje także żydowskie praktyki religijne, takie jak rytualne zabijanie zwierząt.
Ideologiczne uzasadnienie
[edytuj | edytuj kod]Miesięcznik NSDAP Unser Wille und Weg zlecił propagandystom dostarczenie racjonalnego uzasadnienia, czemu powstał Wieczny Żyd. Anonimowy autor eseju „2000 lat migracji szczura” napisał, że film pokazuje „pełny obraz Żydów” i uwzględnia „najlepsze traktowanie tej pasożytniczej rasy”[3].
Autor porównuje też migrację Żydów ze środkowego wschodu do Egiptu, a następnie do Niemiec, do grupy szczurów, które przenosząc się w nowe miejsce zawsze i tak ujawniają swoje karygodne cechy. Sam film chwali za „przedstawianie wulgarności i brutalności Żydów”[3]. Z kolei metoda zabijania zwierząt wywołała u autora pytanie o „tak zwaną religię żydowską” i o rzeźników, którzy swoją pracę wykonują z szerokimi uśmiechami na twarzy. Na koniec stwierdza, że film będzie wartościowym narzędziem w walce przeciwko żydowskiej władzy[3].
Po wojnie
[edytuj | edytuj kod]Po wojnie reżyser Fritz Hippler utrzymywał, że to Joseph Goebbels był tak naprawdę twórcą Wiecznego Żyda i razem z Hitlerem ściśle nadzorował jego produkcję. Jednak okazało się, że Goebbels umieścił Hipplera w napisach w nagrodę „za jego doskonałą pracę w dziale kroniki filmowej”.
W wywiadzie udzielonym telewizji PBS, na potrzeby programu The Propaganda Battle, nieskruszony Hippler stwierdził, iż żałuje tylko, że jego nazwisko widnieje w filmie jako nazwisko reżysera, ponieważ alianci przesłuchiwali go przez to po wojnie. Uznał to za niesprawiedliwe, ponieważ w swojej własnej ocenie nie miał nic wspólnego z zabijaniem Żydów. Jednakże w wyemitowanym w 2000 r. niemieckim dokumencie o Holokauście, już jako 90 latek, opisał film jako „najbardziej haniebny przykład antysemityzmu”.
Publiczne wyświetlanie filmu zostało zakazane w Niemczech. Jedynym wyjątkiem jest wykorzystywanie go na zebraniach naukowych i studiach. Jednakże wystawcy muszą mieć formalną wiedzę z historii Holokaustu[4].
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Jens-Jürgen Ventzki, Cień ojca. Warszawa 2012, s. 221–222 (publikacja z serii „Pokolenie sprawców-Pokolenie ofiar”). Najprawdopodobniej zachowało się przynajmniej kilka zdjęć kręcącej tu ujęcia ekipy Hipplera.
- ↑ holocaust-history.org [online], holocaust-history.org [dostęp 2017-11-27] [zarchiwizowane z adresu 2006-06-15] .
- ↑ a b c A Nazi review of „The Eternal Jew” [online], calvin.edu [dostęp 2017-11-27] [zarchiwizowane z adresu 2012-12-12] .
- ↑ holocaust-history.org [online], holocaust-history.org [dostęp 2017-11-27] [zarchiwizowane z adresu 2013-07-08] .
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Wieczny Żyd w bazie filmweb.pl
- Wieczny Żyd w bazie IMDb (ang.)