Drobnołuszczak trocinowy

Drobnołuszczak trocinowy
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	grzyby
Typ	podstawczaki
Klasa	pieczarniaki
Rząd	pieczarkowce
Rodzina	łuskowcowate
Rodzaj	drobnołuszczak
Gatunek	drobnołuszczak trocinowy
	Nazwa systematyczna
	Pluteus petasatus (Fr.) Gillet; Hyménomycètes (Alençon): 395 (1876)
	Multimedia w Wikimedia Commons

Drobnołuszczak trocinowy, łuskowiec trocinowy (Pluteus petasatus (Fr.) Gillet) – gatunek grzybów należący do rodziny łuskowcowatych (Pluteaceae)^[1].

Systematyka i nazewnictwo

Pozycja w klasyfikacji: Pluteus, Pluteaceae, Agaricales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi^[1].

Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w 1838 r. Elias Fries, nadając mu nazwę Agaricus petasatus. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu w 1876 r. Claude-Casimir Gillet^[1].

Synonimy naukowe^[2]:

Agaricus cervinus var. patricius (Schulzer) Fr. 1874)
Agaricus patricius Schulzer 1873
Agaricus petasatus Fr. 1838
Pluteus cervinus subsp. petasatus (Fr.) Sacc. 1897
Pluteus cervinus var. patricius (Schulzer) Massee 1893
Pluteus cervinus var. petasatus (Fr.) Massee 1893
Pluteus patricius (Schulzer) Boud. 1904

Alina Skirgiełło w 1999 r. opisywała ten gatunek pod nazwą łuskowiec trocinowy, Władysław Wojewoda w 2003 r. zaproponował nazwę drobnołuszczak trocinowy, jako bardziej odpowiednią (grzyby te mają bardzo drobne łuski)^[3].

Morfologia

Kapelusz

Średnica 4,5-18 (20) cm, kształt początkowo wypukły, później stopniowo rozpościerający się, w końcu płasko-wypukły, czasami w środku wybrzuszony, rzadziej wklęsły. Powierzchnia gładka, błyszcząca i nieco lepka. Kolor od białawego do białoszarego, czasami z odcieniem kawy z mlekiem. Na środku ciemniejszy – jasnoorzechowy od jedwabistych przylegającym kosmków w postaci drobnych łuseczek na szczytach delikatnych, promienistych włókienek. Skórka daje się oddzielić^[4].

Blaszki grzyba

Wolne, gęste, o szerokości do 1,5 cm, wybrzuszone. Początkowo białe, później różowawe. Licznie występują międzyblaszki. Ostrza równe, u starszych okazów nieco kosmkowato-watowate^[4].

Trzon

Wysokość 5-13 cm, grubość 0,5-1(1,5) cm. Jest pełny, walcowaty lub zwężający się ku górze, czasami zgrubiały w dolnej części. Powierzchnia o barwie od białej do kremowoszarej lub kremowopłowej, a przy podstawie nawet orzechowej. Jest jedwabisto-włóknista^[4].

Miąższ

Zwarty, biały, w trzonie czasami marmurkowaty. Zapach grzybowy, smak łagodny, nieco pleśniowaty^[4].

Cechy mikroskopowe

Włókienka w skórce kapelusza zbudowane ze strzępek przylegających lub ułożonych w postaci kosmków lub drobnych łuseczek. Strzępki te są bezbarwne lub brązowawe, cylindryczne, o szerokości 5–20 μm. Ich szczytowe elementy mają długość do 130 μm. Sprzążek brak, czasami tylko (bardzo rzadko) występują w strzępkach budujących skórkę trzonu. Zarodniki o kształcie od elipsoidalnego do nieco wydłużonego, rzadko szerokoelipsoidalne. Mają rozmiar 5,5–8(9,5) × 3,5–5(5,5) μm. Nielicznie występują cheilocystydy. Są słabo wyróżniające się, wąskomaczugowate, wrzecionowate, o rozmiarze 35–70 × 0,8–22(30) μm. Licznie występują wąskowrzecionowate pleurocystydy o rozmiarach 35–80 × 10–21 μm. Ich charakterystyczną cechą są 2-4 (rzadko 1) haki o rozmaitych kształtach i ścianie o grubości do 2 μm^[4].

Występowanie i siedlisko

Liczne stanowiska tego gatunku podano w Ameryce Północnej i w Europie. Opisano jego występowanie także w Australii i niektórych regionach Azji (Mongolia i Korea)^[5]. W Polsce gatunek rzadki. Znajduje się na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski. Ma status R – potencjalnie zagrożony z powodu ograniczonego zasięgu geograficznego i małych obszarów siedliskowych^[6]. Również w całej niemal Europie jest rzadki^[3].

Saprotrof. Występuje w lasach, parkach, przy domach, najczęściej na stertach trocin, rzadziej na zmurszałych pniach i opadłych gałęziach drzew. Owocniki wytwarza od marca do września^[3]. Zazwyczaj występuje kępkami, rzadziej pojedynczo^[4].

Gatunki podobne

Charakterystycznymi cechami drobnołuszczaka trocinowego są: masywna budowa, białawy kapelusz, z czasem ciemniejszy, orzechowy, ale nadal jasny, powierzchnia jedwabisto-gładka, nieco lepka, a w budowie mikroskopowej elipsoidalne zarodniki i hakowate pleurocystydy. Podobny, jasno ubarwiony jest drobnołuszczak białokremowy (Pluteus pellitus), jest jednak znacznie mniejszy i zazwyczaj występuje pojedynczo^[4].

Przypisy

↑ ^a ^b ^c Index Fungorum. [dostęp 2016-05-08]. (ang.).
↑ Species Fungorum. [dostęp 2013-09-15]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c Władysław Wojewoda: Checklist of Polish Larger Basidiomycetes. Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski. Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003. ISBN 83-89648-09-1.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Alina Skirgiełło: Grzyby (Mycota), podstawczaki (Basidiomycota), łuskowcowate (Pluteaceae). Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera PAN, 1999. ISBN 83-85444-66-1.
↑ Discover Life Maps. [dostęp 2016-01-10].
↑ Zbigniew Mirek: Red list of plants and fungi in Poland = Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Kraków: W. Szafer Institute of Botany. Polish Academy of Sciences, 2006. ISBN 83-89648-38-5.

[if-1] Index Fungorum. [dostęp 2016-05-08]. (ang.).

[sf-2] Species Fungorum. [dostęp 2013-09-15]. (ang.).

[checklist-3] Władysław Wojewoda: Checklist of Polish Larger Basidiomycetes. Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski. Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003. ISBN 83-89648-09-1.

[pluteaceae-4] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Alina Skirgiełło: Grzyby (Mycota), podstawczaki (Basidiomycota), łuskowcowate (Pluteaceae). Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera PAN, 1999. ISBN 83-85444-66-1.

[5] Discover Life Maps. [dostęp 2016-01-10].

[6] Zbigniew Mirek: Red list of plants and fungi in Poland = Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Kraków: W. Szafer Institute of Botany. Polish Academy of Sciences, 2006. ISBN 83-89648-38-5.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]