Domniemanie
Domniemanie – w języku prawniczym dyrektywa nakazująca przyjęcie, że jest prawdziwym określone twierdzenie (wniosek domniemania), o ile prawdziwym jest inne twierdzenie (przesłanka domniemania, themam probandi). Na przykład: jeżeli A, to domniemywa się / uważa się (funktor tworzący domniemanie), że B[1].
Celem domniemań jest ułatwienie w ustalaniu stanu faktycznego. Podobne są w tym do fikcji prawnych, z tym, że te ostatnie są kontrfaktyczne. Domniemania jedynie ułatwiają dowód, natomiast fikcje nakazują przyjęcie zaistnienia pewnego faktu prawnego, który w rzeczywistości nie miał miejsca[2].
Domniemania wpływają również na rozkład ciężaru dowodu, wpływając na sytuację stron. Tym samym ustanowienie domniemania służyć może wzmocnieniu sytuacji niektórych podmiotów prawa[3].
Podział domniemań[edytuj | edytuj kod]
Domniemania dzieli się na[4]:
- prawne – wynikające z normy prawnej nakazującej przyjmowanie określonych faktów za stwierdzone, np.: domniemanie niewinności oskarżonego
- faktyczne – wynikające z zależności, które są weryfikowalne empirycznie, np.: domniemywa się, że po deszczu jezdnia jest śliska. Domniemania faktyczne nie są ustanawiane przez ustawodawcę, lecz są pewnego rodzaju rozumowaniem.
Domniemania prawne dzieli się na[3]:
- wzruszalne (łac. praesumptio iuris tantum) – można je obalić dowodem przeciwnym – np.: domniemanie niewinności, domniemanie dobrej wiary
- niewzruszalne (łac. praesumptio iuris ac de iure) – nie można go obalić dowodem przeciwnym, jeżeli przesłanka jest prawdziwa – obecnie ten typ domniemywań prawnych jest już praktycznie niestosowany.
Kolejnym podziałem domniemywań prawnych jest podział ich na:
- domniemania formalne – za udowodniony przyjmuje się fakt A, do czasu, aż należycie udowodniony zostanie stan mu przeciwny (vide: domniemanie niewinności)
- domniemania materialne – uznawać należy za udowodniony jakiś stan B, jeżeli w postępowaniu został należycie wykazany stan A (vide: domniemanie ojcostwa).
Przykłady domniemań niewzruszalnych w polskim systemie prawnym:
- art. 9 ustawy – Prawo czekowe[5]: Czek, w którym sumę czekową napisano literami i liczbami, w razie różnicy ważny jest na sumę, napisaną literami. W razie różnicy sum, napisanych kilkakrotnie literami lub kilkakrotnie liczbami, czek jest ważny na sumę mniejszą.
- art. 15 ust. 5 ustawy – Prawo czekowe: Indos na rzecz trasata ma znaczenie pokwitowania, wyjąwszy przypadek, że trasat ma kilka zakładów, a czek indosowano na rzecz zakładu innego niż zakład, na który czek wystawiono.
- art. 131 § 2 ustawy – Kodeks morski[6]: Konosament wystawiony zgodnie z przepisami niniejszego działu stwarza domniemanie przyjęcia na statek przez przewoźnika określonego ładunku do przewozu w takiej ilości i stanie, jak to uwidoczniono w konosamencie. Dowód przeciwny nie będzie dopuszczony w przypadku, gdy konosament został przeniesiony na osobę trzecią działającą w dobrej wierze.
- art. 130a ust. 10 ustawy – Prawo o ruchu drogowym[7]: Pojazd usunięty w trybie określonym w ust. 1 lub 2 i nieodebrany przez uprawnioną osobę w terminie 6 miesięcy od dnia usunięcia uznaje się za porzucony z zamiarem wyzbycia się. Pojazd ten przechodzi na rzecz Skarbu Państwa z mocy ustawy. Przepis ten został jednak uznany za niezgodny z Konstytucją w zakresie, w jakim dopuszcza odjęcie prawa własności pojazdu bez prawomocnego orzeczenia sądu[8].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Filip Przybylski-Lewandowski: Domniemanie prawne. W: Leksykon współczesnej teorii i filozofii prawa. Jerzy Zajadło (red.). Warszawa: C.H. Beck, 2007, s. 55. ISBN 978-83-7483-519-0.
- ↑ A.M. Świątkowski, Fikcje prawne w instytucji rozwiązania stosunku pracy, Państwo i Prawo 2010 r. Nr 7 str. 18.
- ↑ a b Filip Przybylski-Lewandowski: Domniemanie prawne. W: Leksykon współczesnej teorii i filozofii prawa. Jerzy Zajadło (red.). Warszawa: C.H. Beck, 2007, s. 56. ISBN 978-83-7483-519-0.
- ↑ Filip Przybylski-Lewandowski: Domniemanie prawne. W: Leksykon współczesnej teorii i filozofii prawa. Jerzy Zajadło (red.). Warszawa: C.H. Beck, 2007, s. 57. ISBN 978-83-7483-519-0.
- ↑ Dz.U. z 2016 r. poz. 462
- ↑ Dz.U. z 2018 r. poz. 2175
- ↑ Dz.U. z 2021 r. poz. 450
- ↑ Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 3 czerwca 2008 r. sygn. akt P 4/06. [dostęp 2018–02–05].
