Dicynodonty
| Dicynodontia | |
| Owen, 1859 | |
 Placeriasy | |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Podtyp | |
| Gromada | |
| Rząd | |
| Podrząd | |
| Infrarząd |
dicynodonty |
Dicynodonty (Dicynodontia) – infrarząd synapsydów z rzędu terapsydów (Therapsida, tzw. „gady ssakokształtne”).
Żyły od późnego permu na wszystkich kontynentach, głównie w południowej Afryce. Większość z nich wyginęła w późnym triasie, wraz z pojawieniem się dinozaurów. W Polsce kości dicynodonta z późnego triasu, żyjącego pod koniec noryku lub na początku retyku Lisowicia bojani, odkryto w Lisowicach na Śląsku[1][2]; L. bojani jest obecnie najmłodszym znanym zwierzęciem, które z pewnością było przedstawicielem tego infrarzędu[2]. W 2003 roku doniesiono o odkryciu enklawy dicynodontów w Australii (w północnej części stanu Queensland), gdzie miały one żyć jeszcze 105 mln lat temu[3]; jednak Agnolin i współpracownicy (2010) podali w wątpliwość pozycję filogenetyczną domniemanego australijskiego dicynodonta, zwracając uwagę na podobieństwo jego skamieniałości do kości krokodylomorfów z rodziny Baurusuchidae, jak Baurusuchus pachecoi[4]. Z kolei Knutsen i Oerlemans (w druku) uznali te skamieniałości za szczątki ssaka żyjącego w pliocenie lub w plejstocenie[5].
Dicynodonty były pierwszymi powszechnie zamieszkującymi Ziemię lądowymi zwierzętami roślinożernymi. Dominowały na lądach do czasu pojawienia się dinozaurów. Zamieszkiwały środowiska błotne, część z nich prowadziła ziemnowodny tryb życia. Miały dwa duże kły w szczęce (stąd pochodzi ich nazwa), pozostałe zęby w zaniku – zastąpione rogowym dziobem. Dicynodonty osiągały zróżnicowane rozmiary – od 20 cm[potrzebny przypis] do 6 m długości[6]; największy znany dicynodont, Lisowicia bojani, osiągał masę 9 ton[2].
Do dicynodontów zalicza się m.in. następujące rodzaje: Dicynodon, Endothiodon, Eodicynodon, Ischigualastia, Kannemeyeria, Kingoria, Lisowicia, lystrozaur, Moghreberia, Placerias, Wadiasaurus.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Wojciech Mikołuszko. Potwór z Lisowic. „National Geographic Polska”. 8 (107), s. 2–19, 2008.
- ↑ a b c Tomasz Sulej i Grzegorz Niedźwiedzki. An elephant-sized Late Triassic synapsid with erect limbs. „Science”. 363 (6422), s. 78–80, 2019. DOI: 10.1126/science.aal4853. (ang.).
- ↑ Tony Thulborn, Susan Turner. The last dicynodont: an Australian Cretaceous relict. „Proceedings: Biological Sciences”. 270 (1518), s. 985–993, 2003. (ang.).
- ↑ Federico L. Agnolin, Martín D. Ezcurra, Diego F. Pais, Steven W. Salisbury. A reappraisal of the Cretaceous non-avian dinosaur faunas from Australia and New Zealand: evidence for their Gondwanan affinities. „Journal of Systematic Palaeontology”. 8 (2), s. 257–300, 2010. (ang.).
- ↑ Espen M. Knutsen, Emma Oerlemans. The last dicynodont? Re-assessing the taxonomic and temporal relationships of a contentious Australian fossil. „Gondwana Research”, w druku. DOI: 10.1016/j.gr.2019.07.011. (ang.).
- ↑ Światowy poczet potworów polskich - www.Focus.pl - Poznać i zrozumieć świat [online], Focus.pl [dostęp 2015-12-31] (pol.).